کسب 8 میلیارد دلار درآمد ارزی و جایگاه 39 توفیق دولت یازدهم در گردشگری_ مرتضی رحمانی موحد*

در یادداشت معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آمده است: محورهای تبیین دستاوردهای گردشگری در دولت تدبیر و امید در گزارش هفته دولت؛
الف - تحلیل کلی شرایط گردشگری در آغاز دولت:
- رویکرد سیاسی نسبت به گردشگری( نگاه سیاسی و امنیتی و تهدید محور به ورود گردشگران خارجی، علاوه بر پیامد عدم استقبال گردشگران به سفر به کشور، به لحاظ وضع مقررات و صدور مجوز ورود و...موجب بازدارندگی در توسعه گردشگری بود).

- افت گردشگری ورودی و عدم تعادل مناسب در تعاملات کشور در عرصه بین المللی صنعت گردشگری( پیامد شرایط و سیاست های موجود، کاهش ورود گردشگران، تقویت احساس نامنی برای گردشگران در ایران، کاهش سهم کشور از درآمد گردشگری جهان- قرار گرفتن در رتبه هفتاد_ وکاهش همکاری ها و...

- نابسامانی ساختاری و منابع انسانی/ بی انگیزگی کارکنان ( سیاست های بخش، تغییرات غیر کارشناسی تشکیلات موجب درهم ریختگی ساختار سازمانی و همچنین برنامه هایی مانند دورکاری و...باعث کاهش انگیزه در نیروی انسانی گردیده بود.

- واگرایی بخش خصوصی و ...، (رویکرد کاملا دولتی در برنامه ریزی و تصمیم گیری، تضعیف موقعیت بازار گردشگری ایران در بعد بین المللی و منجر به واگرایی و کاهش تعاملات با بخش خصوصی ، تشکل ها و نهادهای غیر دولتی گردیده بود).

ب - دستاوردها در دولت تدبیر و امید
1 - نگرش کلی – تقویت رویکرد فرهنگی و اقتصادی به گردشگری در دولت تدبیر و امید، با توجه به دیپلماسی تعامل گرا، و توسعه روابط بین المللی و اصلاح نگرش جهانی به سیاست های کشور؛ همچنین بهره گیری از سایر ظرفیت های اقتصادی و اجتماعی و کاهش وابستگی به محصول استراتژیک نفت، و وفاق جمعی به صنعت گردشگری به عنوان بهترین گزینه برای پر کردن این خلاء، نگرش فرهنگی و اجتماعی جایگزین رویکرد قبل شد و این صنعت به عنوان یکی از پایه های اصلی اقتصاد کشور و نیز بستر توسعه صلح و تعامل و همگرایی در عرصه بین المللی مد نظر قرار گرفت. بارزترین نکته در این خصوص تاکید رهبری انقلاب به برنامه ریزی و اتخاذ راهکارهایی برای پنج برابر شدن تعداد گردشگران ورودی به کشور طی برنامه ششم در قالب سیاست های ابلاغی برای تدوین برنامه است.
2 - نگرش بین المللی: تعامل و توسعه/ دیپلماسی گردشگری/ کسب جایگاه شایسته در صنعت در جهان/ اصلاح دیدگاه جهانی/ شناساندن واقعیت ها و ظرفیت ها/ امنیت گردشگران خارجی/حضور در مجامع بین المللی گردشگری( امضای تفاهم نامه، حضور دبیر کل در برنامه های ایران و همکاری گسترده و نزدیک با سازمان جهانی گردشگری؛ امضای 10 سند تفاهم نامه بین المللی با کشورهای هدف گردشگری ایران؛ آمد و شد متعدد و مستمر هیات های گردشگری وسیاسی کشورهای مختلف در جهت توسعه تبادلات و همکاری های در ا ین بخش، ارتقای رتبه ایران در صنعت گردشگری به 39جهانی، رشد میانگین 10 درصدی گردشگران ورودی در دولت تدبیر و امید؛ تغییر رویکرد جهانی به صنعت گردشگری ایران و معرفی ایران به عنوان سومین مقصد گردشگری در سال 2016 از سوی سازمان جهانی و محافل و نشریات تاثیر گذار فعال در صنعت گردشگریو همچنین تصویب برگزاری 17مین کنوانسیون جهانی راهنمایان گردشگری در ایران در سال 2017( بهمن 1395)؛ استقبال فزاینده و تصاعدی شرکت کنندگان در نمایشگاه بین المللی گردشگری و صنایع وابسته در تهران؛ نشست های B2B با کشورهای هدف گردشگری ایران؛ و... در مجموع کشورهای فعال در صنعت گردشگری با رویکرد جدید، همکاری با ایران را به عنوان یک فرصت ارزشمند تلقی می کنند.
3 - در عرصه اجرایی
- گردشگری ورودی - افزایش ورود گردشگران- نرخ رشد- درآمد ارزی- جایگاه جهانی در سال 94 تعداد گردشگران ورودی به حدود پنج میلیون و 200 هزار نفر رسید. رشد متناسب با میانگین نرم جهانی ، درآمد ارزی از صنعت گردشگری به حدود 8میلیارد دلار؛ و جایگاه ایران در صنعت گردشگری بین 150کشور به رتبه 39 ارتقا یافت.
-تعاملات- تفاهم نامه با UNWOT و سازمان های جهانی
- نمایشگاه های بین المللی، اجلاس های بین المللی( سازمان ملل، جاده ابریشم، ACD)،
- جاده راه ابریشم/ دفاتر اطلاع رسانی/
- گردشگری داخلی - فرهنگ سازی: همگانی کردن - همه زمانی کردن سفر/توزیع درآمد صنعت توجه جدی به امر آموزش در دو بخش شاغلان و فعالان صنعت گردشگری و ارتقای مهارت ها به منظور ارایه خدمات بهینه به گردشگران؛ و نیز به عموم مردم در جهت توجه به اصول و مبانی سفر و رعایت مولفه های توسعه پایدار و حفظ محیط زیست و بهره وری و بهره برداری صحیح از ظرفیت های گردشگری؛ تلاش در شناسان ظرفیت های تمام نقاط کشور برگزاری رویدادهای گردشگری استان ها؛ توزیع سفر در سطح کشور ؛ برنامه ریزی برای تعطیلات نوروزی و تابستانه و سایر ایام با هدف ایجاد توازن و همه زمانی کردن سفر و...و کمک به توسعه متوازن مناطق مختلف
- تقویت هماهنگی و مدیریت یکپارچه گردشگری- دستگاه ها و ستاد هماهنگی خدمات سفر - اطلاع رسانی وسایت ها، تشکیل شوراهای راهبری گردشگری در بخش سیاست گذاری، برنامه ریزی؛ سلامت؛ آموزش و... همچنین تعامل جدی با دستگاه های مرتبط در قالب امضای تفاهم نامه ها و توافقات کلی برای لحاظ نظرات و ایجاد وفاق و هماهنگی اهداف مشترک؛ تشکیل ستاد هماهنگی خدمات سفر با حضور و عضویت 18 دستگاه اجرایی مرتبط و... باعث شده تا علاوه بر هماهنگی و روان شدن فرآیند پیشبرد سیاست ها، عزم ملی و توجه عمومی به مساله گردشگری به عنوان فرصتی اولی برای توسعه کشور و بهبود اوضاع اقتصادی و اجتماعی مد نظر قرار گیرد
- سرمایه گذاری و جلب دیدگاه ها و جذب منابع تسهیلاتی(در چارچوب هماهنگی و توافق با صندوق کارافرینی امید و.... بستر اعطای تسهیلات به پروژه های گردشگری با نگاه صنعت و نیز در قالب بخش های برخوردار از تسهیلات ارزان و آسان و...
- توسعه پایدار گردشگری - ظرفیت های روستایی و بوم گردی و طبیعی و... . حوزه گردشگری روستایی و عشایری و ظرفیت های اجتماعی فراوان در بخش بوم گردی که ناشناخته مانده بود در این دولت مورد توجه قرار گرفت. بوم گردی ظرفیت مهم با راندمان بالای درآمد سازی و تولید ثروت است که علاوه بر بحث اشتغال و درآمد، مهم ترین نکته آن حفظ محیط زیست و هماهنگی کامل آن با توسعه پایدار است. 300طرح بوم گردی در حال اجراست که 84 طرح از 50 میلیارد ریال تسهیلات برخوردار شده اند. این بخش به دلیل نو و بکر بودن و جذابیت خاص آن، استقبال مناسبی را از سوی گردشگران خارجی و داخلی داشته است. بعلاوه تاثیر مناسبی برای به کارگیری تحصیل کردگان مرتبط در منطقه سکونتی خود و جلوگیری از مهاجرت بی برنامه به شهرها و کمک به مهاجرت معکوس داشته است.
- توسعه تعاملات با بخش های غیر دولتی و رویکرد همکاری و همدلی (تشکل های صنعت گردشگری، سازمان های مردم نهاد، محققان و پژوهشگران، اهل فن ، دانشگاهیان، شاغلان غیر دولتی صنعت گردشگری و پیشکسوتان، رسانه ها و .... در چارچوب شوراها، کمیته ها و نشست ها و.... در تمام مراحل تصمیم سازی و سیاستگذاری، تعیین خط مشی و اولویت های گردشگری و ... وارایه به دولت حضور داشته اند و تعامل مثبت و بسیار گسترده ای در این دولت میان بخش دولتی و غیر دولتی جاری است.

زیر ساخت ها:
- اصلاح ساختار اداری، آموزش و تربیت نیروی انسانی، ارتقای مهارت دست اندرکاران. ساختار تشکیلاتی متناسب با سیاست ها و هداف و ضرورت های صنعت بازنگری و ساماندهی شده است. در راستای نزدیک شدن به استانداردهای جهانی، افزایش مهارت نیروی انسانی و تقویت بخش خصوصی برای ارایه آموزش و تربیت نیروی قنی موردنیاز عملیاتی گردید. 104 آموزشگاه بخش خصوصی مجاز به ارایه آموزش و تربیت نیرو شدند. سامانه جامع آموزش، برگزاری هماهنگ و فراگیر آزمون ها، بازنگری دستور العمل های آموزشی و... همچنین ارتقاء دانش دست اندرکاران و... از جمله اموری است که در این راستا به طور هدفمند و جدی توجه شده است.
- اصلاح آیین نامه ها، قوانین ها و مبانی حقوقی/ ارتقاء استانداردها/ تغییر رویکرد مبتنی بر کیفیت (22 آیین نامه و دستور العمل در زمین های مختلف فعالیت تاسیسات و موسسات گردشگری، بازنگری و اصلاح و به روز گردید. حذف قوانین بازدارنده و دست و پاگیر، تسهیل فرآیند فعالیت و خدمات دهی و... ارزیابی خدمات، استانداردسازی تاسیسات خدمات گردشگری، تربیت نیرو، ساختارسازی و نهادسازی و توانمندکردن شرکت هایی از بخش خصوصی در این مورد و... از جمله برنامه های اساسی بوده که با هدف توانمند کردن بخش خصوصی انجام شده است
- واگذاری امور غیر حاکمیتی در بخش غیردولتی به مردم ( با توجه به سیاست دولت یازدهم مبنی بر واگذاری امور به مردم، گام های جدی در راستای اصلاح مقررات و قوانین و زمینه سازی واگذاری امور از قبیل آموزش، استانداردسازی، نظارت بر روند خدمات دهی، تعیین نرخ ها، شکل گیری مجامع تخصصی و تشکل ها، مدیریت پروزه های گردشگری مانند پارک ها و تفرجگاه ها و آثار باستانی و تاریخی و... در حال انجام است.
- تهیه اسناد فرا دستی - توسعه تشکل ها و سازمان های مردم نهاد( سند برنامه جامع گردشگری کشور، به روز رسانی سند ملی طبیعت گردی، گردشگری سلامت، سند توسعه گردشگری راه ابریشم و... همچنین سند توسعه گردشگری استان ها و...از جمله اسناد فرادستی در حال تهیهاست.
توسعه و تقویت تشکل ها و سازمان های مردم نهاد در صنعت گردشگری و فراهم کردن امکان تبادل تجارب فنی و تخصصی و تعامل در راستای تقویت بنیان های سرمایه گذاری و حضور قدرتمند در صنعت گردشگری جهان از برنامه های پی گیری شده در این سال هاست.
* معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری