دیپلماسی فرهنگی آیت الله بروجردی

حدیث امام صادق(ع)، هدیه به دولتمرد سعودی 1

مرحوم آیت الله سید محمّدحسین بروجردی (1254_1340 شمسی)، مرجع تقلید عام ایران در دهه های سی و چهل هجری شمسی، اهتمام مخصوصی به آستان مقدّس بقیع و نیز شیعیان مدینه داشتند. ایشان مدت کوتاهی بعد از تخریب مزارهای مطهّر ائمۀ اطهار(ع)در بقیع، در قالب کاروانی از زائران شیعی، اقدام به بازسازی اولیۀ آن مزارها کرده بودند که آثار آن به صورت دیوارهای کوتاهی تا به امروز باقی مانده است. ایشان همچنین مرحوم سید محمّدتقی آلاحمد را به عنوان نماینده و مسئول امور شرعی به مدینۀ منوّره فرستادند.

یکی از نمونه‌های اهتمام آیت الله بروجردی به مسئلۀ بقیع و شیعیان مدینه، توجه دادن دولتمردان سعودی به اهمیّت امامان شیعه و به تبع مزارهای آنان است. نقطۀ اوج این امر، سفر مهمِ سعود بن فیصل بن عبدالعزیز (1280_1347)، پادشاه وقت سعودی به ایران در یازدهم آبان ماه سال 1334 شمسی است. آیت الله بروجردی نسبت به دیدار با وی در شهر مقدّس قم نظر مساعدی نداشتند؛ چه اینکه سفر آن دولتمرد به شهر مقدّس قم و عدم زیارت حضرت معصومه (س) را توهین آمیز می‌دانست. با اطلاع از این امر، شاه سعودی هدایایی مخصوص، توسط هیئتی مخصوص برای ایشان به قم فرستاد. این هدایا شامل قرآنی نفیس، پردۀ کعبه و تعدادی عبای گرانقیمت بود. آیت‌الله بروجردی در دیدار فرستادۀ شاه سعودی، قرآن را از ایشان گرفتند و بلافاصله آن را گشود و مشغول قرائت آیاتی از آن شدند، به صورتی که حاضران تحت تأثیر معنویت ایشان قرار گرفتند. سپس پردۀ کعبه را پذیرفتند، اما عباهای نفیس را قبول نکردند.

در ادامه، نامه‌ای برای شاه سعودی نوشتند و به واسطۀ آن فرستاده به وی بازگرداندند. متن این نامه بعدها در مجلۀ رسالۀ الاسلام تحت عنوان «مشافهۀ بین جلاله ملک سعود و الامام البروجردی تظهر منها السماحه الروحانیه» منتشر شد. در این نامه که سرشار از اشاراتی دقیق، سیاستی حساب شده و نمونه ای از دیپلماسی هوشمند فرهنگی است، بعد از تعارفات معمول، چنین آمده است:

«رسم من نیست که از ملوک و سران هدیه قبول کنم، اما چون هدایای شما متضمّن دو چیز بزرگ بود (قرآن کریم و پردۀ خانه خدا)، آن دو را پذیرفتم، اما عباها را فرستادم که شما هنگام نماز در آنها مرا نیز دعا کنید. من هم به شما هدیه می‌کنم حدیثی را که در احکام حج، مسلم از حضرت جعفرالصادق علیهالسّلام روایت نموده است».

ایشان در ادامۀ متن، روایتی از امام صادق(ع)در احکام حج (که مشتمل بر چهار حکم شرعی از احکام شرعی است) را به نقل از منابع اهل سنت برای پادشاه سعودی نوشتند.

پی نوشت:

1. برای مشاهدۀ جزئیات دیدار آیت الله بروجردی با نمایندگان سعودی، نگاه کنید به کتاب فخر دوران: نکوداشت استاد اعظم و زعیم بزرگ جهان اسلام مرحوم آیت الله العظمی بروجردی، تألیف آیت الله لطفالله صافی گلپایگانی (قم، 1391، صفحات 55_57).