فشار ناشی از جنگ و کاهش قیمت نفت بر شانه اقتصاد عربستان

عربستان افت بهای جهانی نفت طی حدود دو سال گذشته و ادامه این روند را تصور نمی کرد. ریاض در ابتدا به کاهش قیمت ها به عنوان عاملی برای فشار هرچه بیشتر بر ایران که با تحریم های نفتی نیز مواجه بود ٬نگاه می کرد اما با گذشت زمان و ادامه این سیر نزولی، تبعات کاهش قیمت نفت به ریاض هم رسید.
ذخایر نفت و گاز عربستان معادل 270 میلیارد بشکه برآورد شده است و از آنجا که اقتصاد این کشور به شدت به درآمدهای نفتی وابسته است، افت قیمت نفت تاثیر چشمگیری بر درآمدهای ریاض گذاشت.
به گزارش بلومبرگ، عربستان در اواخر سال میلادی گذشته٬ کسری بودجه خود را 98 میلیارد دلار اعلام کرد. الپ آکه اقتصاد دان ارشد بانک ملی ابو ظبی٬ کسری بودجه عربستان را معادل 16 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور برآورد کرده است، هرچند برخی دیگر از کارشناسان اقتصاد این رقم را بیشتر می دانند، اما میانگین ارقام صاحب نظران٬ حدود 20 درصد است.
بلومبرگ در ماه دسامبر گزارش داد که ریاض درآمدهای سال 2015 را 608 میلیارد ریال اعلام کرده که با رقم در نظر گرفته شده 715 میلیارد ریالی ٬فاصله زیادی دارد. بر همین اساس، درآمد حاصل از صادرات نفت خام 444 میلیارد و 500 میلیون ریال عربستان بود که 73 درصد از کل درآمد را تشکیل می داد. صندوق بین المللی پول سال گذشته پیش بینی کرد که اگر کسری بودجه عربستان و روند نزولی بهای نفت ادامه یابد، این کشور ممکن است تا پنج سال آینده ورشکست شود.
گرچه مقام های ریاض کسری بودجه سال 2016 را 87 میلیارد دلار و درآمدها را 513 میلیارد و 800 میلیون دلار پیش بینی کرده اند، اما شواهد نشان می دهد که عربستان به شدت نگران متناسب نبودن دخل و خرجش است.
این نگرانی باعث شده است که مقام های سعودی سرآسیمه به فکر جبران کسری بودجه و تعدیل هزینه ها بیفتند. عربستان در سال گذشته با برخی اقدامات تلاش کرد تا حدودی خود را از این شکاف بزرگ که در درآمدها و هزینه هایش ایجاد شده ٬نجات دهد. یکی از اقدامات ریاض در این زمینه کاهش یارانه ها بود.
به نوشته پایگاه خبری اویل پرایس، عربستان پیش از آغاز سال میلادی جدید ٬یارانه سوخت را کاهش داد و در نتیجه قیمت بنزین 50 درصد افزایش یافت و از لیتری 60 صدم ریال سعودی (16 سنت) به 90 صدم ریال (24 سنت) رسید. این رقم شاید در قیاس با قیمت سوخت در غرب که هنوز پایین قلمداد می شود، افزایش چشمگیری نباشد اما برای کشوری که فاقد سامانه حمل و نقل عمومی است و مردم برای حرکت به خودروهایشان وابسته اند، قابل چشم پوشی نیست.
روزنامه نشنال امارات ماه میلادی گذشته گزارش داد که عربستان تصمیم گرفته است علاوه بر کاهش یارانه ها، دستمزد کارکنان بخش دولتی را نیز تا سال 2020 کاهش دهد. بر اساس این گزارش٬ کابینه عربستان طرح تغییرشکل ملی را که بخشی از طرح بزرگتر چشم انداز 2020 بود ٬تصویب کرد. این طرح نیز در پاسخ به نگرانی های ریاض درباره کاهش درآمد وکسری بودجه از سوی محمد بن سلمان جانشین ولیعهد عربستان مطرح شد.
بر اساس گزارش المانیتور، دولت عربستان در ماه آگوست 20 میلیارد ریال اوراق قرضه فروخت. وزارت دارایی این کشور در ماه اکتبر سال گذشته که چندین ماه از جنگ پرهزینه یمن گذشته بود، برخی تدابیر ریاضی را در زمینه کاهش هزینه و بودجه برخی پروژه های جدید معرفی کرد.
تدابیر ریاضتی در عربستان برای پرکردن خلأ بودجه، تا امروز ادامه یافته است. وال استریت ژورنال روز گذشته گزارش داد که عربستان عوارض دولتی از جمله تعرفه صدور روادید و جریمه های رانندگی را به میزان چشمگیری افزایش داده است. بر اساس این گزارش٬ اتباع خارجی به موجب این قانون، در ازای شش ماه اقامت در این کشور باید 800 دلار بپردازند که در قیاس با قبل شش برابر شده است. این روزنامه آمریکایی همچنین گزارش داد که هزینه تبلیغات در بیلبوردها نیز بیش از سه برابر افزایش یافته است.
بر اساس گزارش وال استریت ژورنال، عربستان در گذشته بهای خدمات دولتی از جمله آب و برق را نیز افزایش داده بود. علاوه بر این موارد، عربستان و دیگر کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در اقدامی که پیش از این حتی تصورش هم نمی شد، تصمیم گرفتند نظام مالیات بر ارزش افزوده اعمال کنند.
بی تردید کاهش بهای نفت و به تبع آن کاهش درآمدهای دولت عربستان تنها دلیل کسری بودجه نیست. ریاض طی سال های گذشته بیش از قبل خود را درگیر مناقشه های نظامی در منطقه کرده است و همین امر بار مالی چشمگیری برای آن به همراه داشته است. سعودی ها علاوه بر حمایت مالی و نظامی از گروه های مسلح مخالف و تروریست ها در سوریه، در یمن نیز درگیر شده اند.
رویترز سال گذشته و در ابتدای جنگ یمن، که سعودی ها مدعی شده بودند مداخله نظامی در یمن برای مدتی کوتاه انجام خواهد شد، برآورد کرد که حمله های هوایی عربستان به یمن که در آن یکصد هواپیما دخیل باشند، حدود 175 میلیون دلار در ماه برای این کشور هزینه خواهد داشت.
این خبرگزاری پیش بینی کرد که در صورت استفاده از هواپیماهای بیشتر و نیز پایگاه های دور از مرز یمن، این هزینه به مراتب افزایش خواهد یافت.
همان موقع یعنی یک سال و نیم قبل هزینه این جنگ برای ریاض بیش از یک میلییارد دلار برآورد شده بود، باتوجه به طولانی شدن این جنگ که حدود یک سال و نیم از آن گذشته، می توان تصور کرد که عربستان تا چه حد تحت فشار ناشی از هزینه های نظامی قرار گرفته است.
روزنامه اکونومیست چندی پیش به نقل از یک ناظر خبره در زمینه مسائل منطقه خلیج فارس نوشت که اگر فقط کسری از بودجه دفاعی 87 میلیارد دلاری عربستان به جای جنگ در یمن٬ صرف توسعه این کشور فقیر شده بود، اکنون عربستان به جای نیروهای نظامی، مشاور اقتصادی به این کشور اعزام می کرد.

گزارش از مهدخت پازوکی
خاورم**9156**2041**