مهمترين عامل به نتيجه نرسيدن نشست صلح سوريه، خواسته هاي غيرقابل جمع طرف هاي مذاكره است

بحران سوريه روزهاي حساسي را پشت سرمي گذارد. با وجود ناكامي تازه ترين نشست صلح در ژنو، تلاش ها براي تداوم آتش بس و از سرگيري گفت وگوها همچنان ادامه دارد. در اين راستا، دامنه آتش بس موقت به شهر حلب نيز كشيده شد و ارتش سوريه عمليات نظامي خود در اين شهر را متوقف كرد. همچنين، آمريكا و روسيه نيز فشارها بر معارضان را افزايش داده اند تا حضوري جدي تر در گفت وگوهاي صلح داشته باشند. دورنماي صلح در سوريه هرچند مبهم است اما حساسيت هاي بين المللي در مورد بحران سوريه و لزوم گذار از آن پا برجا است.
به منظور بررسي ابعاد گفت وگوهاي صلح سوريه و موانع پيش روي آن، گروه پژوهش و تحليل خبري ايرنا با غلامي كارشناس مسايل خاورميانه به گفت وگو پرداخت.
اين كارشناس بر اين باور است كه جمع ناپذيري بسياري از خواسته ها و انتظارات طرف هاي درگير در گفت وگوهاي صلح سوريه، مانع دستيابي به يك توافق جامع مي شود. همچنين، هيچ كدام از طرف ها نمي خواهند مسوول شكست گفت وگوها شناخته شوند و تلاش مي كنند پشتيباني خود از گفت وگوها را نشان دهند. در واقع مذاكره در اينجا ابزاري براي افزايش مشروعيت خود و همينطور به چالش كشيدن مشروعيت طرف مقابل است.
وي تصريح كرد: اكنون در سوريه خواست آمريكا و روسيه برابر نيست. با نزديك شدن ديدگاه اين 2 كشور درباره بحران سوريه و چگونگي حل آن، مي توان پيش بيني كرد اين بحران به تدريج مديريت شود.
به گفته وي، عربستان هرگاه تصور كند كه گفت وگوهاي صلح ژنو، اين كشور را از رسيدن به منافع و هدف هايش در سوريه بازمي دارد، موجب برهم زدن اين گفت وگوها مي شود.
در ادامه، متن گفت وگوي ايرنا با غلامي آمده است:

***ايرنا: با خروج معارضان دولت دمشق از گفت وگوهاي صلح سوريه در ژنو، اين مذاكرات متوقف شد. با اين حال، با توافق هايي كه ميان آمريكا و روسيه بر سر ادامه آتش بس در سوريه صورت گرفته، قرار است اين گفت وگوها دوباره از سر گرفته شود. به نظر شما چه مانع هايي سر راه رسيدن به توافق جامع ميان طرف هاي گفت وگو وجود دارد؟
**غلامي: مانع هاي بسياري سر راه گفت وگوهاي صلح سوريه و موفقيت آن وجود دارد اما 2 مانع اصلي موجب شده است كه طرف هاي گفت و گو به توافق نرسند؛ نخست، نبود اعتماد ميان طرف هاي درگيري است. اين مساله را بايد درنظر گرفت كه طرف هاي درگير در سوريه پنج سال است كه با يكديگر درحال جنگ هستند. مخالفان دولت در اين مدت به دنبال سرنگون كردن نظام سياسي سوريه و حذف علوي ها از قدرت بوده اند. در برابر، دولت نيز درپي نابودي كامل مخالفان است. اينكه 2 طرف به دليل هاي گوناگون و زيرفشارها پاي ميز گفت وگو نشسته اند به معناي آن نيست كه مي توانند به يكديگر اعتماد كنند.
مانع دوم كه متاثر از مانع نخست است، به خواسته هاي 2 طرف از يكديگر بازمي گردد. مخالفان در روند دستيابي به قدرت خود را محق مي دانند كه در دولت آينده سوريه نقش اصلي را داشته باشند و تنها در اين صورت احساس امنيت مي كنند. از طرف ديگر دولت «بشار اسد» رييس جمهوري سوريه، پذيرش چنين خواسته اي را برنمي تابد. به همين دليل، در گفت وگوهاي صلح سوريه خواسته ها و انتظارات غيرقابل جمع فراواني وجود دارد كه مانع از رسيدن طرف ها به يك توافق جامع مي شود.

***ايرنا: به نظر شما با وجود اختلاف هاي بسيار ميان طرف هاي معارض و نمايندگان دولت سوريه، آتش بس و توافق بر سر حفظ جريان گفت وگوهاي صلح ژنو به چه دليل هايي ادامه يافته است؟
**غلامي: سه دليل اصلي را مي توان در اين زمينه عنوان كرد؛ نخست اينكه، فرسايشي بودن جنگ براي هر يك از طرف ها بسيار پرهزينه بوده است. از اين رو اگر براي توقف اين هزينه ها راهكاري ارايه شود، طرف هاي درگيري تلاش خواهند كرد از اين راهكار بهره برداري كنند. فشارهاي بيروني به طرف هاي درگير براي حضور در گفت وگوها دليل ديگر است. هم دولت سوريه و هم مخالفان از پشتيباني هاي منطقه اي و فرامنطقه اي برخوردارند و براي ادامه اين پشتيباني ها، به خواست پشتيبانان خود براي انجام مذاكره تن مي دهند. دليل سوم نيز اين است كه هيچ كدام از طرف ها نمي خواهند مسوول شكست گفت وگوها شناخته شوند. از اين رو هم مخالفان و هم دولت سوريه تلاش مي كنند پشتيباني خود را از گفت وگوها نشان دهند. گفت وگو در اينجا، ابزاري براي افزايش مشروعيت خود و به چالش كشيدن مشروعيت ديگري است.

***ايرنا: به نظر مي رسد آمريكا و روسيه براي حفظ آتش بس و پايبندي طرف هاي سوري به جريان گفت وگو، تلاش خود را افزايش داده اند. با توجه به اختلاف هاي آمريكا و روسيه در سوريه، به نظر شما چه عواملي موجب شده است اين 2 قدرت بزرگ خود را به حل بحران سوريه پايبند بدانند؟
**غلامي: تعهد آمريكا و روسيه به حل بحران سوريه هنوز جدي نيست. قدرت هاي بزرگ به دليل جايگاهي كه در سلسله مراتب قدرت بين المللي دارند قادرند نه تنها دولت سوريه، بلكه دولت هاي منطقه اي را زير فشار قرار دهند تا مواضع و خواسته هاي خود را در راستاي حل بحران تعديل كنند. آمريكا و روسيه اين توانايي را دارند كه از ميزان تناقض و تضاد در هدف ها و سياست هاي دولت هاي منطقه اي بكاهند و به اينگونه بحران سوريه را در مسير راهكار سياسي قرار دهند. اما تاكنون چنين اتفاقي نيفتاده است. اين امر نيز به چند دليل عمده باز مي گردد.
نخستين دليل حل نشدن بحران اين است كه بازيگران فرامنطقه اي در رابطه با تحولات سوريه ديدگاه هاي متفاوتي دارند. همكاري قدرت هاي بزرگ براي يك بحران منطقه اي زماني مي توانند موثر باشد كه ديدگاه و مواضع قدرت ها در رابطه با بحران پيش آمده به يكديگر نزديك باشد. در غيراين صورت مداخله آن ها موجب ادامه و دامنه دارشدن بحران مي شود. خواست روسيه و آمريكا در سوريه يكي نيست. با نزديك شدن ديدگاه اين 2 كشور درباره بحران و چگونگي حل آن، مي توان انتظار داشت كه بحران سوريه به سمت مديريت تدريجي حركت كند. ديگر اينكه ورود بازيگران فرامنطقه اي و مداخله نظامي آنان در سوريه با هدف هاي گوناگون، با توسل به حمله هاي هوايي صورت مي گيرد. به عبارت ديگر اين گونه نيست كه اقدام نظامي آنان بر يك هدف واحد متمركز باشد.
هدف نظامي روسيه تقويت دولت سوريه و سركوب مخالفان است و هدف ائتلاف نظامي به رهبري آمريكا در كنار وارد كردن ضربه هايي به داعش، پشتيباني از مخالفان بشار اسد است. اگر هدفِ اقدام نظامي همه بازيگران فرامنطقه اي درگير در بحران سوريه، سركوب مخالفان يا حذف بشار اسد بود، بحران سوريه خيلي زود پايان مي يافت. تا زماني كه اين وضعيت باقي است سازوكارهاي فرامنطقه اي نيز نمي تواند بحران سوريه را مديريت كند و همچنان جنگ داخلي اجتناب ناپذير است.
بازيگران فرامنطقه اي تاكنون توانسته اند برخي دولت هاي منطقه و طرف هاي سوري را دور يك ميز جمع كنند اما اين هنوز آغاز راه است و پيش از هر چيز بازيگراني مانند روسيه و آمريكا بايد با نشستن 2 سوي يك ميز ديدگاه هاي خود را به يكديگر نزديك كنند. البته آنچه باعث شد روسيه از تلاش هاي آمريكا براي از سرگيري گفت وگوهاي صلح سوريه پشتيباني كند، نگراني از واكنش آمريكا و متحدان منطقه اي به ادامه عمليات نظامي روس ها در سوريه بود زيرا اين امر هزينه هاي نظامي روسيه در سوريه را بالا مي برد.

***ايرنا: گفته مي شود فشارِ عربستان سعودي بر تعدادي از گروه هاي معارض، آن ها را به ترك گفت و گوهاي صلح ژنو مجبوركرده است. به نظر شما هدف عربستان از اين اقدام چيست و اين كشور چه نگاهي به جريان گفت وگوهاي صلح سوريه دارد؟
**غلامي: عربستان سعودي با پشتيباني از مخالفان اسد نقش عمده اي در ايجاد و شعله ور شدن جنگ داخلي كنوني در سوريه دارد. اين كشور براي خود منافع و هدف هايي در سوريه تعريف كرده است و براي رسيدن به آن ها به كنش هاي سياسي و نظامي دست مي زند. از اين رو، عربستان هر گاه احساس كند كه مذاكرات صلح ژنو اين كشور را از رسيدن به منافع و اهداف از پيش تعريف شده اش در سوريه باز مي دارد، از برهم زدن مذاكرات پشتيباني مي كند. همچنين، اقدام هايي از اين دست را مي توان در راستاي اعمال فشار بيشتر بر دولت سوريه يا آمريكا براي گرفتن امتيازهاي بيشتر نيز توجيه كرد.

***ايرنا: رييس جمهوري آمريكا به تازگي در سفر به عربستان و ديدار با كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس بر پايبندي واشنگتن به امنيت اين كشورها تاكيد كرد. اين سفر و تضمين هاي امنيتي آمريكا تا چه اندازه مي تواند تامين كننده منافع عربستان در موضوع سوريه باشد؟
**غلامي: با شروع خيزش هاي عربي، عربستان تنها از اعتراض هاي سياسي سوريه پشتيباني كرد به اين دليل كه سوريه متحد منطقه اي ايران است. عربستان با پشتيباني از معترضان سوري اين اطمينان را به غرب داد كه تغيير نظام سياسي سوريه اجتناب ناپذير است. آمريكا نيز كه حامي تغيير در همه كشورهاي عربي است از سياست هاي عربستان در سوريه پشتيباني كرد.
با گذر زمان و ساقط نشدن دولت دمشق، آمريكا به اين نتيجه رسيد كه گروه هاي تروريستي مانند داعش و جبهه النصره در سوريه با پشتيباني دولت هاي منطقه اي در حال رشد هستند. همين مساله باعث شد آمريكا ماندن بشار اسد در قدرت را به قدرت گيري گروه هاي تروريست ترجيح دهد. همچنين، آمريكا نه تنها با مداخله نظامي و تقويت گروه هاي تروريستي و تغيير نظام سياسي سوريه مخالفت كرد، بلكه با دعوت از ايران براي حضور در گفت وگوهاي صلح سوريه، نقش ايران در مبارزه با تروريسم در سوريه و عراق را بر نقش عربستان ترجيح داد.
در برابر، عربستان از تغيير سياست آمريكا در سوريه و رد گزينه نظامي اعلام نارضايتي كرد و همين امر منجر به سردي روابط آمريكا و عربستان شد. سفر اخير اوباما به عربستان در راستاي بهبود روابط 2 كشور بود اما اين نيز نمي تواند به تغيير رويكرد آمريكا نسبت به سوريه و پشتيباني از سياست هاي عربستان در اين كشور منجر شود.

***ايرنا: در روزهاي گذشته، آمريكا 250 نيروي نظامي ديگر به شرق سوريه اعزام كرد. به نظر شما هدف آمريكا از اين اقدام چيست؟
**غلامي: هدف اصلي از ارسال چنين نيروهايي، انجام كارهاي اطلاعاتي و امنيتي و نيز رصد تحولات نظامي و ميداني در داخل سوريه است. چنين اقدام هايي مي تواند خطرهاي احتمالي عليه امنيت آمريكا را در داخل سوريه شناسايي كند، همچنين به آمريكا اين امكان را مي دهد كه از وضعيت و موقعيت نظامي رقيبان خود اطلاع داشته باشد. هدف فرعي تر اين نيروها، آموزش هاي نظامي و عمليات مستشاري براي جريان هاي مخالف است.

***ايرنا: با توجه به منافع مشترك ايران و روسيه در سوريه، تهران و مسكو چه نگاهي به حضور نيروهاي آمريكايي در سوريه و نقش آمريكا در حل بحران اين كشور دارند؟
**غلامي: اين نگاه تا حدودي مثبت است. هرچند ايران و روسيه در يك طرف و آمريكا از طرف ديگر، در مورد آينده بشار اسد و اينكه شيوه حل بحران سوريه چگونه باشد اختلاف نظر دارند اما درباره فوريت تهديد داعش و ضرورت مبارزه با گروه هاي تروريستي در داخل سوريه داراي ديدگاه هاي يكساني هستند.

***ايرنا: كشورهاي اروپايي از بازيگران تاثيرگذار در بحران سوريه هستند. به نظر شما كشورهاي اروپايي چه نگاهي به بحران سوريه دارند و چه نقشي مي توانند در حل اين بحران بازي كنند؟
**غلامي: فراگيرشدن دامنه بحران سوريه به سمت دولت هاي فرامنطقه اي و همينطور ناتواني دولت هاي منطقه در حل بحران سوريه باعث شد، بازيگران فرامنطقه اي مانند دولت هاي اروپايي و آمريكا و سپس دولت روسيه، ورود ملموس تر، عيني تر و روشن تري به بحران سوريه داشته باشند. در اين ميان، با توجه به حمله هاي تروريستي داعش در اروپا، كشورهاي اروپايي نسبت به روسيه و آمريكا اراده جدي تري براي حل بحران سوريه دارند اما از ابزارهاي لازم برخوردار نيستند و ظرفيت كافي براي مديريت اين بحران را دراختيار ندارند.
**گروه پژوهش و تحليل خبري
پژوهشم**9347**3050** 9283** 9279