دخل و تصرف در محوطه باستانی "بی بی دوست"

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، محمد کیخا سرپرست هیات باستان‌شناسی با اعلام این مطلب گفت: این محوطه باستانی بر اثر عواملی همچون، پیشروی زمین‌های کشاورزی، ساخت و ساز برخی سازمان‌ها و چندین کارگاه آجر‌پزی در پیرامون و بخش‌هایی از عرصه این مجموعه در معرض تهدید و نابودی است.

وی اظهار داشت: با توجه به شواهد بدست آمده این مجموعه از دوران اشکانیان تا دوران اسلامی متاخر استقرار داشته است به نحوی که سفالینه‌های آن به دو قسمت سفال‌های دوران تاریخی و سفال‌های لعابدار سده‌های اسلامی میانه و متاخر قابل تفکیک و متمایز است.

کیخا گفت: هیات باستان‌شناسی با توجه به اینکه این محوطه که جلوه‌گر بخشی از دارالحکومه سیستان(زاهدان کهنه) در دوران اسلامی است و همچنین عوامل مخرب تهدیدکننده آن، اقدام به تهیه و تکمیل طرح پژوهشی تعیین عرصه و حریم این محوطه کرد تا با استفاده بهینه از استعدادهای موجود، گامی در حفاظت و حراست از میراث گران‌بهای فرهنگی این مرز و بوم بردارد.

به گفته وی در نخستین گام با تکمیل نقشه توپوگرافی این محوطه و جانمایی اولیه گمانه‌های تعیین عرصه، این فعالیت باستان‌شناختی، شروع شد تا در نهایت با توجه به تجزیه و تحلیل گمانه‌های پیش‌بینی شده، خط عرصه، حریم درجه 1 و درجه 2 آن ترسیم شود تا هرگونه فعالیت انسانی در پیرامون این مجموعه در چهارچوب قانونی به انجام برسد.

وی گفت: "بی بی دوست" متفاوت‌ترین و شاید مقدس‌ترین زیارتگاه سیستان است که مردان اجازه ورود به آنجا را نداشته و فقط دختران و زنان می‌توانند به زیارت آن رفته و حاجات خود و مردان خویش را به صاحب زیارت یعنی «بی بی دوست» برسانند.

کیخا افزود: بقایای قبور قدیمی بسیاری در اطراف زیارتگاه دیده می‌شود و در حال حاضر این قبرستان دایر بوده و تدفین در آن انجام می‌شود.

به گفته وی درباره نام و نشان صاحب این زیارتگاه نظریه‌های متفاوتی وجود دارد از جمله در نظر بسیاری از اهالی منطقه، "بی بی دوست" با نام فاطمه و کنیه حسینی (موسوی) معروف است.

این باستان‌شناس افزود: نام پدر "بی بی دوست" سید صالح معروف به «آتش نفس» بوده است و از آن جا که سید صالح به تنها دخترش، فاطمه، علاقه بسیاری داشته وی را با عنوان «بی بی دوست داشتنی» یا همان "بی بی دوست" خطاب می‌کرده است.

به گفته کیخا، مزار "بی بی دوست" در نزد مردمان منطقه سیستان از ارزش و احترام ویژه‌ای برخوردار است و با نامهای "بی بی نوروز"، "بی بی دوست"، "بی بی سه‌شنبه"، "بی بی نور"، "بی بی حور"، "بی بی تندوری" و غیره معروف است.

وی افزود: امروزه مزار "بی بی دوست" یکی از زیارتگاههای مسلمانان محسوب می‌شود. اما برخی او را با «ناهید» در آیین مهر تطیبق می‌دهند هر چند در این مکان مشخصات مهرابه مهری وجود ندارد.

به گفته این باستان‌شناس نحوه پدیدآمدن این مزار با داستان مزار شیخ حسن و امام‌زاده زید در افغانستان شباهت دارد. ظاهرا یک نوع پیوستگی انتسابی بین این مزارها و مزار سید اقبال واقع درمنطه لاش و جوین وجود دارد.

مجوز تعیین عرصه و حریم محوطه باستانی "بی بی دوست" توسط رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادرشده است.