گذر از دالان تاریخ در بازار کهن کرمان/ کلکسیونی از معماری ایرانی

خبرگزاری مهر – گروه استان ها: استان کرمان همچون نگینی در دل کویر از دیرباز نقطه گذر گردشگران برای دیدن جاذبه های بی نظیر و آسمانی پرستاره بوده است، نگینی در دل کویر با مردمانی مهربان و مهمان نواز که در طول تاریخ منشا تحولات بزرگ در کوران حوادث بوده است.

این روزها مجموعه بازار کرمان پس از مرمت و بازسازی مجدد محور گردشگری کرمان شده است و گردشگران نیز به صورت گسترده در این بازار دیده می شوند و مردمی نجیب که همیشه برای مهمانان خود خاطره ای پر از مهر را به جای گذاشته اند این بار هم آماده مهمان نوازی هستند.

استان کرمان دیاری از جنس کویر با داشتن جاذبه های طبیعی،آثار تاریخی کم نظیر و کلوت ها می تواند مکان مناسبی برای سفر باشد  در این میان بازار بزرگ کرمان اوج آثار باستانی و تاریخی شهر است.

این استان از شمال به استان‌های خراسان جنوبی و یزد، از جنوب به استان هرمزگان، از شرق به استان سیستان و بلوچستان و از غرب به استان فارس محدود می‌شود و از تنوع آب و هوایی گرم، خشک، سرد و ییلاق متمایل به استپ و نیمه خشک تا کویری برخوردارد.

بازار بزرگ کرمان گذری به پهنای تاریخ

بازار بزرگ کرمان یکی از بزرگترین مجموعه های تاریخی استان است که بیش از ۶۰ درصد از آثار تاریخی این شهر را در خود جای داده است ، راسته بازاری که از میدان ارگ آغاز شده و تا میدان مشتاقیه ادامه دارد.

این مجموعه بی نظیر تاریخی، فرهنگی و تجاری با چهار سوق ها و گچ بری های رنگ روغنی خود چشم هر بیننده را محو تماشای گذشته ها می کند و عطر زیره و قاووت و نقش های رنگارنگ پته و قالی جلوه ای وصف ناشدنی به آن داده است.

این بازار بزرگ که هر قسمت آن یادگار یکی از دوران های  تاریخی است در ادوار مختلف توسط فرمانروایان کرمان ساخته و توسعه یافته است و بزرگترین راسته بازار ایران محسوب می شود.

این بازار بزرگ با توجه به ویژگی های خاص و منحصر به فرد خود دارای شهرت جهانی است هرچند که امروز صدای چکش مسگران آن چندان به گوش نمی رسد.  راسته بازار بزرگی که قدمتی چندین و چند ساله را با خود یدک می کشد و دارای قسمت های مختلفی همچون بازار ارگ، چهار سوق گنجعلیخان، بازار گنجعلیخان، بازار اختیاری، بازار وکیل، بازار سردار، بازار مظفری، بازار قلعه محمود، بازار میدان قلعه، بازار مسگری، بازار زرگری، بازار کفاش ها، بازار قدمگاه و بازار کلاه مال ها می باشد.

معماری بازار:

بازار بزرگ کرمان نسبت به دیگر بناهای مشابه خود دارای معماری متفاوت و چشم نواز است به نحوی که نمونه این معماری در کل ایران  بی نظیر و یا کم نظیر است این بنا به دلیل ساخته شدن در ادوار مختلف دارای معماری دوره های مختلفی نیز می باشد و این امر یکی از ویژگی های منحصر به فرد آن است.

چهار سوق ها که این بازار را به دیگر بازار های فرعی ارتباط می دهد دارای نمای گچ بری زیبایی هستند که قدمت آن به ۳۵۰ تا ۴۰۰ سال پیش می رسد این چهار سوق ها با گذشت سالیان دراز هنوز، نقاشی های زیبای رنگ روغنی خود را حفظ کرده اند.

مجموعه و بازار گنجعلیخان نیز که به دستور شاه عباس ساخته شده دارای طراحی معماری یزدی و اصفهانی است در این مجموعه قبل از ورود معماری جدید و تداخل معماری غربی ، گنبدهای بازار به صورت یک باند به هم پیوسته بوده و از مرتفع ترین بناهای شهر بعد از مسجد جامع و از مرتفع ترین گنبد شهر به شمار می آید. سبک های معماری بازار گنجعلیخان نیز مربوط به عصر صفوی است.

بازار ارگ:

اولین بخش بازار ارگ است که از میدان ارگ شروع می‌شود و تا چهار سوق گنجعلی خان ادامه دارد. این بازار به دو بخش فرعی تر به نامهای " بازار نقارخانه" و  بازار سراجیتقسیم می‌شود.

بازار وکیل:

یکی از قسمت های بازار بزرگ کرمان بازار وکیل است که در انتهای بازار اختیاری و مجموعه وکیل واقع شده است این بازار به دستور محمد اسماعیل خان وکیل الملک حاکم کرمان در سال ۱۲۸۲ ه.ق(۱۸۵۶ میلادی) ساخته شده و دارای مجموعه هایی همچون کاروانسرا، بازار، حمام و مسجد است ، این بازار از سمت سمت شرق به بازار طولانی و مجموعه وکیل می رسد.

مجموعه و بازار مظفری:

بازار مظفری در ادامه مسیر راسته اصلی بازار و در انتهای شرقی آن قرار دارد که از انتهای بازار وکیل آغاز و به خیابان میرزای رضای کرمانی ختم می شود و شامل آب انبار، مسجد، مدرسه، تکیه و بازار است و متاسفانه تمامی بناهای آن به غیر از مسجد جامع مظفری و صفه عزاخانه از بین رفته است.

مجموعه و بازار گنجعلیخان:

این بازار حد فاصل بین چهار سوق و بازار اختیاری قرار دارد این مجموعه شامل چهار سوقی بزرگ، حمام، میدان، مدرسه، ضرابخانه و مساجدی چند به همراه آب انباری بسیار بزرگ و محکم است .چهار سوق گنجعلی خان محل تقاطع دو راسته بازار است که در گذشته مهم‌ترین و پر ترافیک‌ترین نقطه شهر بوده است.

بازار قلعه:

یکی از ویژگی‌های بازار بزرگ کرمان وجود بازارهایی است که به صورت غربی و شرقی این بازار را قطع کرده اند که از جمله انها دو بازار قلعه و قلعه محمود است که در راستای هم و در جهت عمود بر راستای بازار قرار دارند.

بازار قلعه به دلیل نزدیکی به بازار راسته از رونق بیشتری برخوردار است این بازار از جمله قدیمی‌ترین و طویل‌ترین بازارهای کرمان پس از بازار بزرگ است که در محله میدان قلعه قرار دارد.

از خصوصیات فیزیکی این بازار می‌توان به ارتفاع کف مغازه‌ها نسبت به سطح بازار و وجود سکو در پیشخوان مغازه‌ها اشاره کرد که از آن برای نمایش کالاهای مورد فروش استفاده می شود.

بازار اختیاری (شاهی):

این بازار کم عرض و تنگ را می‌توان قدیمی‌ترین بخش بازار محسوب کرد که از مغرب به بازار گنجعلیخان و ازمشرق به بازار وکیل محدود می شود. از مهمترین بخش‌های این بازار می‌توان به مدرسه علمیه شفیعیه، سرای گلشن، سرای سردار و بازارچه آن منسوب به سردار نصرت و تیمچه محمودیه اشاره کرد.

بازار سردار:

این بازار به صورت چند بازارچه متقاطع است که با سه راسته اصلی که در حاشیه بازار قرار دارند به بازار اختیاری متصل می‌شود. اکثریت قریب به اتفاق مغازه‌های آن پارچه فروشی است.