دوگانه عقلانیت و افراط در انتخابات پیش روی مجلس

سیدصادق روحانی : شايد از اين نظر مجلس اول را که هنوز دولتي بر سر کار نبود بتوان مظهر نگاه هاي مختلف و متفاوت دانست. آن روزها خط کش، ايدئولوژي بود و گروه هاي سياسي در دسته هايي چون ليبرالي، مارکسيستي، چپ و مسلمان، تقسيم بندي مي شدند.
در انتخابات بعدي، تحت تاثير دولت زمان جنگ، خط کش انتخابات، نگاه اقتصادي شد: خط امامي يا خط بازار. پس از آن هم تحت تاثير دولت سازندگي، اساسا خط کشي به آن صورت قبلي مفهوم خود را از دست داد. مجلس چهارم نخستين مجلسي بود که نظارت استصوابي در آن اجرايي شد و عملا مجمع روحانيون از انتخابات کنار گذاشته شد.
در دولت اصلاحات گفتمان غالت توسعه سياسي شد و به تبع آن خط کشي اصلي در فضاي انتخابات مجلس ششم به اصلاح طلب و اصولگرا تغيير کرد. در مجالس هفتم و هشتم با غيبت اصلاح طلب ها که يا صلاحيتشان براي حضور در انتخابات تاييد نشد و يا خودشان از شرکت در انتخابات رويگردان شدند، خط کشي هاي سياسي در درون طيف اصولگرا بيشتر حول همان گفتمان اصولگرايي شکل مي گرفت و کم کم دسته بندي ها به اصولگراي ناب و اصيل يا اصولگراي تندرو تقسيم بندي شد. در انتخابات مجلس نهم باز هم در غيبت اصلاح طلبان و در شرايط پس از انتخابات سال 88، خط کشي ها به انحرافي و اصيل تقليل پيدا کرد.

آیا دوگانه اصولگرا-اصلاح طلب تکرار می شود؟

اما حالا و پس از دوسال از روي کار آمدن دولت حسن روحاني، اوضاع از هميشه پيچيده تر شده است.  اصلاح طلبان که خود را اصلي ترين حامي روحاني در به قدرت رسيدن مي دانند، عزم جدي براي حضور در انتخابات دارند. از سوي ديگر اصولگرايان هم مانند گذشته سعي دارند مجلس را در دست خود حفظ کنند. اما آيا خط کشي اين انتخابات، يک بار ديگر به دوران دوگانه اصلاح طلب-اصولگرا شيفت خواهد کرد؟

براي پاسخ به اين پرسش اول بايد به ملزومات چنين دوگانه اي پرداخت و اينکه چه چيزي باعث حذف اصلاح طلبان از دوره مجلس هفتم تا دوره حاضر شد. جواب در نگاه اول ساده است. همان چيزي که احتمالا همه اصلاح طلبان به آن اشاره خواهند کرد. شوراي نگهبان با نگاهي جناحي آن ها را حذف کرده است. اما اين همه آنچيزي نيست که باعث حذف اصلاح طلبان شد. از آن مهمتر اینکه، حضور اصلاح طلبان به تنهايي باعث پديد آمدن دوگانه اصلاح طلب-اصولگرا نخواهد شد. نکته دیگر اینکه اگر تبعیت انتخابات مجلس از دولت مستقر را مفروض بگیریم، دولت روحانی را نمی توان یک دولت اصلاح طلب دانست. بنابر این باید دوگانه اصولگرا- اصلاح طلب را فراموش کرد و به دنبال دوگانه ای دیگر در انتخابات مجلس گشت.

وفاق نسبی اصلاح طلبان

حضور اصلاح طلبان در انتخابات مجلس دهم تفاوت هایی با حضور آن ها در ادوار گذشته دارد. آخرین باری که اصلاح طلبان توانستند اکثریت کرسی های پارلمان را از آن خود کنند به مجلس ششم باز می گردد. جایی که آن ها توانستند اتحادی نسبی میان نیروهای مختلف خود برقرار کنند و در پی آن توانستند پیروز انتخابات مجلس شوند. اما از آن دوره به بعد نه در انتخابات های ریاست جمهوری و نه در مجلس نتوانستند این اتحاد را شکل دهند.

اگرچه در انتخابات های مجلس اکثر اصلاح طلبان، نا امید از تایید صلاحیتشان، استراتژی عدم حضور را برگزیدند؛ اما اختلافات اصلاح طلبان خود را بیشتر در انتخابات های ریاست جمهوری نشان داده است. این دوره اما خیلی ها به این باور رسیده اند که اصلاح طلبان به یک وفاق نسبی در انتخابات مجلس خواهند رسید. همچنین به نظر می رسد اگر اختلافی در ارائه لیست های انتخاباتی باقی بماند با اعلام نظر نهايي شورای نگهبان، کار برای وحدت اصلاح طلبان راحت تر خواهد کرد. 

آیا وحدت اصلاح طلبان نقطه پایان پیروزی است؟

شاید اگر یک سال پیش کسی درباره وحدت اصلاح طلبان در انتخابات حرف می زد، پاسخ هایی مي شنيد که به تلاش هاي عارف و تشکیلاتش از يکسو و حزب ندا و صادق خرازی از سوي ديگر اشاره داشت. اما به نظر می رسد با برخی تحرکات، رسیدن به وحدت در اصلاح طلبان بیش از همیشه در دسترس باشد. اما آیا این نقطه پایان است؟ به بیان دیگر، آیا اصلاح طلبان هیچ مشکلی در زمینه وحدت نخواهند داشت؟

حتی اگر اصلاح طلبان به وحدت 100درصدی هم برسند، یک علامت سوال بزرگ روبروی آن هاست. برنامه روحانی برای مجلس آینده چیست؟ آیا مجلس مورد نظر روحانی یک مجلس اصلاح طلب است؟ اگر پاسخ به این سوال منفی باشد، تکلیف اصلاح طلبانی که چاره ای جز حمایت از دولت ندارند، چه می شود؟

دوگانه دولت روحانی چیست؟

جواب این سوال ها باز می گردد به آنچه که در ابتدای این نوشتار آمد. دولت چه دوگانه ای را ایجاد خواهد کرد؟ روحانی هیچگاه نگفته است که اصلاح طلب است. بر عکس گفته است که فراجناحی است و عملا در کابینه اش هم چهره اصلاح طلب دارد و هم چهره اصولگرا. او سعی کرده است جمع عقلای معتدل را در کنار خود داشته باشد. در مقابل، مهمترین جریان مخالف دولت هم رادیکال ها و افراطیون هستند. پس دوگانه ای که دولت به وجود آورده است، دوگانه افراط و اعتدال است.

اما در اين دوگانه جايگاه معتدلین و عقلای جناح راست و اصولگرا کجاست؟ آيا اين موضوع می تواند باعث شکاف جدی میان حامیان دولت شود؟ از یک سو، چهره هايي چون علی لاریجانی و ناطق نوري اصولگرایان شناسنامه دار هستند و طیف های اصلاح طلب که به تازگی توانسته اند به وحدتی نسبی دست پیدا کنند، امکان ندارد به وحدت با چهره ای اصولگرا بیاندیشند. از سوی دیگر علی لاریجانی با سیاست اعتدالی خود در مجلس و با کمک شایانی که به دولت در حل پرونده هسته ای کرده است، شايد به نوعي دولت را وامدار خود کرده است. با اين وجود اگر سیاست دولت حمایت از حضور مجدد لاریجانی در راس قوه مقننه باشد، تکلیف اصلاح طلبانی که چاره ای جز حمایت از دولت ندارند چه می شود؟

راز حمایت اصلاح طلبان از حضور ناطق

اینجاست که راز نهان در پس پرده حمایت های اصلاح طلبان از حضور حجت الاسلام علی اکبر ناطق نوری در انتخابات عیان می شود. اصلاح طلبان این روزها، حل کردن مشکلی به نام «لاریجانی» که وحدت آن ها را به خطر می اندازد، در حضور ناطق نوری به عنوان بازیگردان انتخابات می دانند. ناطق نوري بارها تاکید کرده است که در انتخابات حاضر نخواهد شد، اما اگر به عنوان بازیگردان اصولگرایان حاضر شود، می تواند جایگاه لاریجانی را در وحدت اصولگرایان ارتقا بخشد. به اين ترتيب نو اصولگرايان تندرويي که عدم حضور لاريجاني و نمايندگانش در جمع هاي وحدت گرايانه را، شرط حضورشان در اين جمع مي دانند؛ بازنده خواهند بود. این همان خواست اصلاح طلبانی است که به وحدت خود امیدها بسته اند و انتظار کسب اکثریت کرسی های مجلس را می کشند. 

علی لاریجانی بازنده نیست

این مشکل اصلاح طلبان همان نقطه ای است که می تواند نقطه قوت اصولگرایان باشد. اصولگرایان برای حضور پررنگ در مجلس آینده نیازمند پشتیبانی از چهره هایی منطقی و معتدل مانند علی لاریجانی هستند. آن ها باید به این درک از فضای انتخاباتی برسند که در صورت تن ندادن به رهبری شخصی مانند لاریجانی و ادامه دادن اختلافات کنونی، صحنه را به حریف واگذار خواهند کرد و بازنده حضور کمرنگ لاریجانی در انتخابات خود، آن ها خواهند بود نه علی لاریجانی.

 2727