به گزارش خبرگزاری مهر، متن پیش رو برداشتی از کتاب «بازاندیشی اسلام و نیازهای زمان» اثر «علیرضا عالی پناه» با موضوع بررسی موضوع اسلام و نیازهای زمان در اندیشۀ شهید مطهری است؛ این کتاب به زودی توسط نشر سدید(انتشارات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق) منتشر خواهد شد.
سیرۀ فکری ـ علمی استاد
استاد از طرفی استاد فلسفهی دانشگاه تهران و از طرفی از مجتهدان بنام روزگار خویش بوده است و همین دو وصف کافی بود که با عنایت به اوضاع و احوال روزگار حیات استاد، وی واجد جایگاه اجتماعی مهمی در بین مؤمنان و روحانیان و روشنفکران و دانشگاهیان، به ويژه در تهران، باشد. علاوه بر این، استاد دارای نقشی محوری در مبارزات مردمی علیه نظام سیاسی حاکم بوده و لذا از رجال سیاسی عصر خویش نیز به شمار میآمده است. اجتماع این اوصاف در یک شخص به خودی خود کافی است که اولاً، او را به سمت طراحی طرحهای فکری با محوریت علایق شخصی یا پسند محافل خاص بکشاند و ثانیاً، عافیتطلبی و مصلحتبینی را سرلوحهی افکار و اعمال او قرار دهد. معهذا، بررسی آثار استاد حاکی از برکناربودن او از این دو وصف است که فی نفسه شایستهی بررسی است. به نظر ما بررسی واقعهی مجادلهی قلمی استاد با قاضی مهدوی زنجانی(ره) در مجله زن روز هم میتواند در درک سر تفاوت استاد با دیگر همکاران و همسلکان وی مؤثر باشد و هم ابعاد دیگری از سیرهی فکری ـ علمی وی را نیز بنمایاند.
۱. توجه به تحولات فکری
ملاحظه آثار استاد درباره اسلام و مقتضیات زمان حاکی از توجه وی به تحولات فکری و خلأهای حوزهی اندیشه در عصر و مصر خود استاد است. وی بر خلاف بسیاری از همکاران و همسلکان خویش که درگیر طرحهای فکری خود هستند و بررسی مسائل مربوط به گذشته یا حل و فصل مسائل مربوط به آیندههای دور یا محافل خاص یا جوامع دیگر را وجههی همت خود قرار دادهاند، حساسیت و توجه ويژهای به تحولات فکری جامعهی خود داشته و در پی حل و فصل آنها بوده است. پس تفکر برای تفکر و تفنن در دستور کار استاد نبوده و تفکر هدفمند وجههی همت وی بوده است.
۲. اولویت شناسی در مواجهه با افکار
استاد، نهتنها، توجه تام به تحولات فکری و خلأهای حوزهی اندیشه در عصر و مصر خود داشت که با عنایت به محدودیت فرصت اولویتشناسی و عمل بر اساس آن در این حوزه را نیز سرلوحهی کار خود قرار داده بود. چه بسا، متفکرانی که دل در گرو حل معضلات فکری جامعه خود دارند، ولی به سبب غفلت از پیرامون یا موضوعی برای تفکر نمییابند یا در تشخیص اولویتها اشتباه میکنند و عمری را صرف مجاهدت با دشمن فرضی میکنند یا از روی غفلت و به سبب فقدان تشخیص، به عارضه جهل مرکب مبتلا و آلت دست دیگران میشوند.
۳. اعتقاد به اصالت فکر در مواجهه با فکر
استاد به اصل لزوم بهکارگیری فکر در مواجهه با فکر التفات تمام دارند و به جای اینکه برای حل مسائل فکری به حربههای غیرفکری متوسل شوند تفکر را تنهاترین و مناسبترین وسیله برای مواجهه با اندیشههای دیگر میدانند. از این رو است که در جای دیگر ابراز عقیده کردهاند که باید کرسی تدریس فلسفهی مارکسیسم در دانشکده الهیات به یک استاد مؤمن به مارکسیسم و غیرمعتقد به خدا سپرده شود و استادان مخالف مارکسیسم و معتقد به خدا به نقد آرای او بپردازند.
[div id='ftn1']
[span dir='LTR'][۱]
. همان، ج۲۴، ص۱۲۵.
[span dir='LTR'][۲] . برای نمونه رک. همان، ص۱۱۹.
[div id='ftn3'][span dir='LTR'][۳] . اینگونه مصلحتاندیشیها خصوصاً بین طیفی از روحانیان مرسوم بوده است.
[div id='ftn4'][span dir='LTR'][۴] . همان، ج۱۹، ص۳۸.
[div id='ftn5'][span dir='LTR'][۵] . احتمالاً واعظ شهیر حجت الاسلام و المسلمین فلسفی (ره) یا حجت الاسلام و المسلمین راشد یزدی (ره) مدنظر بوده است.
[div id='ftn6'][span dir='LTR'][۶] . همان، ص۳۷.
[div id='ftn7'][span dir='LTR'][۷] . رند عالمسوز را با مصلحتبینی چه کار؟!/کار ملک است آنکه تدبیر و تأمل بایدش. دیوان حافظ، تصحیح: علامه قزوینی و قاسم غنی، غزل ۲۷۶.
[div id='ftn8'][span dir='LTR'][۸] . مجموعه آثار، ج۱۹، ص۳۸
[div id='ftn9'][span dir='LTR'][۹] . قال الله تعالی: «ادع إلی سبیل ربک بالحکمة و الموعظة الحسنة و جادلهم بالتی هی أحسن» النحل/۱۲۵.
[div id='ftn10'][span dir='LTR'][۱۰] . البته، استاد در جواب آقای مهدوی زنجانی و همفکران وی یکبار تعبیر «کور خواندهاند» را استعمال کرده است (همان، ص۱۰۷) که ممکن است امروزه توهینآمیز به نظر رسد. لکن باید توجه داشت که در عرف آن روزگاران این تعبیر معنایی جز "غلطخواندن" و "بد فهمیدن" افاده نمیکرده است. (رک. لغتنامه دهخدا، ذیل مدخل "کورخواندن")
[div id='ftn11'][۱۱]. secularism
[span dir='LTR'][۱۲] . وی مینویسد: «ابداعكنندگان ... تز بايد بدانند اسلام هنگامى قادر است در مقابل يك سيستم الحادى يا غيرالحادى مقاومت كند كه به صورت يك فلسفه زندگى بر اجتماع حكومت كند و به گوشه مساجد و معابد محدود نباشد. اسلامى كه او را به گوشه معابد و مساجد محصور كرده باشند، همان طورى كه ميدان را براى افكار غربى خالى مىكند، براى افكار ضد غربى نيز خالى خواهد كرد. غرامتى كه امروز غرب در برخى كشورهاى اسلامى مىپردازد ثمره همين اشتباه است.» مجموعه آثار، همان، ص۱۰۷.
[span dir='LTR'][۱۳] . همان.
[div id='ftn14'][span dir='LTR'][۱۴] . همان، ص۱۰۶.
[div id='ftn15'][span dir='LTR'][۱۵] . مشخصات کتابشناختی این اثر به قرار زیر است: علی اصغر خندان، مغالطات، قم: موسسه بوستان کتاب، چاپ نهم: ۱۳۹۲
[div id='ftn16'][۱۶]. genealogy
نظر شما چیست؟
لیست نظرات
نظری ثبت نشده است