سرنگونی جنگنده روسی؛ وقتی آنکارا پا را از گلیم خود فراتر گذاشت

خبرگزاری مهرـ گروه بین الملل: ارتش ترکیه دو روز پیش یک فروند جنگنده روسی را که مشغول عملیات علیه تکفیریها در سوریه بود، هدف قرار داده و سرنگون کرد. آنکارا ادعا می کند که این جنگنده حریم هوایی ترکیه را نقض و امنیت ملی این کشور را با مخاطره مواجه کرده بود. اقدام ترکیه با واکنش مقامات مسکو مواجه شد. آنها معتقدند که جنگنده روسی چند کیلومتر دورتر از مرزهای ترکیه مشغول مبارزه با تروریست های تکفیری در سوریه بوده است که البته تمامی شواهد و قرائن این موضوع را تأیید می کنند. 

واضح است که ترکیه در شرایط کنونی تلاش می کند تا پس از دخالت نظامی روسیه در سوریه، اندکی از فشار تحمیل شده به تروریست های تکفیری بکاهد، به ویژه اینکه نظامیان ارتش سوریه و نیروهای دفاع مردمی این کشور طی دو روز گذشته در حومه شمالی استان لاذقیه با سیطره کامل بر بیش از ۱۰ منطقه استراتژیک هم‌مرز با ترکیه دستاوردهای بزرگی را خلق کردند. آنچه که در این میان بیش از هر چیزی موجب آزرده خاطری آنکارا شده، سیطره ارتش سوریه بر بسیاری از روستاهایی است که اغلبیت قریب به اتفاق ساکنان آنها را ترکمان ها تشکیل می دهند؛ ترکمن‌هایی که شخصِ رجب طیب اردوغان در سال ۲۰۱۲ به آنها وعده ایجاد یک منطقه هائل در مناطق شمالی حومه حلب از «جرابلس» تا «أعزاز» را داده بود.

تحلیلگران سیاسی منطقه معتقدند از آنجایی ترکیه از امکانات و قدرت کافی برای مقابله با روس ها برخوردار نیست، بنابراین اقدام آن در سرنگونی جنگنده روسی در آسمان سوریه بیش از آنکه رنگ و بوی نظامی داشته باشد، سیاسی بوده است. به گفته آنها در طول تاریخ ۱۷ جنگ میان عثمانی ها و روس‌ها اتفاق افتاده است که در تمامی آنها ترک‌ها بازنده و روس‌ها پیروز بوده اند. آنها بر این باورند که روسیه در حال حاضر واکنشی از خود نشان نخواهد داد اما بدون شک اقدام صورت گرفته را بدون پاسخ رها نخواهد کرد و در زمان و مکان مناسب پاسخ قاطعانه ای به آنکارا خواهد داد.

در همین ارتباط، «ثابت محمد» کارشناس مسائل استراتژیک به پایگاه خبری «العهد» می گوید: «جنگنده روسی در حالی که حریم هوایی ترکیه را نقض نکرده و در سوریه مشغول عملیات نظامی علیه تکفیریها بود، به یک باره توسط ارتش ترکیه هدف قرار گرفته و سرنگون می شود و این نمونه بارز یک اقدام تروریستی است». وی ادامه می دهد: «با این اقدام، اردوغان که در طول پنج سال گذشته با سلسله اقدامات تروریستی خود علیه ملت های سوریه و عراق آنها را به خاک و خون کشیده است، لکه ننگ دیگری را در پرونده سیاه خود به ثبت رساند». این کارشناس مسائل استراتژیک همچنین می افزاید: « اگر حادثه سرنگونی جنگنده روسی توسط ترکیه از زاویه ای دیگر بررسی شود، باید گفت که این اقدام نقض آشکار حاکمیت ملی سوریه بوده است، چراکه جنگنده روسی در آسمان سوریه در حال پرواز بوده است و بدین ترتیب یک جنایت جنگی دیگر به پرونده سرشار از جنایت اردوغان اضافه شد».

اقدام ارتش ترکیه در هدف قرار دادن جنگنده روسی و سرنگونی آن همزمان با تلاش آمریکا و هم‌پیمانانش که طی روزهای اخیر با جنگ رسانه ای گسترده در صدد بودند به برخی امتیازها در سوریه دست پیدا کنند، صورت گرفت. به ویژه اینکه اردوغان پیشتر نیز به بهانه حمایت از افرادی که از آنها به عنوان «مخالفان معتدل» یاد می کرد، به صراحت از عزم خود برای ایجاد منطقه امن در شمال سوریه خبر داده بود که در واقع هدف اصلی او حمایت از تروریست های مستقر در این مناطق بود. البته در این میان، برخی بر این باورند که اردوغان چنین اقدامی را بدون چراغ سبز از سوی آمریکا هیچگاه عملیاتی نخواهد کرد، بنابراین برای ایجاد منطقه امن در شمال سوریه به منظور حمایت از تکفیریها باید منتظر دیدگاه اربابان آمریکایی اردوغان ماند.

اقدام ترکیه همچنین موجب خواهد شد روسیه عملیات نظامی خود علیه تکفیریها در سوریه و به ویژه در حومه استان لاذقیه را تشدید کند. مسکو در حال حاضر خود را در معرض تهدیدات تروریستی می داند و به همین دلیل جنگ علیه تکفیریها در سوریه را تنها در حمایت از دولت قانونی این کشور خلاصه نمی کند، بلکه این جنگ را در وهله اول جنگ خود تلقی می کند.

سرنگونی جنگنده روسیه در آسمان سوریه را می توان در چارچوب تحولات میدانی نیز بررسی کرد. پس از گسترده شدن دامنه حملات هوایی جنگنده های روسی به مواضع تکفیریها در سوریه ترکیه به این نتیجه رسید که به لطف این حملات، ارتش سوریه در یک قدمی تسلط کامل بر حومه استان لاذقیه رسیده است، به ویژه اینکه اقدام ترکیه درست همزمان با تسلط کامل ارتش سوریه بر تپه های استراتژیک «کتف الغنمه» و «کتف الغدر» صورت گرفت. این دو تپه از تپه های استراتژیک در حومه استان لاذقیه هستند که بر شهر «سلمی» اشراف داشته و از جمله خطرناک ترین و بزرگترین پایگاه های تروریست ها در حومه لاذقیه محسوب می شدند.

ترکیه با هدف قرار دادن جنگنده روسی در آسمان سوریه تلاش کرد تا این پیام را به مقامات مسکو برساند که باید از شدت عملیات نظامی علیه تکفیریها در سوریه بکاهند. کارشناسان براین باورند که مقامات آنکارا پیام خود را به شیوه ای غلط به گوش مقامات مسکو رساندند، زیرا حادثه سرنگونی هواپیمای روسی نه تنها هیچ تأثیری بر روند عملیات نظامی روسیه علیه تکفیریها در سوریه نمی گذارد، بلکه مسکو را در هدف قرار دادن تکفیریها به ویژه در مناطق تحت حمایت ترکیه بیش از پیش تحریک می کند. به گفته کارشناسان از این پس باید منتظر تشدید عملیات نظامی روسیه علیه تکفیریها در حومه شمالی استان لاذقیه و مرزهای مشترک سوریه و ترکیه بود.

در همین ارتباط، «کامل صقر» از تحلیلگران مسائل خاورمیانه ضمن خطرناک توصیف کردن اقدام ترکیه در هدف قرار دادن جنگنده روسی می گوید: «دور از ذهن به نظر نمی رسد که اقدام ترکیه به دنبال خشم عمیق مقامات آنکارا از دیدار ولادیمیر پوتین با رهبر عالی ایران صورت گرفته باشد». وی ادامه می دهد: «مقامات آنکارا با این اقدام تلاش کرد تا اعتراض خود را به ائتلاف عمیق میان تهران و مسکو علیه تروریسم اعلام کنند. آنها با هدف قرار دادن جنگنده روسی پا را از گلیم خود فراتر نهاده و اثبات کردند که هیچ ارتباطی با ائتلاف های گوناگون مبارزه با تروریسم ندارند».