پژوهشگران رويان منبع سلول جديدي براي درمان انواع بيماري عصبي معرفي كردند

ابراهيم شهنازي روز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمي ايرنا با اشاره به اينكه اين روش مرحله آزمايشگاهي خود را گذرانده و روش جديد براي درمان بيماري هاي دستگاه عصبي مي باشد، افزود: امكان توليد سلول بنيادي عصبي از سلول پوست انسان فراهم شده است.
وي اظهار كرد: با اين روش جديد امكان رد پيوند بيماران عصبي از بين مي رود. در اين روش درماني پيوند از پوست خود فرد بيمار گرفته و به سلول بنيادي عصبي تبديل مي شود و به هميل دليل امكان رد پيوند وجود ندارد.
شهنازي بيان كرد: حاصل سه الي چهار سال پژوهش در پژوهشگاه رويان، دست‌يابي به روش ارزشمندي بود كه با استفاده از آن و تنها با به‌كار بردن يك ژن به نام Zfp521 امكان تبديل مستقيم سلول فيبروبلاست پوست به سلول هاي بنيادي عصبي فراهم ‌شد.
براساس اعلام پژوهشگاه رويان، پژوهشگران تصميم گرفتند كه به ‌جاي تلاش براي توليد سلول‌ هاي عصبي بالغ، سلول‌ هاي بنيادي عصبي را توليد كنند كه مي‌ توان آنها را به مدت طولاني در آزمايشگاه نگهداري كرد و رشد و تكثير داد و در زمان دلخواه به سلول‌ هاي عصبي و ساير سلول‌ هاي مهم دستگاه عصبي تبديل كرد.
مزيت اين پژوهش نسبت به مطالعات صورت گرفته مشابه در ساير مراكز تحقيقاتي جهان، علاوه بر تك‌ژني بودن آن، توليد سلول‏ هاي بنيادي عصبي از سلول‏ هاي پوستِ «انسان» بزرگسال بود، چرا كه تمام مطالعات قبل از آن يا روي سلول هاي موشي انجام شده بودند يا اگر از سلول‏ هاي پوست انساني استفاده كرده باشند، سلول‏ هاي پوست مورد استفاده منشاء جنيني دارد و از بزرگسالان گرفته نشده اند.
دستگاه عصبي پستانداران فاقد قدرت خود ترميمي است و از اين رو بيماري ‌هاي دستگاه عصبي مركزي و محيطي از مهمترين مشكلات سلامت انسان ‌هاست و دانش بشري همچنان از ترميم و بهبود كامل آن ناتوان است،به‌طوري كه نتيجه تحقيقات 50 ساله بشر در اين زمينه، ترميم اعصاب محيطي آسيب ديده در حدود چند سانتيمتر بوده است. اين در حالي‌ است كه همچنان راهكار مطمئني براي ترميم دستگاه اعصاب مركزي ارائه نشده است.
در سال هاي اخير، رويكردهاي سلول درماني با بهره ‌گيري از تكنيك هاي تبديل سلول‏ هاي تمايز يافته مختلف به سلول‏ هاي بنيادي پرتوان در آزمايشگاه (موسوم به فرايند بازبرنامه‏ريزي پرتواني) و در نتيجه امكان توليد سلول‌ هاي عصبيِ خودي از سلول ‌هاي بنيادي پرتوان حاصل از بازبرنامه ‏ريزي، اميدواري ‌هايي را براي دستيابي به يك روش درماني مفيد ايجاد كرده است.
اما به‌ دليل ناهمگن بودن جمعيت سلول‏ هاي حاصل از روند تمايز و امكان وجود سلول ‏هاي بنيادي تومورزا، خطر ايجاد تومور همچنان وجود دارد.
فرايند تبديل مستقيم يك سلول بالغ و تمايز يافته به سلول بالغ و تمايز يافته ديگر را دگرتمايزي مي‌ گويند كه البته نوعي باز برنامه‏ ريزي است.
دگر‌تمايزي به ‌عنوان رويكرد جديدي در زمينه طب ترميمي، اميدهايي را براي درمان بسياري از بيماري ‏ها گشوده است. چرا‌كه به ‌وسيله آن مي‌توان سلولي در دسترس همچون فيبروبلاست پوست را به سلول عصبي تبديل كرد، بدون آنكه خطر تومورزايي وجود داشته باشد.
اما پيچيدگي روش‌ هاي مورد استفاده و نيز تعدد ژن ‌هاي به‌ كار رفته در مطالعات گذشته براي تبديل مستقيم سلول‏ هاي پوست به سلول عصبي پژوهشگران پژوهشگاه رويان را بر آن داشت تا به دنبال راهكاري ساده‏ تر براي توليد سلول‌ هاي عصبي بنيادي باشند.
مزيت ديگر مطالعه حاضر مربوط به محصول آن، يعني نوعي سلول عصبي است كه به‌دست مي‌آيد. در‌ واقع آن سلول عصبي كه بدين طريق توليد مي‌شود، يك جمعيت خالص از سلول‏ هاي بنيادي و پيش‏ ساز عصبي است كه با يك قابليت بسيار بالا، توانايي تبديل به طيف وسيعي از انواع نورون هاي عصبي و سلول هاي پشتيبان دستگاه عصبي يعني آستروسيت‏ها و حتي اوليگودندروسيت‏ها را دارند و بنابراين در درمان بسياري از بيماري هاي عصبي در آينده مي توانند كاربرد داشته باشند.
نتايج اين مطالعه، فروردين امسال در مجله معتبر بين‏المللي به نام Stem Cell Reports (مجله گزارش‏هاي سلول‏هاي بنيادي؛ داراي رتبه سوم در ميان معتبرترين مجلات سلول هاي بنيادي در دنيا) به چاپ رسيد.
ابراهيم شهبازي (پژوهشگر) و همكاران، آزمايش‏هاي مختلف براي توليد و تاييد اين سلول‏ها را در پژوهشگاه رويان با همكاري دانشگاه كلن آلمان و با راهنمايي پروفسور حسين بهاروند، انجام دادند.
علمي ** 1201 **2017