یک جامعه شناس شهری: طرح جمع آوری دستفروش های مترو شکست می خورد/دست فروشان راه دیگری ندارند

زهرا مهاجری: از هفته گذشته، تردد و فعالیت دستفروشان در مترو ممنوع شد و فرمانده یگان حفاظت شهردار تهران از اجرای این طرح خبر داد. او گفت که برای تامین آسایش، امنیت مسافران و تسهیل تردد، جلوگیری از ارائه محصولات بهداشتی قاچاق و زمینه‌های اخاذی، کاهش آلودگی بصری و ممانعت از سوء استفاده ابزاری از کودکان و زنان دست به اجرای این طرح زده اند و قول داد که از فعالیت روزانه 4 هزار دستفروش در مترو ممانعت به عمل آورند.

سردار علیپور همچنین از درآمد میلیونی این دستفروشان گفت و تشریح کرد که تمامی درب‌های ورودی مترو از خیابان، گیت کنترل بلیت و فضای بین درب های اصلی و گیت ها و در نهایت داخل واگن‌ها به صورت محسوس و غیرمحسوس کنترل خواهد شد.

برای مترو سواران روشن است که جمع آوری دستفروشان داخل واگن ها و اقدامات سختگیرانه در این زمینه اصلا اتفاق جدیدی نیست و هر از گاهی با زیاد تر شدن تعداد دستفروش ها و بالا رفتن اعتراضات و البته رسانه ای شدن مسئله، پررنگ و بعد از مدتی فراموش می شود. طوری که به نظر می رسد نه تنها مقامات شهرداری و مترو که هیچ کس دیگری قدرت این که به این معضل رسیدگی کند را ندارد.
اما کارشناسان مسائل اجتماعی، این معضل را طور دیگر می بینند و بر این باورند که دستفروشی در مترو یا هر جای دیگر شهر، به خودی خود معضل نیست بلکه نشانه ای از یک مشکل بزرگتر است.

دکتر حسین ایمانی جاجرمی، جامعه شناس شهری در این رابطه به خبرآنلاین گفت: دستفروشی یک نشانه است. خودش یک مسئله جدایی تلقی نمی شود که بخواهیم با آن برخورد کرد یا جمعش کرد. این یک نشانه از یک مطلب بزرگتر است بنابراین بدون در نظر گرفتن جوانب نمی شود با آن برخورد کرد.

او ادامه داد: بر فرض که بتوانید در مترو با گذاشتن مامور و تشدید فشارها و برخوردهای خشن این دستفروش ها را جمع کنید؛ دستفروش های دیگر را چه کار می خواهید بکنید؟ مگر دستفروشی فقط به مترو خلاصه می شود؟

طرح جامعی برای جلوگیری از فقر طراحی شود

این جامعه شناس گفت: همین الان در گوشه و کنار شهر این اتفاق می افتد و اگر بحث ساماندهی فضاهای عمومی است، باید ساماندهی جدی صورت بگیرد و برنامه جامعی تهیه شود.

او افزود: اگر ما در جمع آوری دستفروش ها تمرکزمان را روی مترو بگذاریم، مشخص می شود که مسئله را درست متوجه نشده ایم. چون به محض این که فشارها برداشته شود، این دستفروش ها پیدا می شوند.

جاجرمی تاکید کرد: مسئله اصلی این است که به خاطر سیاست های اقتصادی چند سال گذشته، فقر در ایران گسترش پیدا کرده و آمارها نشان می دهند که حتی بخشی از طبقه متوسط جامعه به طبقه فقیر سقوط کرده اند و افرادی که دست به دستفروشی می زنند ، قادر به تامین هزینه های زندگیشان به طرق معمول نیستند و مجبورند دستفروشی را برای فرار از ببیکاری یا به عنوان شغل دوم و سوم انجام بدهند.

این جامعه شناس گفت: بخش قابل توجهی از این ها زنان سرپرست خانوار هستند که شما می دانید تعدادشان زیاد شده. بنابراین اگر شهرداری تهران و یا هر دستگاهی که می خواهد با دستفروشی مقابله کند ابتدا باید یک برنامه جامع مقابله با فقر داشته باشد. نمی شود یک جانبه متروی تهران را با متروی کشورهای دیگر مقایسه کرد.

او در پاسخ به این سوال که "عده ای معتقدند زیاد شدن تعداد دستفروش ها به خاطر زیاده خواهی افرادی است که نیاز چندانی هم به پول این کار ندارند" گفت: کدام آدمی حاضر است برای زیاده خواهی لابه لای جمعیت از صبح تا شب در مترو کالای ارزان قیمت بفروشد؟ این جملات را برخی تصمیم گیران جمع کردن دستفروش ها به زبان می آورند برای این که به کارشان مشروعیت بدهند. به عقیده من این اتفاق و زیاد شدنش دلیلی جز فقر نمی تواند داشته باشد.

جاجرمی ادامه داد: البته عموما محصولات وارداتی است و کسانی که این محصولات را وارد می کنند سود می برند اما مسئله ما الان ادم هایی هستند که در پایین ترین سطح این شبکه بازرگانی دست به فروش کالا می زنند.

این جامعه شناس شهری گفت: مدیریت شهری که شعار می دهد شهرداری را می خواهد از یک نهاد خدماتی به یک نهاد اجتماعی تبدیل کند، راه حل هایش هم می بایست یک اصل اجتماعی خیلی مهم را هم داشته باشد.

او ادامه داد: مدیر شهری نمی تواند بگوید دستفروش ها را از یک مکان حذف می کنم و مسئله اجتماعی این ها به من مربوط نیست. 

 جاجرمی تاکید کرد: بهترین راه حل این است که ببینیم شرایط به چه صورت است و نیازمندان واقعی چه کسانی هستند و ما چه کارهایی می توانیم انجام دهیم. این جا که نیویورک و پاریس و ... نیست که برنامه های رفاهی خوبی برای مردم ترتیب داده شده باشد و اگر کسی دارد دستفروشی می کند بیمه بیکاری اش را می گیرد و دستفروشی اش به خاطر زیاده خواهی اش است. در کشور ما این طور نیست. برنامه های رفاهی ما نمی تواند فقرا را تحت پوشش قرار دهد. 

او ادامه داد: بنابراین اگر می خواهیم مدیریت کنیم این مساله را، باید برنامه های خاص طراحی شود و نباید صرفا به این خاطر که چون فرضا رفته ایم ایستگاه متروی پاریس را دیده ایم و در آن جا دستفروش وجود نداشته، تصمیم بگیریم متروی این جا را هم پاکسازی کنیم. این جا تهران است، با شرایط خاص خودش، با تعداد زیادی فقیر و نیازمند که دارند از این طریق زندگی می کنند. حتی باید به این فکر کرد که در بخشی از فضای مترو، جایگاه هایی را پیش بینی کنیم و به این افراد جا بدهیم تا این کار را انجام دهند.

طرح جمع آوری دستفروشان مترو، از همین اول شکست خورده است

این استاد جامعه شناسی گفت: این طرح از همین اول شکست خورده است. چند روز کنترل اعمال می شود، به محض این که ماموران کم شود، این ها برخواهند گشت چرا که چاره ای ندارند.

جاجرمی با تاکید بر این که باید یک طرح بزرگتر و کلان تر که مسئله فقر در تهران را مطالعه کرده باشد و جامع دنبال شود پیاده شود گفت: دلیل این نگاه کلان این است که دستفروشی فقط در مترو خلاصه نمی شود و در پیاده رو های مختلف در مناطق مختلف وجود دارند. چیزی که ده سال پیش دیده نمی شد.

او ادامه داد: این کار، کار سازمان مترو نیست. معاونت اجتماعی شهرداری تهران با همکاری دستگاه های دولتی مثل سازمان تامین اجتماعی، بهزیستی، وزارت رفاه با یکدیگر یک طرح مشترک تهیه و اجرا کنند. در غیر این صورت نه مسئله حل می شود و نه به فقرا کمک می شود و فقط ممکن است چند نفر این وسط دست به خودکشی بزنند به خاطر فشارها، اموال عده ای توقیف شود و چند روزی برای عده ای مشکل ایجاد شود.

این جامعه نشاس گفت: وجود دستفروش در هیچ کجای شهر علی الخصوص مترو را کسی تایید نمی کند؛ منتها یک اصل در جامعه شناسی وجود دارد و آن این است که اگر مشکل برای چند نفر ایجاد شده باشد، می گوییم این مشکل خودشان است اما وقتی یک مشکل گریبان چند هزار نفر را می گیرد، دیگر نمی توانیم بگوییم مسئله خودشان است و نشان دهنده یک مسئله بزرگتر و یک مسئله اجتماعی است.

او ادامه داد: در این جا هم مسئله اجتماعی که با آن درگیر هستیم، مسئله فقر است. یعنی ما باید یک برنامه برای مقابله با فقر داشته باشیم تا بتوانیم جلوی دستفروشی را بگیریم.

دستفروشی بهتر از تن فروشی و قاچاق است

جاجرمی گفت: سوالی که این جا مطرح می شود این است که آیا این طرح سند بالا دستی دارد؟ آیا بخشی از یک سیاست بزرگتر است؟ ابدا این طور نیست. بلکه یک برنامه مقطعی است که شعارش را می دهیم و چند روز هم اجرایش می کنیم و اوضاع کمی تغییر می کند، اما به محض این که سر جای خودمان برگردیم، باز هم همین وضعیت تکرار خواهد شد.

او گفت: جمع آوری دست فروش ها بارها تکرار شده و شکست خورده؛ دلیلش چیست؟ این که آن مسئله فقر و نابرابری به صورت ریشه ای حل نشده. بنابراین انتظار می رود شهرداری نه به تنهایی بلکه با کمک دستگاه های دولتی مسئول در این زمینه مثل بهزیستی و وزارت رفاه و کمیته امداد، این مسئله را بررسی کنند و برنامه جامع مقابله با فقر در تهران تهیه کند و برنامه های این چنینی مثل مبارزه با دستفروشی، بخشی از آن برنامه بزرگتر باشد.

این جامعه شناس ادامه داد: بالاخره نمی شود اجازه داد فقرای شهرمان از گرسنگی بمیرند. از آن طرف دستفروشی خیلی بهتر از قاچاق فروشی و یا تن فروشی است. کسی که سراغ دستفروشی می رود، روی یک مرز باریکی قرار دارد بین انجام یک کار شرافتمندانه و البته با مزاحمت برای دیگران و کار غیر رسمی و خطرناک مثل دزدی و قاچاق و تن فروشی.

جاجرمی در پایان به خبرآنلاین گفت: این مسئله باید فهمیده شود. نباید برداشت ها طوری باشد که انگار یک عده موجود از خود راضی مزاحم دارند برای دیگران دردسر ایجاد می کنند پس باید با ان ها برخورد شود! این طور به قضیه نگاه کردن اشتباه است و مسئله را باید در چارچوب بزرگتری ببینیم. و یک کار هوشمندانه و عاقلانه انجام دهیم تا برگشتی در کار نباشد.

42304