باباپور: مطالعات اسلامی در غرب از فراز و نشیب برخوردار بوده است

رئیس دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه بهشتی گفت: ارتباط با مطالعات اسلامی در غرب مراحل مختلفی را پشت سر گذاشته است که از یک نوسان و فراز و نشیب برخوردار است.

به گزارش خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، محمدمهدی بابا‌پور در همایش مطالعات اسلامی در غرب با اشاره به این‌که «مطالعات اسلامی در غرب در دوره‌های مختلف تاریخی از نوسان برخوردار بوده و البته می‌توان یک سیر تدریجی را تا به امروز در ارتباط با آن در نظر گرفت» اظهار کرد: در مراحل مختلف تاریخی اسلام شناسی در غرب که با عنوان خاورشناسی شناخته می‌شد به خاطر شرایط خاص گاه سرعت به خود می‌گرفت و گاه به کندی پیش می‌رفت.

وی افزود: تا پیش از جنگ‌های صلیبی مسیحیان دین اسلام را به عنوان یکی از دشمنان خود و تهدید کننده مسیحیت می‌پنداشتند.

وی تاکید کرد: پس از جنگ‌های صلیبی و به واسطه ارتباطاتی که میان مسلمانان و مسیحیان اتفاق افتاد، مسیحیان شناخت بیشتری از مسلمانان کسب کردند. اما اقداماتی که در آن زمان انجام دادند نه در جهت شناخت اسلام بلکه به عنوان مبارزه با یک دشمن بود.

رئیس دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی خاطرنشان کرد: در دوره‌ اصلاح گری در سده شانزده میلادی با توجه به انقلاب و دگرگونی که رخ داد مطالعات جدی نسبت به شناخت اسلام بیشتر و این موضوع وارد عرصه‌ی جدیدی شد.

وی افزود: در سده 17 میلادی که به دوره اکتشافات و روشنگری هم معروف است مطالعات گسترده‌ای در موضوع اسلام شناسی صورت گرفت. بخصوص با توجه به این که در آن دوره حملات امپراطوری عثمانی به اروپا وجود داشت.

وی اظهار کرد:‌ نقطه عطف اسلام شناسی در سده 19میلادی در غرب بحث تاریخ انگاری است یعنی این که آنها نگاهی را وارد مطالعات کردند که به این معنی بود که به همان ترتیب که حوادث در تاریخ اتفاق می‌افتد می‌توان رویدادها را شناخت. این نگاه بحث جدی را در اسلام شناسی ایجاد کرد و آدم‌های زیادی وارد کار شدند و کتاب‌های زیادی نوشتند.

باباپور با بیان این‌که «در قرن 20 میلادی خاور شناسی و مطالعات اسلامی شتاب بیشتری می‌گیرد» خاطرنشان کرد:‌ در این قرن مطالعات اسلامی مانند بسیاری از رشته‌های علمی دیگر جداگانه مورد بررسی قرار گرفت.

وی افزود: از این مقطع به بعد بود که ما رویکردی انتقادی را نسبت به مطالعات اسلام شناسی در غرب می‌بینیم. یکی از مهمترین این رویکردها کتاب خاورشناسی از ادوارد سعید بود.

رئیس دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به دیدگاه ادوار سعید درباره‌ی مطالعات اسلامی در غرب اقرار کرد: نقد ادوارد سعید این بود که خاور شناسی در غرب بیشتر در خدمت اهداف امپریالیسمی بوده است.

باباپور در ادامه خاطرنشان کرد: همچنین در قرن 20 میلادی گونه دیگر از مطالعات اسلامی با عنوان مطالعات منطقه‌ای در آمریکا آغاز به کار کرد که دولت آمریکا موسسه‌های مختلفی را در این زمینه تاسیس کرد. این موضوع هم با نگاه و کارکرد خاص سیاسی صورت می‌گرفت.

وی گفت: در مجموع باید نگاه‌ها و رویکردهای انتقادی نسبت به مطالعات اسلامی را داشته باشیم.

باید رویکردی انتقادی به مطالعات اسلامی در غرب داشته باشیم

منصور میراحمدی استاد گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه شهید بهشتی نیز در این همایش گفت: عمدتا مطالعات غربی‌ها درباره‌ی مطالعات سیاسی مسلمانان را می‌توان با دو دیدگاه مورد بررسی قرار داد.

معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی اظهار کرد: دسته‌ای از غربی‌ها سعی در ورود منطقی به درون مطالعات سیاسی اسلام دارند و مثلا رویکردهای تفسیری دارند. دسته‌ دوم دیدگاه‌هایی هستند که از منظر بیرونی به فهم و درکی از مطالعات سیاسی اسلام می‌پردازند.

وی خاطرنشان کرد:‌ رویکرد شرق شناسی در دسته دوم قرار می‌گیرد که سعی دارد از منظر بیرونی به مطالعات سیاسی اسلام بپردازد.

میراحمدی با اشاره به مهمترین دیدگاه‌هایی که شرق شناسان در مطالعات سیاسی اسلامی دارند و به عنوان باورهای خود آنها را مطرح می‌کنند، اظهار کرد: اولین نکته‌ای که وجود دارد، باوری است که شرق شناسان نسبت به اسلام دارند. آنها معتقدند اسلام درحوزه‌ی سیاست از مسیحیت و یهودیت متاثر است.

وی افزود: در دیدگاه آنها به طور مشخص نکته‌ای وجود دارد و آن این است که غربی‌ها معتقدند رابطه‌ای بین شریعت و سیاست در اسلام برقرار می‌شود که این نکته اساسی تحت تاثیر مذهب مسیحیت و یهودیت است. پیوند بین شریعت و سیاست از نظر غربیان نگاه جدیدی در مطالعات سیاسی مسلمانان نیست.

این استاد گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه شهید بهشتی، خاطرنشان کرد:‌ نکته دیگر در ارتباط با نگاه شرق شناسان درباره‌ی فلسفه سیاسی اسلام است. آنها فلسفه سیاسی اسلام را مستقل از شریعت نمی‌دانند. معتقدند که فلسفه اسلامی خود را محدود به شریعت کرده و طبیعتا فلسفه سیاسی اسلام هم محدود به همان شریعت است. لذا عقلانیت آن در چارچوب شریعت اسلامی جای می‌گیرد.

معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به یکی دیگر از دیدگاه‌های مستشرقان درباره‌ی فلسفه سیاسی اسلام اظهار کرد:‌ از نگاه آنها فلسفه سیاسی اسلام بسیار متاثر از فلسفه یونانی و ارسطو است. تاکید بر همین موضوع است که آنها می‌گویند درک صحیحی از فلسفه یونانی توسط مسلمانان صورت نگرفته و لذا دیدگاه‌های مسلمانان حاشیه‌ای بر فلسفه سیاسی یونان باستان بوده است. فیلسوفان سیاسی مسلمان نیز تلاش در جمع افکار ارسطو و افلان کرده‌اند.

وی با بیان این‌که «شرق شناسان معتقدند فلسفه سیاسی اسلام نتوانسته یک پیوند منطقی و صحیح را بین آموزه‌های اسلامی و فلسفه یونانی برقرار کنند» افزود: از این زاویه هم مستشرقان فلسفه سیاسی اسلام را مورد نقد قرار می‌دهند. آنها معتقدند آموزه‌های اسلامی مبتنی بر وحی و فلسفه یونانی مبتنی بر عقل است. لذا پیوند مستحکمی بین مسلمانان و فلسفه یونان صورت نگرفته است.

میراحمدی در ادامه با بیان این‌که «باید نگاه انتقادی به این دیدگاه‌های مستشرقان داشته باشیم» خاطرنشان کرد:‌ از جنبه‌های مختلف می‌توان نقدهایی را بر این دیدگاه‌ها بیان کرد. یکی از این نگاه‌ها، نگاه تقلیل‌گرایانه است. آنها در مطالعاتشان در واقع اندیشه سیاسی اسلام را مترادف با فلسفه اسلامی دانستند. در حالی که اندیشه سیاسی رویکردهای مختلفی دارد و آنها همه را با یک حکم می‌رانند.

وی با اشاره به نقدی دیگر بر دیدگاه‌های مستشرقان خاطرنشان کرد:‌ شرق شناسان از منظری خاص به مطالعات سیاسی اسلام پرداخته‌اند. عینک آنها فلسفه مدرن است و با نگاهی مدرن به فلسفه سیاسی اسلام می‌پردازند. این یکی از آسیب‌های جدی است که در تحلیل آنها به چشم می‌خورد.

معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی با بیان این‌که «یکی دیگر از نقدهای وارد بر دیدگاه‌های غربی‌ها نگرش مسیحی به مطالعات سیاسی در اسلام است» افزود: نقدی دیگر بر دیدگاهای شرق شناسان وجود دارد که من آن را از زبان دکتر سید حسین نصر بیان می‌کنم. به نظر دکتر نصر شرق شناسان نگاه جامعی به فلسفه سیاسی اسلام نداشتند که این موضوع به منابع مورد مطالعه آنها بر می‌گردد. در واقع آنها فقط دیدگاه‌های خاصی را مورد مطالعه قرار دادند و نگاهشان محدود است.

میراحمدی در جمع بندی سخنان خود اظهار کرد: به طور کلی می‌توان گفت که دیدگاه‌های شرق شناسان درباره‌ی مطالعات سیاسی اسلام مبتنی بر پیش فرض‌های بیرونی، فلسفه سیاسی مدرن و فلسفه سیاسی مسیحی صورت گرفته است. همچنین آنها نگاه جامعی به این موضوع نداشتند. لذا باید رویکردی انتقادی به این مطالعات داشته باشیم.

به گزارش ایسنا، همایش مطالعات اسلامی در غرب با رویکرد انتقادی به همت گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.

انتهای پیام