تحولات ایران در پزشکی هسته ای بعد از انقلاب/ رتبه اول در منطقه

دکتر محسن ساغری در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه پزشکی هسته ای مصداق بارز استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای است به تحولات رشته پزشکی هسته ای در کشور اشاره کرد و گفت: در بدو انقلاب اسلامی در رشته پزشکی هسته ای متخصصی نداشتیم. در سال ۱۳۵۷ که انقلاب شد تعداد افرادی که در حوزه پزشکی هسته ای فعالیت داشتند از انگشتان دست هم تجاوز نمی کرد و متخصصی در این  رشته وجود نداشت.

به گفته رئیس انجمن علمی پزشکی هسته ای ایران، همچنین در آن زمان، متخصص و تکنولوژیست پزشکی هسته ای که آموزش های این رشته را آموخته باشد نیز نداشتیم.

ساغری اظهار داشت: پزشکی هسته ای در سال ۱۳۴۰ توسط مرحوم دکتر صادق نظام مافی استاد و متخصص بیماری های داخلی و غدد مترشحه دانشگاه تهران بنیان گذاری شد و سپس در سال ۱۳۴۶ به ساختمان جدید مرکز تحقیقات غدد مترشحه داخلی در محوطه بیمارستان دکتر شریعتی منتقل و به کار خود ادامه داد.

رئیس موسسه تحقیقات پزشکی هسته ای  عنوان کرد:  در سال ۱۳۵۶، پس از اتمام دوره تخصص پزشکی هسته ای از امریکا به ایران مراجعت و به عضویت  هیات علمی دانشگاه تهران در آمدم و در محل مرکز تحقیقات پزشکی هسته ای فعلی مشغول به کار شدم؛ از سال ۱۳۵۷ برنامه ریزی برای فعالیت هر چه بیشتر در این رشته را شروع کردم.

وی افزود: از سال ۱۳۵۸ مسئولیت مرکز تحقیقات پزشکی هسته ای به بنده، واگذار شد.    

 وی گفت: همچنین اوایل انقلاب در دانشگاه تهران، گروه آموزشی پزشکی هسته ای وجود نداشت لذا در سال ۱۳۶۰ برای اولین بار گروه آموزشی پزشکی هسته ای در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران تاسیس و سپس برنامه های آموزش این رشته تدوین و به تصویب وزارت علوم رسید.

ساغری ادامه داد: از همین رو، از سال ۱۳۶۲ پذیرش دستیار تخصصی در مرکز تحقیقات پزشکی هسته ای بعنوان مرکز آموزشی مادر آغاز شد و آموزش پزشکی هسته ای در سطوح مختلف همچون تربیت پزشک متخصص ، آشنایی دستیاران رشته های تخصصی دیگر و دانشجویان در مقاطع مختلف کاردانی، کارشناسی ارشد و دکتری انجام گرفت.

ساغری افزود: برنامه تربیت پزشک متخصص در این رشته کماکان ادامه دارد و علیرغم فراز و نشیب های بعد از انقلاب، نظیر جنگ و تحریم ها پزشکی هسته ای  به پیشرفت خود ادامه داد به نحوی که در حال حاضر نزدیک به ۲۰۰ نفر متخصص پزشکی هسته ای ، ۱۶۰ مرکز و ۳ دستگاه PET scan  در کشور وجود دارد.

به گفته وی، قرار است با برنامه ریزی وزارت بهداشت ۱۵ تا ۲۰ دستگاه  PET scan  دیگر در  ۱۰سال آینده نصب و راه اندازی شود.

وی ایران و ترکیه را از  لحاظ پیشرفت در رشته پزشکی هسته ای مقایسه کرد و گفت: ترکیه که از نظر جمعیت همانند ایران است حدود  ۴۰۰ مرکز پزشکی هسته ای، بیش از ۲۰۰ متخصص و نزدیک به یکصد دستگاه  PET scan دارد.

وی با بیان اینکه  قبل از انقلاب، شناختی از این رشته در کشور وجود نداشت ولی با برگزاری همایش ها، اقدامات آموزشی در سطوح مختلف و تبلیغ از طریق رسانه ها، پزشکی هسته ای در کشور پا گرفت.

رئیس موسسه تحقیقات پزشکی هسته ای تصریح کرد: اکنون پزشکی هسته ای، بعنوان یک رشته تخصصی تعریف شده در دبیرخانه شورای آموزش پزشکی در وزارت بهداشت به تصویب رسیده است .  

وی گفت: هر سال حدود ۲۵ نفر متخصص پزشکی هسته ای فارغ التحصیل و ۱۰ مرکز جدید تاسیس می شود.

ساغری اظهار داشت: ایران از نظر تعداد مراکز پزشکی هسته ای و نیروی انسانی متخصص در این رشته در منطقه آسیایی غربی رتبه نخست را دارد.

 وی بیان کرد: ما برای دسترسی به پرتو داروها که اساس کار پزشکی هسته ای را تشکیل می دهند در دوران تحریم مشکلاتی داشتیم ولی خوشبختانه بخش رادیو ایزوتوپ های سازمان انرژی اتمی که از سال ۱۳۶۰ اقدام به تهیه (ژنراتور تکنسیوم)، کیت های مختلف و تهیه سایر پرتوداروها  کرد، مانع از توقف فعالیت در این رشته شد.

وی افزود: امیدواریم که در پسا برجام  گشایش خوبی در تولید پرتو دارو ها و متعاقبا توسعه دانش پزشکی هسته ای در کشور ایجاد شود.

وی افزود: ایران از معدود کشورهای تولید کننده پرتو داروهاست و امید می رود که با فرصت ایجاد شده نه تنها نیاز های کشور را تامین، بلکه بعنوان صادر کننده این مواد به سایر کشورها اقدام کند.

وی گفت: در پزشکی هسته ای از پرتو داروها برای تشخیص و درمان بیماری ها استفاده می شود. پرتو داروها در بخش تشخیصی تصویر برداری از اعضای بدن، تحت عنوان اسکن با استفاده با مواد رادیو اکتیو کاربرد دارند که در واقع عملکرد عضو به تصویر کشیده می شود . همچنین در بخش تشخیصی دیگر، استفاده از کیت های رادیو اکتیو برای سنجش مواد، نظیر هورمون ها در خون و مایعات بدن که قادر به اندازگیری آنها در حد میکروگرم، نانوگرم و پیکوگرم است، استفاده می شوند.

وی افزود: در بخش درمان از پرتوداروها برای درمان بیماری های خوش خیم، نظیر پرکاری تیروئید و بیماری های مفصلی و در بیماری های بدخیم مانند سرطان های تیروئید و همچنین بعنوان درمان تسکینی در سرطان های پیشرفته استفاده می شود.

وی با بیان اینکه پزشکی هسته ای در مقایسه با  سایر رشته های تخصصی، رشته نوپایی است که در ایران ۵۴ سال ولی در جهان بیش از ۶۰ سال از عمر آن می گذرد.

وی افزود: با توجه به اینکه هر روز یک پرتو داروی جدید و تجهیزات تازه ای ساخته می شود سبب شده که طی ۵۰ سال اخیر تحول عظیمی در این رشته ایجاد و منجر به ابداع روش های تشخیصی و درمانی جدید و در نهایت توسعه این رشته شود  به نحوی که قابل قیاس با رشته ای دیگر پزشکی در این زمینه نیست.

به گفته ساغری، در ایران هم بعد از انقلاب اسلامی پیشرفت های چشم گیری در این رشته صورت  گرفت.

وی عنوان کرد: انتظار داریم که تولید پرتو داروها بیش از پیش با کمیت و کیفیت خوب تولید و در اختیار مراکز تحقیقاتی قرار گیرد و همچنین تسهیلاتی در جهت بروز کردن تجهیزات مربوط به پزشکی هسته ای و همچنین اقداماتی برای واقعی شدن تعرفه این رشته از طرف دولت صورت پذیرد.

وی عنوان کرد: امیدواریم که به یاری حق در چشم انداز شش ساله، یعنی تا سال  ۱۴۰۰ به ازای هر سیصد هزار نفر یک مرکز پزشکی هسته ای و حدود سیصد نفر متخصص در این رشته در کشور داشته باشیم.