علوم اسلامی در نفی افراطی‌گرایی ضعف دارد

به گزارش روابط عمومی دانشگاه مذاهب اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد مبلغی در «همایش علوم اسلامی و ترميم و تعمیق آن جهت مبارزه با افراطی‌گری» به طرح موضوعي با عنوان «رابطه تمدن اسلامی و علوم اسلامی» پرداخت و گفت: سه نسبت و رابطه میان تمدن و علوم اسلامی قابل تصور است که عبارتند از: ۱. تمدن اسلامی به مثابه مساله‌ای قابل طرح در زمره مسائل علوم اسلامی ۲. تمدن به مثابه غایت علوم اسلامی ۳. تمدن به مثابه عنصری روشی در عمل استنباط و تولید معرفت در علوم اسلامی.

رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی افزود: در یک تحلیل موشکافانه، علت فرو غلطیدن جامعه به سمت افراطی‌گری و علت ضعف علوم اسلامی در ایفای نقش فعال در نفی افراط گرایی آن است که علوم اسلامی رابطه و نسبت خود را با تمدن تعریف و تنظیم علمی ننموده است.

وی تصریح کرد: این امر خطیر حتی فراتر رفته و در مواردی حتی برخی از جریانات خشونت‌گرا در جهان اسلام از علوم اسلامی در جهت مشروع جلوه دادن افراط گری بهره‌برداری و استفاده می‌کنند.

• تمدن به مثابه مساله علم

دکتر مبلغی با بيان اينكه تمدن از موضوعات مهم و کلانِ قابل طرح در علوم اسلامی است، گفت: پرداختن به تمدن در علوم اسلامی یک ضرورت حیاتی است. بحث از تمدن اکنون یک بحث غایب در علوم اسلامی است. در حالیکه تمدن اسلامی از موضوعات مهمی است که اندیشه‌های کلانی را در علوم ایجاد می‌کند؛ چه در تفسیر و چه فقه و ...

این عضور مجلس خبرگان رهبری همچنین با ابراز تأسف از اینکه اکنون هیچ علمی به تمدن نمی‌پردازد، افزود: ما فقه تمدن نداریم آیات مربوط به تمدن تفسیر نمی‌شود و همین‌طور علوم دیگر. چرا که نگاه و بحث تمدنی در جریان نیست و به این خاطر دچار یک خلأ بزرگ فکری در این عرصه شده‌ایم.

مبلغی خاطرنشان کرد: اگر خلأ بحث از تمدن در کار نمی‌بود، اندیشه‌های حاصل از بررسی‌های تمدنی جایی برای افراطي‌گری باقی نمی‌گذارد زیرا افراطي‌گری ناشی از رویکردهای غیرتمدنی و درجا زننده است.

• تمدن به مثابه غایت علوم دینی

رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی در ادامه به رابطه دیگر تمدن و علوم اسلامی نیز پرداخت و گفت: تمدن به مثابه یکی از غایت‌های اساسی برای علوم اسلامی بلکه کلان‌ترین غایت برای آن در عرصه رمان و جامعه است. لذا علوم اسلامی باید رو به سمتی داشته باشد که عبارت از تشکیل تمدن اسلامی است. علوم اسلامی باید فرآورده و خروجی‌های خود را در جهت تشکیل و تکوین تمدن اسلامی تنظیم بکنند و عینیت ببخشند.

• تمدن اسلامی به مقابه روش

دکتر مبلغی بیان داشت: نسبت دیگر تمدن با علوم اسلامی نسبت روشی است. تمدن در عین حال که می‌تواند یک موضوع برای علوم اسلامی باشد می‌تواند یک عنصر روشی در پرداختن به علوم نیز باشد. این روش از دو جهت یکی، روش فهم و استنباط و دیگری معیار ارزش داوری نسبت به خروجی‌های علم است.

وی با اشاره به روش فهم و استنباط یادآور شد: این از آن جهت است که اصولا علوم اسلامی غایت اساسی آن تمدن است (یعنی همان نسبت دوم) براساس این نظریه -که در فلسفه علوم اسلامی باید ارائه، شناخته و بررسی شود- در روش پرداختن به علوم می باید نگاه تمدنی داشت و با بینش تمدنی باید آیات و روایات تفسیر و احکام فقهی فهم شود و به عنوان اندیشه‌های دارای بعد تمدنی و بعد فرهنگی مورد استنباط قرار گیرند.

این استاد و حوزه و دانشگاه افزود: بنابراین تمدن اسلامی یک معیار سنجش و روش برای فهم است؛ فهم اندیشه‌های تمدنی در علوم اسلامی که حاصل و نتیجه آن علوم هستند.

دکتر مبلغی درخصوص معیار ارزشداوری نسبت به خروجی‌های علم نیز اظهار داشت: اگر بخواهیم مجموعه‌ای از خروجی‌های یک علم (به عنوان مثال: فتواهای حاصل از فقه) را بررسی کنیم می‌توانیم بر اساس نگاه تمدنی بگوییم این فتواها در جهت نابودی تمدن است، در نتیجه، استاندارد و دقیق نیست. البته استفاده از این روش کار هر کس در هرکجا و نسبت به هر مورد نیست بلکه کار فقیه است.