فراموشی آداب و سنن کهن درانبوه جلوه های مدرنیته

به گزارش ایرنا ، لازمه این تغییر، تقابل توسعه یافتگی اجتماعی و فرهنگی آن جامعه با مقاومت توده های سنت گراست زیرا مردم هر منطقه ای دارای آداب رسوم ویژه خود هستند که در زمانی جایگاه موثری درارتباطات مردم داشته و نقش رسانه را ایفا می کرده است که هم اینک با ورود به دنیای مدرن کمرنگ شده یا از بین رفته اند.
با هجوم مدرنیته به دنیای سنتی آداب ورسوم کهن، کم کم گوشه نشین و به دست فراموشی سپرده شده اند طوریکه هم اکنون با رشد سریع وسائل ارتباط جمعی و ورود آنها به جمع خانواده ها، نه تنها نسل جدید، بلکه نسل های قبل نیز تمایل چندانی به انجام آداب ورسوم گذشته ندارند و برخی از آنها را تنها خرافه ای بیش نمی پندارند.
هر چند عده ای نیز با یادآوری برخی از رسوم گذشته حسرت فراموش شدن آنها را می خورند، ولی با سرعت دنیای مدرن، کاری از دست این عده نیز بر نمی آید.
مردم استان بوشهر با توجه به قدمت چند هزار ساله و ساحلی بودن بیشتر مناطق مسکونی و همجواری با آب راه بین المللی خلیج فارس و مبادلات با همسایگان خود، آداب و رسوم کهن متعدد و متفاوتی داشته اند که اگرچه هنوز شماری از آنها دراذهان مردم وجود دارد ولی بیشتر آنها به دست فراموشی سپرده و یا کمرنگ شده اند.
کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر و دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان های باستانی، درباره برخی از این آداب و رسوم قدیمی به ایرنا، گفت: آفتاب خواهی (بند آمدن باران) یکی از این آیین های کهن در بوشهر است که اکنون در کمتر نقاط این استان از آن یاد می شود و به دست فراموشی سپرده شده است.
مرضیه منصوری زاده اظهارکرد: در دهه های گذشته که بارش باران در استان بوشهر بیشتر بود و با توجه به شرایط جغرافیایی بارندگی در این مناطق تند و رگباری است و مقاومت و استحکام بناها کم بود و سد بندی هم در منطقه وجود نداشت با طولانی شدن بارندگی ها رودخانه ها و مسیل ها طغیان می کردند و سیل جاری می شد، مردم از ترس جان و مال خود دچار وحشت و نگرانی می شدند و برای بند آمدن باران طبق رسوم گذشتگان دست بکار می شدند.
وی اضافه کرد: یکی از این اقدام ها آفتاب خواهی ( طلب توقف باران) بود که برای تحقق این خواسته کارهای متنوعی انجام می شد و از جمله آنها انداختن مهری که با آن نماز می خواندند، در باران بود، آنها اعتقاد داشتند که با این کار باران شرمگین شده وبند می آید، همچنین پاشیدن آرد ونمک در فضای بارانی ویا چوبی را که از سوختن درآتش سرخ شده بود، در دست گرفته در زیر باران می گرداندند .
وی ادامه داد: آداب و رسوم برای وزیدن باد نیز از دیگر رسوم فراموش شده دراستان بوشهراست، باتوجه به اینکه درتابستان های گرم، بویژه به هنگام هوای شرجی دم کرده نوار ساحلی، تنها عاملی که باعث اعتدال هوا می شود، باد شمال است و مردم حتی برای درخواست وزیدن باد نیز رسومی داشتند.
منصوری زاده بیان کرد: درآیین برای طلب وزیدن باد شمال، شیشه ای را پر از آب کرده و سرش را می بستند و زیر تلگدان (زباله ها) پنهان می کردند یا اینکه به قبرستان رفته سنگی را از بالای سنگ قبر برداشته و توی دریا می انداختند.
وی ادامه داد: آنان فکر می کردند با این کار دریا دیوانه شده و باد شمال می وزد، در بندرریگ استان بوشهر برای طلب وزش باد شمال بر در منازلی که روبه سوی شمال بودند، حنا می مالیدن و این کار روی درهفت خانه انجام می شد.
وی اضافه کرد: همچنین درقدیم درجشن های عروسی آئین های خاصی انجام می شد که، هم اینک به دست فراموشی سپرده شده اند.
منصوری زاده ادامه داد: یکی از این آیین ها دعوت کردن افراد به جشن عروسی بود که با کارت انجام می شود، درگذشته آیینی به نام دعوتی با بردن کاسه ای از هل، گل محمدی و نقل( شیرینی ) به در منازل بود و از این طریق افراد از مراسم جشن عروسی مطلع و دعوت می شدند.
وی سر تراشون را یکی دیگر از مراسم جشن های عروسی در گذشته اعلام کرد وگفت: هر چند اکنون این مراسم برگزار می شود ولی با رسم گذشته فرق دارد.
منصوری زاده افزود: یکی دیگر از آیین های جشن عروسی در گذشته این بود که قبل از جشن عروسی، مردان داماد را به کنار دریا و یا رودخانه می بردند که به این آیین 'داماد رویی ' گفته می شد، همچنین 'پا اندازون' دیگر رسمی بود که هنگامی که عروس درخانه داماد از اسب پیاده نمی شد، هدیه ای مانند نخل یا دام به او می دادند و بعد از آن از اسب پایین می آمد.
وی اظهار کرد: حنا بندان در شب قبل از عروسی نیزاز دیگر آئین فراموش شده در عروسی های استان بوشهر است که در این مراسم به دست و پای عروس و داماد حنا گذاشته می شد، اگرچه هم اکنون این مراسم برگزار می شود اما روی برگ سبز یا اسکانسی که در دستان عروس وداماد است، حنا می گذارند.
منصوری زاده اضافه کرد: آیین هایی نیزدر زمان زایمان بر گزار می شد که در روز هفتم چندین نوع حلوا پخت و میان همسایه ها توزیع می شد.
وی ادامه داد: چله بر کردن برای زنی که بچه دار نمی شد از دیگر مراسم فراموش شده در استان بوشهر است که آب دست شسته زن زایمان کرده را به زنی که صاحب بچه نمی شد، می نوشاندند تا بچه دار شود.
منصوری زاده بیان کرد: علاوه بر آیین ها و آداب رسوم کهن در میان جوامع قدیم بازیهای سنتی و قدیمی نیز در میان مردم وجود داشت که اکنون بیشتر آنها فراموش شده اند.
وی افزود: هم اکنون بازی های رایانه ای و الکترونیکی جای بازی های محلی و بومی قدیمی را گرفته است طوریکه نسل امروز کمترین آشنایی را با ورزشها و بازیهای بومی محلی مناطق خود ندارند.
کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر افزود: در گذشته نه چندان دور بازی دو نفره ای به نام قاب بازی در بین پسران، مرسوم بود که به وسیله استخوان گوسفند که به قاب معروف بود، انجام می شد.
منصوری زاده با بیان اینکه حدود یکهزار بازی سنتی در استان بوشهر وجود داشته که به دست فراموشی سپرده شده اند، اظهار کرد: بازی هایی مانند الخ تری که شبیه لی لی امروزی بود، چوکلی بازی پسرانه، چال پشکلک نیز ازجمله این بازی ها بود که اکنون برخی از این بازی ها در جشنواره های محلی بومی اجرا می شوند و راهی برای احیای آنهاست.
منصوری زاده اظهارکرد: درگذشته عید نوروز دربین مردم استان بوشهر به اندازه اکنون پر رنگ نبود و مراسم چهارشنبه سوری نیز انجام نمی شد.
وی افزود: مراسمی شبیه چهارشنبه سوری در آخرین چهارشنبه ماه صفر هجری قمری برگزارمی شد که به 'صفرک در' معروف بود و در این روز مردم کوزه های سفالی می شکستند.
یکی ازروزنامه نگاران و پژوهشگر موسیقی استان بوشهر گفت: مراسم دم دم سحری یکی از آئین های قدیمی و مذهبی در استان است که در گذشته در سحرهای ماه رمضان توسط چند نفر در کوچه ها برای بیدار کردن مردم در سحر انجام می شد و این آیین هم اکنون نیز در ماه رمضان در چند محله قدیمی شهر بوشهر به اجرا درمی آید.
حسامه حق پرست افزود: در این آیین یک دمام زن با چند نفر در کوچه ها با خواندن ابیاتی اعلام وقت سحر می کردند، هرچند اکنون نیز گاهی این مراسم برگزار می شود ولی مانند گذشته نیست.
وی ادامه داد: چاووش خوانی نیز از جمله مراسم مربوط به استان بوشهر است که در هنگامی که فردی عازم سفر عتبات عالیات و مکه مکرمه بود انجام می شد و اکنون نیز به روشی دیگر صورت می گیرد که به گذشته متفاوت است.
حق پرست اظهار کرد: مراسم بارا ن خواهی از دیگر آیین های فراموش شده دراستان بوشهر است که در این آیین دعا و استغاثه برای بارش باران انجام می شد.
وی اضافه کرد: هنگام غروب مردم محله دریک کوچه جمع شده و یک نفررا با پوشاندن لباس کهنه و گونی به شکل خنده دار گریم می کردند.
حق پرست ادامه داد: شاخی روی سرش گذاشته، زنگوله ای در گردن او می انداختند در کوچه ها راه می افتاد به این فرد گلی گفته می شد.
وی افزود: مردم از پشت بام به روی گلی آب می ریختند وگلی به در خانه ها رفته و طلب هدیه ای می کرد که صاحبخانه به گلی مواد غذایی از قبیل گندم، جو، حبوبات و یا پول می داد.
حق پرست ادامه داد: عده ای بویژه کودکان نیز پشت سر گلی به راه می افتادند و اشعاری می خواندند، پس از پایان مراسم با مواد جمع آوری شده آش یاحلیم تهیه و بین حاضران تقسیم می شد و در ادامه مراسم های دیگری صورت می گرفت.
کارشناس ثبت آثار میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر گفت: هم اینک 43 اثر ناملموس(معنوی) استان بوشهر در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و ثبت 15 اثر دیگرنیز در دست اقدام است.
سودابه ماموری افزود: 13 اثر از 43 اثر ثبت شده خرداد ماه امسال به ثبت رسید که آیین های پامنبری، یزله بوشهری، حیا مظلوم(برحیدری)، آیین گندم کوبی درشب رحلت پیامبر(ص) در شبانکاره، گره گشو در شب پانزدهم ماه رمضان، خاکسپاری نمادین شهدای کربلا درگناوه، عبا بافی، نیمه ها( آوای کار)، بازی چال پشکل، آش هریسه که در شب عاشورا فقط در شهر شنبه دشتی پخته می شود، تعدادی از این آثار هستند.
وی اظهارکرد: با توجه به تنوع بازی ها و آداب و رسوم کهن دراستان بوشهر آمار مشخصی از تعداد آنها در دسترس نیست ومیراث فرهنگی استان بوشهر بجد دنبال ثبت آثار ناملموس و معنوی این استان است.
7210/6043/ 6045