نقش رسانه در فهم قرآن

نشست نقش رسانه در فهم قرآن چهارشنبه دوم تیرماه، به همت کمیته محافل، مجامع و نشست‌های بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم در «سرای اهل قلم» مصلای تهران برگزار شد. در این نشست حجت الاسلام زائری نویسنده، فعال رسانه ای و مدیر مجموعه فرهنگی و هنری شهدای انقلاب اسلامی (سرچشمه) سخنرانی کرد.
زائری در ابتدای این نشست تعیین شعار به سوی فهم قرآنی برای این دوره از نمایشگاه قرآن را ستود و گفت: همه آنچه که در نمایشگاه قرآن در حال وقوع است باید فرصت را برای تحقق آرمان های قرآنی در سطح جامعه ایجاد کند. بدون تعارف اگر ما 100 هزار نمایشگاه قرآنی برگزار کنیم که نتواند عمل به مفهوم و ارزش های قرآنی را در سطح جامعه ایجاد کند، در واقع ما به جایی نرسیده ایم.

** رسانه و لایه های انتقال مفهوم ها و ارزش های قرآنی
زائری با اشاره به این که رسانه ها نقش بسیاری در زمینه فضاسازی و فهم قرآن دارند، اظهار کرد: مجموعه تلویزیونی «یوسف پیامبر(ع)» موجی را در جامعه ایجاد کرد که نه تنها در داخل بلکه در خارج کشور هم به عنوان امتیاز و قدرت جمهوری اسلامی شناخته شد. در همین زمینه یکی از سران کشورهای خاورمیانه گفته بود که ایران صاحب 2 قدرت است؛ یکی هسته‌ای و دیگری ساخت سریال‌های تلویزیونی. زائری یکی از شاخص های قرآن را در این دانست که پیام های معرفتی را در دل داستان عرضه می کند.
این فعال رسانه ای به اثرگذاری رسانه ها در انتقال پیام اشاره کرد و گفت: زمانی که مجموعه تلویزیونی «امام علی(ع)» در تلویزیون پخش می شد یک نظرسنجی از دانش آموزان مقطع راهنمایی و دبیرستان برگزار شد که نتیجه اش بسیار قابل توجه بود. درصد بالایی از پاسخ دهندگان گفته بودند تمام آن چیزی که از زندگی امام علی(ع) می دانند، مربوط به این سریال است. در واقع این مجموعه تلویزیونی کاری کرده بود که حتی نظام آموزشی و کتاب ها هم نتوانسته بودند از عهده آن برآیند.
زائری تصریح کرد: رسانه ها در حال حاضر نقش بی بدیلی پیدا کرده اند. بسیاری از نسل های پیش از ما حتی کتابخوانی، خوشنویسی و مهارت های شغلی را نزد خانواده می آموختند اما امروز رسانه عاملی است که همه بار انتقال ارزش ها، مفاهیم و معارف زندگی را به تنهایی به دوش می کشد.
وی افزود: ما باید در زمینه انتقال مفهوم ها و ارزش های قرآنی به جامعه از رسانه استفاده کنیم که البته این مساله از چند راه ممکن می شود. نخستین شکل، استفاده مستقیم از الفاظ و عبارت های قرآن در رسانه است. این شکل ساده ترین لایه در زمینه ارتباط رسانه و قرآن است. شکل و لایه دوم بهره گرفتن از زمینه های هنری و فنی است که در آن قالب های متفاوتی عرضه می شود. به عبارتی در لایه دوم آیات در قالب یک فیلم سینمایی یا سریال تلویزیونی مطرح می‌شوند. در شکل یا لایه سوم برای استفاده از رسانه در تبلیغ پیام‌های قرآنی، دیگر از لفظ استفاده نمی‌شود اما پیام منتقل می‌شود. برای نمونه در برخی از کشورهای عربی در پخش برنامه های آشپزی و کودک پیام و مفهوم قرآنی مطرح می شود.
زائری فهم مخاطب از قرآن را مهم دانست و تاکید کرد: اگر فهم قرآن وجود نداشته باشد، زمینه عمل هم فراهم نمی شود. برای نمونه می توان عملکرد داعش را مثال زد که از تعبیر قرآن برداشت نادرستی کرده و هر روز در اخبار شاهد سربریدن ها، سوزاندن ها و جنایت های فراوان آن ها هستیم.

** رسانه دینی یا دین رسانه ای؟
مدیر مجموعه فرهنگی و هنری شهدای انقلاب اسلامی در ادامه، عوامل اختلال در فهم قرآن را برشمرد و گفت: اختلال در فهم معنای واقعی قرآن از چند راه صورت می‌گیرد. نخستین عامل مختل کننده در فهم قرآن «زبان» است. دومین عامل «ادبیات» قرآن کریم است؛ به این معنی که حتی یک مخاطب عرب زبان هم در کشورهای عربی به صرف خواندن الفاظ قرآن نمی تواند فهم کاملی از آن داشته باشد، همانند زمانی که ما در مواجهه با «بوستان» و «گلستان» سعدی ابتدا کمی دچار گنگی در فهم منظور شاعر می‌شویم در حالی که زبان سعدی، فارسی است. سومین عامل هم «نکته های تفسیری» است.
زائری افزود: امروز رسانه نقش مهمی پیدا کرده است و جای خالی نهادهایی همچون خانواده و نظام آموزشی را پر کرده است. رسانه می تواند به شکل مستقیم و غیر مستقیم مفهوم ها، ارزش ها و معارف قرآنی را برای مخاطب امروز عرضه کند. همچنین امروز رسانه ها از ظرفیت ها و قالب های جدیدی برای انتقال مفاهیم استفاده می کنند.
این فعال رسانه ای تاکید کرد که «تصویرسازی رسانه ای» باعث ماندگاری می شود چرا که تصویری را ایجاد می کند که در ذهن مخاطب پایدار می ماند. برای نمونه زمانی که مفهومی در قالب یک انیمیشن می نشیند، اثرگذاری بیشتری دارد. امروز با شبکه های اجتماعی و رسانه های جدید، مخاطب خود بخشی از رسانه شده است.
وی در پایان تاکید کرد: در شرایط کنونی ما بیشتر از «رسانه دینی» نیاز به «دین رسانه‌ای» داریم. تفاوت این 2 در این است که رسانه دینی ممکن است تولیداتی را در اختیار مخاطبان برای ارتقای بینش دینی قرار دهد که میزان استفاده مخاطبان از این رسانه‌ ها وابسته به ظرفیت‌ های خود مخاطب و میزان توان استفاده از قابلیت‌های رسانه دارد. در حالی که دین رسانه‌ای بسته به اقتضا و نیازهای روز ِ مخاطب، پیام را بازسازی می کند و در قالب های مختلف انتقال می دهد.
*گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**458**9279