حق انتخاب

اتفاقی که میان لیلا حاتمی و چند خبرنگار دیگر رخ داد برای من بی اندازه تلخ و تحقیر آمیز بود . تلخ تر از این بابت که چند باری که با لیلا حاتمی برخورد داشتم جز متانت و فروتنی ، رفتار دیگری از او ندیده بودم و این اتفاق برایم شوک آور بود.

برای همین بیشتر از صد بار با خودم فکر کردم شاید یک خبرنگار کم تجربه و سوال هایی نا به جا او را تا این اندازه عصبی کرده است . اما بعد از شنیدن فایل صوتی ، تعجبم بازهم بیشتر شد . سوال ها خیلی معمولی است . اما پرسش هایی نیست که به مصاحبه شونده اجازه چنین رفتاری بدهد .

تجربه این سال ها نشان داده است اگر فردی در هر سمت و جایگاهی تمایلی به مصاحبه نداشته باشد ، هیچ قانونی برای اجبار او به گفت و گو وجود ندارد . در خصوص هنرمندان حوزه های مختلف نیز این آشنایی برای خبرنگاران وجود دارد و می دانند چه کسی اهل گفت و گو هست یا نیست . یا با کدام نشریه گفت و گو می کند و با کجاها نه .

برای همین است که این رفتار بیشتر آزارم می دهد . خانم حاتمی و اصولن هر ستاره دیگری ممکن نیست به اجبار مقابل دوربین یا ضبط صوت روزنامه نگاران قرار بگیرند . نه کارگردان و نه تهیه کننده و نه هیچ کس دیگر نمی تواند آن ها را در یک منگنه اخلاقی قرار دهند .

پس منشا این اتفاق از کجاست ؟ وقتی فردی حاضر به گفت و گو می شود ، ملاک همان موقع است ، نه فرایند طی شده پیش از آن . درست مثل پاسخی که خود خانم حاتمی می دهند ؛ من از قبلش خبر ندارم . من از موقعی خبر دارم که فیلم نامه را می دهند و می گویند این نقش را بازی می کنی ؟

اگر معیار این باشد ، پس تمایل یا عدم تمایل ایشان به گفت و گو ، به مصاحبه کننده هم مربوط نیست . ایشان روی صندلی و مقابل خبرنگاران نشسته اند . پس معنی اش آمادگی مشارکت در فرایند مصاحبه است .

اما ما موجودات زنده ای هستیم . و از کنش و واکنش یک دیگر متاثر می شویم . هم چنان که این اتفاق ، قدر مسلم برای هر دوسوی مصاحبه سخت و تاسف بار بوده است . اما برای لیلا حاتمی بیشتر . چون به هر حال تقریبن در تمام جوامع ، افراد شناخته شده ، برای دیگر اقشار تبدیل به یک الگوی رفتاری می شوند . و رفتارهایی از این جنس ، بازتاب هایی منفی برای وجهه آن ها ایجاد می کند . برای همین است که نزدیک شدن به ستارگان اغلب همراه با یک سونامی است . چون در ذهن جمعی آدم های یک اجتماع از آن ها یک فانتزی ساخته شده است . یک ویترین که بر اساس حرفه و منش بیرونی آن ها ساخته شده ؛ که متاسفانه آن حقیقت ساختگی ، با واقعیت آن فرد تطبیقی ندارد . از همین روست که تک تک ما باید یاد بگیریم که بین هنر هنرمندان و خود واقعی آن ها فاصله بگذاریم . چون آن ها هم مثل ما یک انسان معمولی هستند با شغل های خاص . قرار نیست فلان کارگردان مشهور حسود نباشد . یا فلان بازیگر استار چشم و هم چشمی نکند .

این یک پیشنهاد جدی است : فاصله گذاری . بین آدم ها و حرفه شان فاصله بگذارید تا از دیدن چیزی که حتا تصورش را هم نمی کنید ، دچار ضربه ای عمیق نشوید . ناصر محمد خانی فوتبالیست فوق العاده ای بود . اما در زندگی شخص دچار مسائلی بود که زندگی شخصی و حرفه ای اش را با هم نابود کرد . فلان هنرپیشه ، زمانی درجه یک ترین بازیگر ایران بود . اما اعتیاد زندگی شخصی و حرفه ای اش را نابود کرد . یا .... منظور تاکید بر فاصله گزاری است . قرار نیست یک فرد مشهور در همه خصوصیات اخلاقی و زندگی شخصی اش نیز نامبر وان باشد . او هم یک انسان است . مثل همه ما . بی حوصله می شود . بداخلاق و بد دهان می شود . دلش می خواهد حریم خصوصی داشته باشد . یا حتا شلخته و ژولی پولی تا سر کوچه برود از بقالی چیزی بخرد و برگردد . همه ما نیازمند حریم هستیم . برای من آن اتفاق فقط یک جور معنا می شود . خانم حاتمی را دچار رودربایستی کرده اند . کارگردان یا هر کس دیگر ، نمی دانم . یا از چیزی قبل تر ، عصبی بوده اند . من به شخصه درک می کنم و به حریم ایشان احترام می گذارم . اما این احترام می بایست دو سویه باشد . وقتی شخص خبرنگار ، با درک شرایط نامناسب ،  به او پیشنهاد توقف مصاحبه را می دهد ؛ و ایشان هنوز ادامه می دهد ؛ پس دیگر حق چنان برخورد توهین آمیزی را ندارد .

شاید این اتفاق برای تک تک ما درس خوبی باشد . برای دقت در کار و آدم هایی که با آن ها سر وکار داریم . قرار نیست دوستان روزنامه نگار به هر قیمتی ، کسی را وادار به مصاحبه کنند . حتا اگر آن شخص رئیس جمهور مملکت باشد .

برای انجام یک مصاحبه می بایست شان و منزلت هر دو سوی مصاحبه کننده و مصاحبه شونده حفظ شود . قرار نیست ناز کسی را خرید و یا با منت کشی و خواهش و التماس کسی را وادار به گفت و گو و یا حتا دادن یک خبر ساده کرد .

تقاضایی مطرح می شود . یا آن شخص می پذیرد یا خیر . یا پاسخش مثبت است یا منفی . این حق را نیز برای او به عنوان مصاحبه شونده محفوظ بداریم که با هر نشریه ای که مایل باشد ، گفت و گو کند . شاید کسی فقط مجله فیلم را در حد و اندازه خود بداند . اشکالی ندارد . باید برای انتخاب آدم ها احترام گذاشت . ولی وقتی همان آدم دعوت یک خبرنگار را که نماینده یک نشریه خاص محسوب می شود ، می پذیرد ؛ پس دیگر می بایست رفتاری انسانی و حرفه ای از خود بروز دهد .

برای همین است که هربار که این ماجرا را مرور می کنم به تلخی از خود می پرسم چرا آن خانم خبرنگار برای حفظ شخصیت خویش جلسه را ترک نکرد و چرا در بی تدبیری تمام اجازه داد رفتار توهین آمیز خانم حاتمی ادامه داشته باشد . چرا که ماجرای رخ داده تنها معطوف به او نیست و این توهینی بزرگ به تمام روزنامه نگاران این مملکت بوده است .  

۵۷۵۷