موسیقی لرستان، اصالت سور و سوگ این دیار

موسیقی لرستان دقیق تقسیم بندی شده تا هر مراسمی که بیانگر دوره ای و زمانی خاص از زندگی انسانهاست را بتواند همراهی کند.
از بارزترین این تقسیم بندی موسیقی شادی و سور است که با تولد آغاز می شود ودر آیین های عروسی به اوج می رسد و موسیقی سوگواری و عزا که در آیین چمر اجرا می شود.
تقسیم بندی موسیقی لری از نظر کارکردی اما شامل موسیقی و ترانه‌های غنایی و عاشقانه ، حماسی رزمی ، سوگواری ،فصول، موسیقی و ترانه‌های کار و ترانه‌های طنز و انتقادی است.
ترانه 'دایه دایه' مشهورترین و پرآوازه‌ترین سروده لری در بخش موسیقی و ترانه های حماسی لرستان به شمار می رود که حالا دیگر مرزهای لرستان را درهم نوردیده است و بیشتر موسیقی‌دانان با این تصنیف قدیمی آشنایی کامل دارند بطوریکه این ترانه بارها توسط آهنگسازان محلی و ایرانی بازسازی و تنظیم شده است.
موسیقی و ترانه‌های سوگواری بیشتر جنبه آیینی دارد و در مواقع سوگواری از روزگار کهن تا کنون کاربرد فراوانی دارد.
در لرستان به سوگ 'چمر' هم گفته می شود و مقامی موسیقایی هم با همین نام یعنی 'چمری' وجود دارد که بخصوص در ماه محرم و در برگزاری مراسم عزاداری عاشورا که در برگیرنده نغمه ها و حالاتی عمیقا حزین است با سرنا و دهل اجرا می شود.
احسان عبدی پور که از نوازندگان نامدار سرنا در ایران و اهل لرستان است در این زمنیه می گوید: این نوع موسیقی که مربوط به ماه محرم و عزاداری سالار شهیدان می شود به حدی حزن انگیز است که هر شنونده‌ای حتی کسی که برای اولین بار آن را گوش دهد شدیدا متاثر می‌شود.
وی گفت: یک اجرای سرنا نیز مختص به صبح عاشوراست و بسیار حزن‌انگیز و در عین حال رستاخیز گونه است و به جرات می‌توان گفت یکی از محزون‌ترین نغمه های جهان است.
به گفته این نوازنده لرستانی، موسیقی عاشورایی سرنا نغمه‌ای غم‌انگیز نه از سر عجز که در آن شکوه ایستادگی و شجاعت توام با حزنی غرور انگیز از حق‌طلبی حسین جاری است که با اشک در می‌آمیزد و رستاخیز می‌شود.

**موسیقی شناسی قومی لرستان
رئیس اداره امور هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان در خصوص موسیقی این استان گفت: در بررسی موسیقی شناسی قومی (اتنوموزیکولوژی) لرستان بخش های مهمی قابل توجه است که این بخش ها شامل سازهای رایج ، تقسیم بندی موسیقی از نظر کارکردی و موسیقایی ، نوازندگان، ارتباط بین شعر و موسیقی و سایر عناصر فرهنگی مرتبط و ویژگی های اقلیمی منطقه لرستان است که خود به تنهایی در یک بررسی جامع قابل بررسی است.
فرید رحمتی افزود: تقسیم بندی موسیقی لرستان در دو بخش صورت می گیرد که این دو شامل تقسیم بندی موسیقی از دیدگاه خاص موسیقی که در برگیرنده موسیقی سازی و آوازی می شود و شامل موسیقی های خاص مراسم شادی وسوگواری است.
وی که کارشناس ارشد پژوهش هنر است اضافه کرد: تقسیم بندی موسیقی لرستان از نظر کارکردی نیز شامل موسیقی غنایی و عاشقانه، حماسی و رزمی،فصل ها،سور و شادی، سوگ و عزا، کار و موسیقی طنز و انتقادی است.
به گفته وی موسیقی غنایی در بخش سازی و ریتمیک شامل سنگین سه پا و بخش آوازی موسیقی غنایی از جمله آنها شامل علی دوستی، میربگی، شیرین و خسرو و ساری خوانی است.
رحمتی همچنین گفت: موسیقی حماسی و رزمی به دو بخش کلامی و بی کلام تقسیم می شود که تصنیف های معروفی همچون دایه دایه و قدم خیر در بخش کلامی این نوع از موسیقی لرستان قرار می گیرند و بخش بی کلام نیز از جمله آنها می توان به شاره راه، جنگه را و سوارهو اشاره کرد.
رئیس اداره امور هنری فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان گفت:موسیقی فصل ها یکی از موسیقی های مهم لرستان است که در آن متناسب با هر فصلی موسیقی مرتبط وجود دارد به عنوان مثال در موسیقی فصل بهار به برزه کوهی، فصل پاییز به آیین طلب باران و ماله ژیری که اشاره به منزلگاه پاییزی زندگی کوچ نشینی دارد می توان اشاره کرد و فصل زمستان نیز موسیقی مرتبط با شب یلدا را می توان نام برد.
وی بیان کرد: موسیقی مراسم شادی و عروسی و سوگواری و عزا در دو بخش سازی و سازی و آوازی قرار می گیرد که در بخش موسیقی سوگواری می توان به چمری ، سحری، پاکتلی، شیونی و مویه اشاره کرد.
رحمتی با اشاره به اینکه موسیقی کار ، یکی از موسیقی های اصلی لرستان به شمار می رود گفت: این نوع موسیقی دو بخش زنانه و مردانه را دربرمی گیرد که در کارهای زنانه می توان به موسیقی هنگام شیردوشی، لالایی و مشک زنی اشاره کرد و در بخش کارهای مردانه نیز می توان به کارهایی همچون خرمن کوبی و کوچ اشاره کرد که به منظور سهولت و تسریع در کار ترانه‌هایی به صورت فردی یا جمعی خوانده می‌شود.

*** غنای موسیقی لری و لزوم ایجاد مرکزی پژوهشی در لرستان
رییس اداره امور هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان گفت: این استان یکی از مناطقی است که دارای موسیقی شناسنامه دار و شناخته شده است و هر جا که بحثی از پژوهش و تحقیق در خصوص موسیقی مطرح باشد حتما نام لرستان نیز در میان خواهد بود.
رحمتی افزود: در همین راستا قرار است مکتب خانه موسیقی استان لرستان راه اندازی شود که به عنوان مهمترین مرکز تحقیقاتی موسیقی در استان تمامی امور پژوهشی و تحقیقاتی مرتبط را به طور تخصصی عهده دار خواهد بود.
وی تصریح کرد: با توجه به پیشینه و قدمت تاریخی موسیقی لرستان و با در نظر گرفتن اینکه موسیقی یک میراث معنوی ارزشمند است که تمامی دستگاه های فرهنگی و نه فقط اداره فرهنک و ارشاد در قبال آن مسئول هستند باید با تعامل و همکاری بین دستگاه های مرتبط ، مکانی که درخور و شایسته امور پژوهشی موسیقی باشد در نظر گرفته شود.
رحمتی گفت: این مکتب خانه عهده دار مستقیم طرح ها و پروژه های تحقیقاتی مرتبط با موسیقی است که با همکاری اداره کل میراث فرهنگی استان باید مکانی در شان موسیقی لرستان در نظر گرفته شود که نشان از عظمت و قدمت موسیقی لرستان داشته باشد.

** لرستان در برگزاری کنسرت های موسیقی در شمار استان های اول کشور
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان نیز با اشاره به نگاه ویژه این اداره به برگزاری کنسرت های موسیقی گفت: به جرات می توان گفت که لرستان در زمینه برگزاری و اجرای کنسرت های موسیقی در دو سال گذشته جزء استان های اول کشور است.
حجت الاسلام حمیدرضا حنان افزود: بهره گیری از کلام مفید در موسیقی شرط اثرگذاری آن است و هنر موسیقی تنها در صورت همراهی کلام مفید با نغمه مفید می تواند به ارتقاء نفس بی انجامد در غیر این صورت سقوط می کند .
وی گفت: ما امروز در موسیقی با خلاء شعر خوب روبرو هستیم و باید به دنبال حل این مساله باشیم و اهالی موسیقی باید به دنبال بهره گیری از کلام مفید و مناسب در آثار خود باشند تا این هنر به جایگاه رفیعی که مد نظر عرفا و اندیشمندان است ، برسد.
مدیرکل فرهنگ وارشاد اسلامی لرستان همچنین گفت: شورای شعر و موسیقی بزودی در لرستان تشکیل می شود که در این شورا با مشخص کردن ویژگی های کلام مفید در موسیقی ، از ورود شعر های بی محتوا به آثار موسیقایی جلوگیری می شود.
وی یادآور شد: به منظور حمایت از آموزشگاه های آزاد هنری و با هدف سوق دادن هنرجویان به سمت این مراکز ، به ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی سطح استان اعلام شده است هیچگونه کلاس آموزش هنری از جمله موسیقی نباید در مجتمع های فرهنگی و هنری برگزار شود تا آموزشگاه های آزاد هنری رونق بیشتری داشته باشند و بتوانند هزینه های خود را تامین کنند.

** موسیقی باید به اهل خودش سپرده شود
ایرج کاظمی عضو هیات علمی دانشگاه نیز در خصوص نقش و کارکرد اصیل موسیقی گفت: همواره موسیقی در دوران مختلف در شرایط خاص قرار داشته و با معضلات و چالش هایی همراه بوده که از آن دیدگاهی که موسیقی تعالی فرد را بدنبال دارد فاصله گرفته است.
وی با بیان اینکه موسیقی در لرستان از قدمت دیرینه ای برخوردار است گفت: موسیقی به عنوان هنری ارزشمند در استان لرستان در بطن و ذات مردم این دیار جای دارد.
کاظمی اظهار داشت: موسیقی هنر است و هنر در ذات ما مسلمانان وجود دارد که در اذان و صوت قرآن نیز شنیده می شود.
بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی در مناطق لرنشین، تصویری از رقص و پایکوبی بر قطعه‌ای سفالی به دست آمده که بیانگر قدمت موسیقی در این منطقه به هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح است همچنین از آثار و شواهد به دست آمده در این مناطق تصاویری از آلات موسیقی مانند شیپور و تنبور بر روی ظروف نقره وجود دارد که نشان دهنده رواج موسیقی نزد این قوم در عهد ساسانی است.
در هر حال غنای موسیقی اصیل لری آوازه جهانی دارد و بنا بر گفته کارشناسان و صاحب نظران ، موسیقی لرستان هنری شناسنامه دار و شناخته شده است که استفاده از این ظرفیت می تواند این استان را به پایلوت فرهنگی کشور تبدیل کند.
1920/6060