اعلام آمادگی ژاپن برای انتقال تکنولوژی هسته‌ای به ایران

خانواده او از اهالی قدیمی آهار، روستایی در شمال شرقی تهران هستند. لیسانس روابط دیپلماتیک خود را در سال 1368 از دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه تهران گرفته و پس از اخذ فوق لیسانس، در سال 1375 برای گذراندن دوره دکترا در رشته علوم سیاسی با بورسیه وزارت خارجه راهی دانشگاه “کنت کانتربری” انگلستان شد.

ماموریت‌های خارج از کشور نظرآهاری در وزات خارجه با انتصابش به‌عنوان معاون نمایندگی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران در وین برای یک دوره از سال 1377 تا 1380 آغاز شد و در سال‌های 1385 تا 1388 به عنوان سفیر کشورمان در هلسینکی فلاند فعالیت‌های دیپلماتیک خود را ادامه داد و اکنون بیش از سه سال از زمانی که سفیر کشورمان در ژاپن شده است، می‌گذرد.

این دیپلمات 53 ساله کشورمان با اشاره به موفقیت‌آمیز بودن مذاکرات ایران با 1+5 و برداشته شدن تحریم‌ها، زمینه برای گسترش روابط تهران - توکیو و در بخش‌های مختلف را مناسب توصیف کرده و ایران را شریکی مهم برای ژاپن خواند که قرار است از این پس به جز بازار بزرگی برای کالاهای ژاپنی، وارد کننده تکنولوژی و سهیم در ساخت و صادرات آن‌ها هم باشد.

سفیر کشورمان در ژاپن در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خارجی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، به بررسی روابط تهران - توکیو و علل توجه ژاپن و شرکت‌ها و تجار این کشور به ایران پرداخته است.

مذاکرات ایران و 1+5 و برداشته شدن تحریم‌ها

در حال حاضر ایران امن‌ترین کشور خاورمیانه و محلی مناسب برای تأمین انرژی دنیا است. موقعیت ژئوپلتیک و وجود زیرساخت‌های توسعه‌یی در ایران راه را برای ورود به بازار جهانی تسهیل می‌کند.

هشتادوپنجمین سال افتتاح رسمی و آغاز روابط دیپلماتیک سفارت‌خانه‌های ایران و ژاپن

هشتاد و پنج سال پیش سفارت‌خانه‌های ایران و ژاپن به طور رسمی افتتاح شدند و روابط دیپلماتیک دو کشور به طور رسمی آغاز شد. تاریخ می‌گوید که روابط ایران و ژاپن به سال‌ها قبل و زمانی بازمی‌گردد که ارتباطات از طریق جاده ابریشم صورت می‌گرفت و بیش از دو هزار سال قدمتی است که محققان برای روابط دو کشور تخمین می‌زنند و می‌گویند که این روابط به دوران ساسانیان و شاید قبل از آن بازمی‌گردد.

در قرون اخیر هم روابط ایران و ژاپن از دوران قاجار یعنی حدود 130 تا 135 سال پیش آغاز شد و از همان زمان شاهد گفت‌وگوهای نمایندگان دوطرف بودیم. هرچند به دلیل انقلاب مشروطه و جنگ جهانی اول و دوم این گفت‌وگوها به تأخیر افتاد ولی 85 سال پیش روابط رسمی تهران- توکیو دوباره از سر گرفته شد.

پایان جنگ جهانی دوم و آغاز روابط تهران- توکیو

عمده‌ترین روابط دو کشور پس از جنگ جهانی دوم و به طور ویژه در دهه اوایل 1950 میلادی آغاز شد که دولت مرحوم مصدق روی کار بود و ما شاهد اوج این روابط بودیم؛ چرا که ژاپنی‌ها به واسطه این که می‌خواستند پس از جنگ جهانی دوم صنعت خود را مجدداً رونق ببخشند مجبور به ادامه واردات نفت بودند و ایران هم به واسطه ملی کردن صنعت نفت مثل امروز با تحریم روبه‌رو بود و کسی نفت ما را نمی‌خرید؛ ولی شرکت"ایدمیتسو" ژاپن کشتی معروف خود به نام "نیشی مورو" را به ایران اعزام کرد و تحریم نفت ایران را شکست. هرچند این شرکت به واسطه خریدش از ایران محاکمه و جریمه ‌شد ولی این اقدام ژاپنی‌ها همواره به عنوان سمبل دوستی دو کشور باقی ماند.

از همان زمان تا امروز روابط دو کشور همواره دوستانه بوده و هیچ‌گاه روابط خصمانه نشد؛ چراکه پس از جنگ جهانی، ژاپن کشوری صلح‌طلب شد، ژاپن نگاهش به ایران به عنوان کشوری است که از آن نفت وارد می‌کند و به بازارش هم نیاز دارد؛ به همین دلیل همیشه تلاش می‌کند روابط خود را با ایران دوستانه نگه دارد.

مهاجرت ایرانیان به ژاپن در 50 سال گذشته

در دوران پس از جنگ تحمیلی، جمعی از ایرانیان که تحصیلات و تخصص بالایی نداشتند برای کار به ژاپن مهاجرت کردند، با این که تعداد زیادی از این افراد در مشاغل خود به خوبی ظاهر شده و زندگی خوبی در ژاپن داشتند، ولی متاسفانه برخی رفتارهای منفی قشری از آن مهاجران تأثیرات نامطلوبی بر ذهن مردم ژاپن گذاشت و برداشت آن‌ها از چهره ایرانیان را نامطلوب کرد، از همان زمان تعداد زندانیان ایرانی هم در ژاپن افزایش یافت. البته امروزه این تصویر به واسطه اقدامات دو طرف برای متعادل کردن روابط و محدود شدن رفت و آمدهای خاص، تا حدودی بهبود یافته است.

سیاست‌های محافظه‌کارانه ژاپن و حمایت هایش از ایران

سیاست‌های ژاپن به دلیل اتفاقاتی که پس از شکست این کشور در جنگ جهانی دوم روی داد با آمریکایی‌ها هماهنگ است و ژاپن از نظر رعایت تحریم‌های یک یا چندجانبه علیه جمهوری اسلامی ایران و اجرای این تحریم‌ها در رده کشورهای غربی قرار داشت. ولی همین کشور برای برقرار ماندن روابطش با ایران در برخی موارد که ما تحریم بودیم با هماهنگی آمریکا همکاری‌های مثبتی را با کشورمان دنبال می کرد.

مثلاً‌ در توافق ژنو و حتی قبل از آن یک سازوکار بانکی بین ایران و ژاپن تعریف شده بود که درآمدهای نفتی ما که در این کشور مسدود شده بود و امکان جابه‌جایی آن‌ها وجود نداشت، با هماهنگی‌ آمریکا برای پرداخت‌ها به کشورهای دیگر بابت خرید اقلام انسان‌دوستانه مورد استفاده قرار بگیرد. این اقدام مهمی بود که فقط ژاپن آن را انجام داد.

دولت ژاپن هم‌چنین در زمان تحریم فروش نفت ما، نفتکش‌هایی که از ایران نفت می‌بردند را بیمه می‌کرد. در حالی که برخی دیگر کشورها به بهانه تحریم از بیمه کردن نفتکش‌های خود که از ایران نفت منتقل می‌کردند سرباز می‌زدند.

به خاطر تحریم‌ها و فشارهای آمریکا، اروپا واردات نفتش از ایران را به صفر رساند ولی در تمام این دوران ژاپنی‌ها در مذاکراتی که با آمریکایی‌ها داشتند از ایران نفت وارد کردند و در بدترین حالت صادرات ما به 180 هزار بشکه در روز رسید که هنوز هم ادامه دارد. اما به طور کلی ایران جزو 5 کشور صادرکننده نفت خام به ژاپن بوده و صادرات نفت ما به این کشور تا 15 سال پیش‌، به بیش از 400 هزار بشکه در روز هم می‌رسید.

جریمه سنگین بانک‌های ژاپنی به خاطر معامله با ایران

پس از اعمال تحریم‌ها علیه ما، بانک‌های ژاپن به دلیل تعاملات‌شان با ایران جریمه‌های سنگینی شدند. ژاپن همواره سعی کرده است حتی در دوران تحریم روزنه‌ای از ارتباط دوستانه با ایران را حفظ کند. ژاپنی‌ها همواره می‌گفتند منتظر روزی هستند که این فشارها و تحریم‌ها از بین رفته و بتوانیم دوباره به بازار ایران راه پیدا کنیم.

پیام "شینزو آبه" به "روحانی"

وقتی دولت یازدهم سر کار آمد، "آبه"، نخست‌وزیر ژاپن نماینده ویژه خود را با پیامی کتبی پیش رییس‌جمهور کشورمان فرستاد و ابراز امیدواری کرد تا با بهبود شرایط روابط دو کشور را بیش از پیش گسترش دهند.

تغییراتی که ژاپنی‌ها را ترغیب کرد به بازار ایران وارد شوند

آن چه به صورت عملیاتی ژاپنی‌ها را ترغیب کرد که به بازار ایران بازگردند، مذاکرات ایران و گروه 1+5 بود چرا که ژاپنی‌ها احساس کردند به صورت جدی تحولی صورت خواهد گرفت.

ژاپنی‌ها افرادی کاملاً محافظه‌کار هستند. بنابراین ورود ژاپنی‌ها به بازار ایران نسبت به اروپایی‌ها با تأخیر صورت گرفت؛ من فکر می‌کنم ژاپنی‌ها خیلی دیر تصمیم می‌گیرند اما خیلی زود تصمیم خود را اجرایی می‌کنند. به همین خاطر زمان ورود آن‌ها به بازارهای ایران چندان تفاوتی با سایر کشورها نخواهد داشت.

امروز پس از توافق ایران با 1+5 و دستیابی به راهکاری مشترک برای پایان دادن به تحریم‌ها علیه ایران، ژاپن به این تصمیم رسید که شرکت‌های این کشور باید در ایران فعالیت داشته باشند.

در 4 ماه گذشته نیز چند هیأت بلندپایه ژاپنی به ایران آمده است. معاون وزیر صنعت و تجارت ژاپن در رأس هیأتی از شرکت‌های بزرگ و معتبر این کشور به ایران آمد و ملاقات‌های بسیار خوبی با مسوولان حوزه‌های نفت و صنعت تجارت کشورمان داشت. پس از آن رییس سازمان تجارت خارجی ژاپن (JETRO) به ایران آمد. در سال‌های اخیر این اولین‌بار بود که رییس این سازمان آن هم در رأس هیأتی از شرکت‌های بزرگ ژاپنی سفری به کشورمان داشته است.

به فاصله چند روز پس از این سفر، وزیر امور خارجه ژاپن برای دومین‌بار در دولت یازدهم به تهران سفر کرد و این بار در رأس هیاتی از 23 شرکت ژاپنی در حوزه‌های انرژی، سلامت و محیط زیست به ایران آمد و مذاکرات بسیار خوبی در تهران داشت. نکته قابل توجه این است که سفر همه این هیأت‌ها در مدتی اتفاق افتاد که برجام به تصویب رسید.

از طرف دیگر در ماه‌های اخیر یک سند بسیارمهم برای حمایت از سرمایه‌گذاری دو کشور نهایی و آماده امضا شده که طرف ژاپنی برای امضا آن تلاش بسیاری انجام داد. این تلاش نشان می‌دهد که شرکت‌های ژاپنی قصد جدی برای ورود به بازار ایران دارند و تنها به دنبال بستر قانونی برای فعالیت‌های خود هستند.

در خلال سفر وزیر امور خارجه ژاپن به ایران علاوه بر خبر نهایی شدن این سند، اعلام شد که شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن هم قصد سفر به ایران را دارد و با مناسب شدن فضای بین‌المللی به کشورمان سفر خواهد کرد؛ که در این صورت، این اولین سفر نخست‌وزیر ژاپن به ایران پس از انقلاب اسلامی خواهد بود.

علاقه ژاپنی‌ها به ایران و سیاست‌های "آبه نومیکس"

در مورد این که چرا ژاپن تا این حد به ایران علاقمند است باید گفت ‌برجام شرط لازم برای برقراری مجدد تعاملات تهران - توکیو بوده ولی شرایط دیگری هم وجود داشته که ژاپنی‌ها را تا این حد برای تقویت تعامل با کشورمان علاقمند کرده است. یکی از این شروط را می‌توان سیاست‌های اقتصادی دولت "شینزو آبه" دانست.

دولت "آبه" را باید سرآغاز تحول عمیق اقتصادی در ژاپن دانست؛ چرا که این کشور از رکود 15 ساله رنج می‌برد در حالی که کشورهایی مثل چین و کره جنوبی در همسایگی ژاپن، رشد اقتصادی سریع را تجربه می‌کنند. "آبه" هم وقتی برای دومین‌بار به‌عنوان نخست‌وزیر ژاپن انتخاب شد تصمیم گرفت سیاست‌های این کشور را متحول کنند. به خاطر همین بسته سیاستی را ارائه کرد که به "آبه نومیکس"(Abenomics) معروف شد.

بخشی از سیاست‌های "آبه نومیکس" به این مربوط می‌شود که شرکت‌های ژاپنی باید برای افزایش صادرات و افزایش درآمدهای خود با کشورهای خارجی وارد تعامل شوند. به منظور تقویت صادرات، ارزش "ین" در مقابل ارزهای خارجی کاهش یافت. هم‌چنین حمایت بسیار زیادی هم از شرکت‌های ژاپنی انجام شد.

برهمین اساس یکی از اهداف ژاپن در سه سال اخیر این بوده که به بازارهای خارج از این کشور دست یابند و امروز ایران بازاری است که آن‌ها فرصت‌های زیادی در آن می‌بینند.

هم اکنون ژاپن و شرکت‌های ژاپنی در کشورهای مختلف حضور دارند و به تولید و صادرات مشغول هستند اما آنچه ژاپن در خلال چند سال گذشته با آن روبه‌رو شده است، این کشور را به سمت ایران سوق داده است.

ایران امن‌ترین کشور خاورمیانه برای تأمین انرژی جهان

در حال حاضر می‌توان گفت ایران امن‌ترین کشور خاورمیانه و محلی مناسب برای تأمین انرژی دنیا است. مقام‌های ژاپنی همواره بر این نکته تأکید کرده‌اند که به واسطه تحولات عمیقی که صورت گرفته است ایران امن‌ترین محل برای تأمین انرژی است و برای سرمایه‌گذاری اولین شرط امن بودن یک کشور است.

علاوه بر این ژاپنی‌ها ایران را به عنوان بازار بزرگی با 80 میلیون جمعیت می‌شناسند. موقعیت ژئوپلتیک ایران هم‌چنین می‌تواند کشور ما را به محلی مناسب برای تولید مشترک توسط شرکت‌های ژاپنی و ایرانی تبدیل کند تا ما از این پس بتوانیم این تولیدات مشترک را به بازارهای همسایه ایران صادر کنیم و از این طریق بازاری با جمعیت بالای 200 میلیون نفر داشته باشیم.

ژاپنی‌ها می‌توانند روی زیرساخت‌های توسعه‌ای در ایران حساب کنند

سومین زمینه‌ای که ژاپن را برای ورود به ایران ترغیب می‌کند، وجود زیرساخت‌های توسعه‌ای در ایران است که می‌توانند روی آن حساب کنند. اگر ژاپن بخواهد شرکت خود را به کشوری برای تولید و یا همکاری بفرستد به زیرساخت‌هایی مانند کارخانه و به ویژه نیروی کار ماهر و تحصیل‌کرده نیاز دارد ولی در ایران تنها به سرمایه نیاز است تا کار را آغاز کنند و این زیرساخت‌ها از نظر انسانی، نرم افزاری و حتی سخت‌افزاری در کشورمان فراهم هستند.

نظر آهاری - سفیر ایران در ژاپن