جدایی دانش از حکمت باعث تضعیف اخلاق و معنویت شده است

به گزارش خبرنگار مهر، پنجمین کنفرانس الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت از روز گذشته، چهارشنبه 29 اردیبهشت کار خود را آغاز کرده و تا آخر امروز (پنجشنبه 30 اردیبهشت ماه) هم ادامه دارد.

تاکید روی کاربست روش ترکیبی و جامع در اکتشاف مبانی

حمیدرضا شاکرین، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در این همایش مقاله خود را با موضوع «درآمدی بر منطق تدوین مبانی الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت» ارائه داد.

وی گفت:جایگاه و نقش مبانی در نظریه‌پردازی و تدوین الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت؛ ملاحظات لازم در شیوه جستجو، کشف و تبیین مبانی؛ گونه‌شناسی، چگونگی طبقه‌بندی و منطق تدوین آن، از جمله مسائلی است که بدون توجه به آن‌ها نمی‌توان انتظار داشت الگو جهت صحیح خود را بازیابد و غفلت از آن‌ها زمینه‌ساز مشکلات، کاستی‌ها و چه بسا انحرافات و اعوجاجاتی در این مسیر خواهد شد.

شاکرین ادامه داد: بیشترین تاکید بنده در این حوزه بر روی کاربست روش ترکیبی و جامع در اکتشاف مبانی است. این روش اگرچه مد نظر محققان حوزه مبانی و تدوین‌کنندگان سند آن بوده است، اما هرگز ادعای تام و کامل بودن آن را نداشته و مطالعات رفت و برگشتی بین مبانی عام پایه‌ای، مبانی عرصه‌ای و مسائل به عنوان حرکتی پیوسته و مداوم توصیه می‌شود.

افق و تدابیر سیاسی الگوی توسعه متعالی، فراهم آمده افق و تدابیر الگوی توسعه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است

علیرضا صدرا، مدرس داﻧﺸﮑﺪه ﺣﻘﻮق و ﻋﻠﻮم ﺳﯿﺎﺳﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان به عنوان ارائه دهنده دیگری در این همایش در خصوص «افق و تدابیر سیاسی الگوی توسعه متعالی جمهوری اسلامی ایران» سخنرانی کرد. وی گفت: افق و تدابیر سیاسی الگوی توسعه متعالی، فراهم آمده افق و تدابیر الگوی توسعه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است. فراگیر افق و تدابیر توسعه اقتصادی، توأمان با توسعه و تعادل سیاسی و در جهت توسعه و تعالی فرهنگی؛ معنوی و اخلاقی متعالی می‌باشد. در گستره‌های فردی، جمعی (خانوادگی و گروهی مدنی؛ اصناف، انجمن‌ها و احزاب) و اجتماعی فروملی (وفاق دینی ـ مذهبی و نژادی ـ قومی)، ملی داخلی و خارجی و فراملی (منطقه‌ای، امتی، بین امتی و بین‌المللی تا جهانی) است.

وی افزود: این الگوی اجمالی یا پایه توسعه متعالی و افق و تدابیر آن می‌باشد. افق و تدابیر تأمین آسایش ظاهری، بدنی و ابزاری جسمانی، به ویژه افزایش سن امید به زندگی و ارتقای کیفیت زندگی، همراه افق و تدابیر عدالت اجتماعی، مشارکت مدنی از طریق رقابت سالم و سازنده با (ارتقای هر چه برتر زیرساختی، ساختاری و راهبردی) کارآمدی ملی و نقش راهبردی دولت (کارگزاری با مدل معماری) و سرانجام افق و تدابیر تضمین آرامش روحانی و درونی و کرامت و زندگی پاک (طیب) است.

صدرا اضافه کرد: زیربخش‌های کلان بخش‌های سه‌گانه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی الگو و زیرمجموعه گستره‌های سه‌گانه فردی، جمعی و اجتماعی آن و افق و تدابیر متناسب مزبور به شمار می‌آیند. این‌ها اعم از افق و تدابیر اجزا یا اجزای افق و تدابیر تفصیلی الگو یا الگوی تفصیلی بوده و محسوب می‌گردند. افق و تدابیر ساز و کارهای تبیین علمی (نظری فلسفی کلامی و فقهی حقوقی)، ترویج علمی (راهبردی ـ کاربردی تخصصی و فوق‌تخصصی نخبگانی، عمومی مردمی و کارشناسی و مدیریتی دولتی) و تحقق عینی (اجرایی ـ جاری‌سازی) تا پیمایش، آمایش و پایش آنها را نیز شامل می‌شود. 

علم باید در خدمت انسان‌ها باشد، نه وسیله استثمار آن‌ها

مهدی گلشنی، چهره ماندگار فیزیک و بنیانگذار فلسفه علم در کشور نیز در این همایش درباره موضوع «از دانش تا حکمت: یک نگرش قرآنی» مقاله ارائه داد.

وی گفت: پیشرفت‌هایی که در دویست سال گذشته در علوم فیزیکی و زیستی حاصل شده، شناخت ما از جهان را به نحو بی‌سابقه‌ای افزایش داده است. همچنین، پیشرفت در ابعاد کاربردی علم، توان زیادی برای استفاده از طبیعت و کنترل اذهان بشری، به انسان بخشیده است. اما نتایج حاصل از علم و فناوری برای بشر، هم سودمند و هم زیان‌بخش بوده است؛ برای مثال، دانش علمی و فنی، وسایل رفاه بشری را بیشتر کرده و استاندارد حیات را به طور چشمگیری بالاتر برده، اما از سوی دیگر، این دانش برای نابودی انسان‌ها و تخریب محیط‌زیست نیز به کار رفته است و سنگینی شرور آینده بشریت را تهدید می‌کند.

وی افزود: به نظر من بروز این شرور ناشی از جدایی دانش از حکمت است و ما ریشه آن را در حاکمیت جهان‌بینی سکولار بر جوامع علمی معاصر می‌دانیم. امروزه، اولویت تحقیقات علمی بر تأمین امیال جوامع علمی یا قدرتمندان است و جدایی دانش از حکمت باعث ایجاد اضطراب، عدم احساس امنیت و تضعیف اخلاق و معنویت شده است. عالمان معتقد به این جهان‌بینی، به نتایج کار خود قانع‌اند و فراموش می‌کنند که علم باید در خدمت انسان‌ها باشد، نه وسیله استثمار آن‌ها. اما در یک زمینه خداباورانه، علم همراه با حکمت است و برای حل مسائل بشری و جوامع انسانی به کار می‌رود ـ هدفی که رضایت خداوند و سعادت بشر در آن است. در این بینش، طبیعت، ودیعه الهی تلقی می‌شود که بشر وظیفه دارد آن را حفظ کند. پس تمامی برنامه‌های مربوط به پیشرفت‌های علمی و فناورانه باید با نظم خدادادی هماهنگی داشته باشد و نیازهای مشروع افراد بشر و جوامع انسانی را برآورده سازد.