ادبیات عاشورایی ظرفیت عظیمی برای مطالعات اجتماعی دارد

حجت الاسلام زائری گفت: ادبیات کارکردهای مختلفی می‌تواند داشته باشد مخصوصا ادبیات عاشورایی که گاه کارکردش دستاورد فردی است و گاه کارکرد اجتماعی پیدا می‌کند.

به گزارش خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، حجت الاسلام زائری در نشست کارکردهای اجتماعی ادبیات عاشورایی با اشاره به این‌که «عاشورا ابعاد مختلفی دارد» ادامه داد: وقتی از عاشورا حرف می‌زنیم یک بعد آن حقیقت باطنی و معنوی این ماجراست.

وی با اشاره به ارتباط کارکرد اجتماعی ادبیات عاشورایی با ادبیات در حوزه اجتماعی اظهار کرد: در حوزه اجتماعی ادبیات آیینه زندگی است و از خلال قصه وشعر و کتاب می‌توان تصویری از جامعه را پیدا کرد. به طور طبیعی نویسنده وقتی می‌خواهد اثری را خلق کند با لایه‌های مختلف مخاطب باید هم‌نفس و هم افق شود و الا اثرش سازگار نمی‌شود.

وی افزود: اتفاقی که در ادبیات آیینی و عاشورایی می‌افتد این است که نویسنده از آن نقطه سیر و سفر می‌کند به زمان خودش. نویسنده حتی اگر نخواهد آن‌چه که لمس کرده در اثرش نمودار می‌شود به همین دلیل ادبیات عاشورایی ما کارکردهای اجتماعی خاص دارد و این ادبیات که در حوزه شعر، داستان و فیلمنامه، رفتار و زندگی مخاطب را هدف قرار داده است.

زائری با اشاره به چند نمونه از کارکردهای اجتماعی در زمینه ادبیات عاشورایی خاطرنشان کرد: اتفاقی که در دوران معاصر ادبیات ما افتاده این است که ادبیات سوگوارانه که کاملا زنانه است تغییر کرده است. در ادبیات جهانی هم همیشه نشانه‌های داغداری و سوگوار بودن زنانه است. طبیعتا ادبیات عاشورایی در دوره‌ای آغازین خود و حتی تا دوران معاصر یک ادبیات زنانه، منفعل و کاملا داخلی بوده است.

وی گفت: اما در دوره جدید ادبیات و شعر عاشورایی کاملا حماسی و بیرونی می‌شود. از این جهت ادبیات عاشورایی ظرفیت عظیمی برای مطالعات اجتماعی و تغییرات زندگی مردم بوجود می آورد. چطور می‌شود که آن ادبیات سوگواری زنانه در یک دوره ناگهان به یک ادبیات حماسی و مردانه می‌رسد.

وی با بیان این‌که «بحث ما تحول و نوگرایی زبانی و فرم نیست» گفت: طبیعتا زبان نو شده است اما بحث ما آن آیینگی است که متن عاشورا نسبت به واقعیات اجتماعی دارد.

زائری با اشاره به این‌که «ادبیات عاشورایی کاملا وامدار حضرت زینب(س) است که یک زن بود» گفت: اما وقتی حضرت زینب(س) آن خطبه را خواند گفتم که علی سخن گفته است. شما وقتی خود متن را هم می خوانید متن کاملا مردانه و حماسی است اما گوینده آن یک بانو بوده است.

وی با اشاره به موضوعاتی چون داعش و برخی رفتارهای دینی در ارتباط با عاشورا که در جوامع امروز دیده می‌شود و ارتباط آن با تاثیرگذاری بر ادبیات گفت: ما وقتی از آیینگی ادبیات حرف می‌زنیم منظورمان تحمیل یک موضوع به ادبیات نیست بلکه منظور آن نگاه ناخودآگاه و ناخواسته است که بر فرد تاثیر می‌گذارد. طبیعتا در کارهای رئال شدت و وضوح کارکردهای اجتماعی بیشتر است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این‌که «جامعه امروزی در حال تغییر است و ما باید با واقعیت اجتماع هماهنگ شویم» افزود: من اگر نتوانم با واقعیت اجتماع هماهنگ شوم نباید بگویم که مخاطبی نیست. من اگر یک روحانی هستم و نمی‌توانم با مردم ارتباط برقرار کنم نباید بگویم که مردم دین‌دار نیستند. در کار تولیدات ادبیات و فرهنگی تمام مساله مخاطب است و نکته این است که سرعت تغییر مخاطب بسیار زیاد است.

به گزارش ایسنا در بخش دیگری از این نشست صادق کرمیار نویسنده رمان نامیرا با اشاره به این‌که «آیا ما در ادبیات کارکردهای اجتماعی داریم یا خیر؟» گفت: من نمی‌دانم که این موضوع چقدر درست است که آیا ما ادبیات عاشورایی داریم، آیا ما ادبیات دینی داریم یا خیر؟ آیا اساسا ادبیات می‌تواند پسوند داشته باشد یا خیر؟ 100 سال است که در این باره بحث شده است و درباره آن نظر داده‌اند. آیا ادبیات آیینه جامعه است؟ برخی بر این باورند که ادبیات بازتاب رویدادهای اجتماعی است اما برخی معتقدند که این‌گونه نیست.

وی با بیان این‌که «بخشی از ادبیات رئال آیینه جامعه بود» افزود: اما بعد از آن‌که ادبیات مدرن و پست مدرن شکل گرفت دیگر آن‌ها آیینه جامعه نبودند بلکه دیدگاه‌ها و تحلیل های نویسنده را منعکس می‌کردند. آیینه روحیات و نگرش نویسنده نسبت به جامعه خود بوده و هستند.

وی افزود: حال در این وضعیت متناظر و متناقض که در ادبیات وجود دارد برای من جای تردید دارد که بخواهیم بگوییم ادبیات می‌تواند کارکرد هم داشته باشد.

این نویسنده با اشاره به این‌که «مدیران فرهنگی گاه از ادبیات همان انتظاری را دارند که در شوروی بود و آن را ابزاری برای قدرت و پیش بردن سیاست‌ها می‌دانستند» گفت: این نگاه شکست خورد منتها عده‌ای معتقدند که چون در حال حاضر ما نگاه دینی داریم و نگاه ما نیز بر حق است ما می توانیم از ادبیات استفاده کنیم.

وی افزود: عده‌ای دیگر از آن طرف بام افتادند و ادبیات را از چرخه فرهنگی خود خارج کردند.

وی با بیان این‌که «نویسنده باید ساختاری را انتخاب کند که براساس آن مخاطب را گزینش کند یا به دنبال ساختاری باشد که خود موضوع داستان نیاز به آن دارد» گفت: آن‌چه که در ادبیات به دنبال مخاطب است را اصطلاحا ادبیات عامه‌پسند می‌گویند. ادبیات عامه‌پسند آن‌جایی که اشکال دارد که به ابتذال کشانده شود اما اگر ساختار داستان براساس موضوع باشد ادبیات جدی می‌شود. همیشه نویسنده به دنبال مخاطب نیست و مجبور هم نیست که سطح درک و دریافت خود را به گونه‌ای بنویسد که همه بپسندند. ممکن است یک اثر 50 سال دیگر مخاطب خود را پیدا کند اما بهترین شکل این است که نویسنده هر دو مورد یعنی هم ساختار و موضوع و هم مخاطب را در اثر خود در نظر بگیرد.

این نویسنده در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به فروش بالای کتاب نامیرا گفت: طرح نوشتن جلد دوم این اثر را در دست دارم اما نیاز است که یک سال تمام را وقت بگذارم و آن را بنویسم. همچنین کارهایی درباره امام جواد و امام علی نیز در دست دارم.

انتهای پیام