رد پای سرگذشت عروسک اردبیلی در داستان‌های «والت دیزنی»

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- ونوس بهنود: سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۶۶ میلادی سال‌های زندگی پسرک آمریکایی بود که بر خلاف خواسته خانواده تمامی خلاقیت خود را در شخصیت‌های کارتونی که بر در و دیوار خانه‌ها می‌کشید پیاده کرد.

کسی گمان نمی‌کرد والت دیزینی روزی به یکی از برندهای مشهور انیمیشن دنیا تبدیل شود و شخصیت‌هایی به واسطه کمپانی بزرگ با نام هالیوود خلق کند که محبوب قلب بچه‌ها باشد.

امروز سفیدبرفی، شنل قرمزی، زیبای خفته، دیو و دلبر، کتاب جنگل و میکی موس را همه بچه‌های دنیا می‌شناسند. اما سرنوشت این شخصیت‌های کم‌نظیر که قلب کودکان را تسخیر کرده از کدام فرهنگ و تمدن برخواسته است؟

مروری بر اسطوره‌های آذری نشان می‌دهد شباهت کم‌نظیری در سرنوشت شخصیت‌های کارتونی والت دیزنی با قهرمانان دختر و پسر آذری وجود دارد.

به دلیل غفلت در تاریخ‌نگاری و انتقال سینه‌به‌سینه این داستان‌ها، بسیاری از کودکان نمی‌دانند که در داستان «ساری اینک» سرنوشت سیندرلا به وضوح نگارش شده و یا در داستان فروزن(یخبندان) که امروز دختران برای دو خواهر با قدرت جادویی تولید برف خنده بر لب‌هایشان می‌نشیند و برای خرید لوازم تحریری که عکس السا روی آن است به پدر و مادر خود التماس می‌کنند، رد پای «کیچیک چیله و بویگ چیله» که همان دو خواهر اسطوره‌ای زمستانی آذری است مشاهده می‌شود.

اینبار بازخوانی اسطوره‌های آذری در پی رونمایی دو عروسک فکر محققان را مشغول ساخته و خبرگزاری مهر در بررسی میدانی و کتابخانه‌ای خود برای اولین بار به ضرورت مطالعه اسطوره‌های آذری و الهام گیری بسیاری از شخصیت‌های محبوب امروز کارتون‌های اروپایی از این داستان‌ها تأکید دارد.

آیدین و اولدوز دو قهرمان دختر و پسر اردبیلی

به گفته مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان اردبیل زمانی که کانون، سارا و دارا را به عنوان عروسک ایرانی رونمایی کرد در واقع سبقه و پشتوانه فرهنگی برای این دو عروسک نداشتیم.

هاجر جمادیه در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: ما برای اینکه بتوانیم در احیای فرهنگ سنتی و بومی استان قدمی برداریم عروسک آیدین و اولدوز که خواهر و برادر افسانه‌ای ما هستند را تولید کردیم.

وی افزود: آیدین و اولدوز خواهر و برداری هستند که نامادری به دلیل ترس از فقر و گرسنگی آن‌ها در جنگل رها می‌کند و در جنگل درختی شاخ و برگ گشوده این خواهر و برادر را در آغوش می‌گیرد.

به گفته جمادیه روز بعد آیدین و اولدوز وقتی بیدار می‌شوند متوجه دو نهر کوچک زیر پای خود می‌شوند که آب یکی صاف و زلال و دیگری کمی گل‌آلود است.

مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان افزود: اولدوز از آب زلال می‌نوشد و چون ستاره چنانکه از نامش پیداست زیبا و آراسته می‌شود و روزی با شاهزاده‌ای ازدواج می‌کند و آیدین با شیطنت در آب گل‌آلوده می‌افتد و تبدیل به آهو می‌شود که البته بعدها به کمک خواهر سحر او باطل می‌شود و دوباره به انسان تبدیل می‌شود.

جمادیه تصریح کرد: سرنوشت این خواهر و بردار با اتفاقات قابل‌توجهی همراه می‌شود که شنیدن آن برای هر کودکی جذابیت دارد.

وی به چاپ داستان این دو شخصیت اسطوره‌ای برای اولین بار از طریق یکی از نویسندگان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان، لیلا فرید اشاره کرد و افزود: به زودی کودکان اردبیلی را در جریان ماجراهای باورنکردنی این خواهر و برادر قرار می‌دهیم.

ایثار، تعهد و عشق محوریت اسطوره‌های آذری

به گفته جمادیه در این اسطوره ردپای بسیاری از داستان‌های معروف دنیا از جمله داستان گرتل در مورد خواهر و برادری که نامادری در جنگل رهایشان می‌کند و به یک کلبه شیرینی می‌رسند مشاهده می‌شود.

وی افزود: علاوه بر این داستان‌های شاهزاده خانم و هفت برادر و شاهزاده موطلایی که قهرمانی‌های زال در اسطوره‌های آذری را تداعی می‌کند و دختر غازچران برگرفته از داستان‌های اصیل آذری است.

وی تأکید کرد: متأسفانه به دلیل اینکه داستان‌ها سینه‌به‌سینه منتقل شده هیچ زمان آغازی برای آن‌ها متصور نیست و بی‌شکل بررسی فرم و چارچوب داستان نشان می‌دهد به زمان‌های بسیار دور برمی‌گردد.

آنچه در اسطوره ‌آیدین و اولدوز جاری و ساری است در ابتدا قرارگیری قهرمانان دختر و پسر در کنار هم و به موازات هم در طول داستان است. امری که در تمامی تولیدات بزرگ سینمایی آمریکایی مشاهده می‌شود.

از سویی تدبیر و ایثار و گذشت در کنار عشق و تعهد در جان تمامی اسطوره‌های آذری حک شده است. موضوعی که موجب می‌شود امروز دختر کوچک ما عاشق سیندرلا و سفیدبرفی با هفت کوتوله شود.

اما آنچه به عقیده محققان قابل تأسف است این است که کودکان ما اطلاعی از افسانه‌های بومی و محلی منطقه زندگی خود ندارند.

کودکان اردبیلی اسطوره‌های بومی خود را نمی‌شناسند

نه تنها تولیدات فرهنگی و ابزارهای آموزشی از جمله کتاب، فیلم و انیمیشن در این راستا اندک و ناکافی است، بلکه تولیدات جسته‌گریخته نیز از کیفیت لازم برخوردار نیست.

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان اردبیل بر اساس این اسطوره عروسکی را با ملموس‌ترین مصالح و مواد اولیه رونمایی کرده است.

کارشناسان معتقدند این عروسک باید به نقطه آغاز یک نهضت بزرگ تبدیل شود. هر چندبه عقیده این کارشناسان عروسک آیدین و اولدوز فقط در پوشش بومی محلی است و لازم است به بهبود کیفیت مصالح آن، نظرسنجی از کودکان و راحت سازی بدن عروسک برای استفاده کودک توجه شود، اما این اقدام نقطه آغاز یک اقدام بزرگ است.

امروز اگر دختربچه‌های ما عاشق السا ملکه برفی در کارتون یخبندان که گفته می‌شود بر اساس داستان‌ هانس کریستین اندرسن تولید شده، می‌شوند، این وظیفه محققان و پژوهشگران است که اسطوره دو خواهر زمستانی اردبیل با قدرت جادویی تولید برف را احیا کنند.

داستان‌های زیبا و اسطوره‌های آموزنده اردبیل امروز مواد خام پرفروش‌ترین انیمیشن‌های جهان را تشکیل می‌دهد، سؤال این است که چرا حتی در معرفی این داستان‌ها به کودکانمان نتوانسته ایم موفق عمل کنیم؟