پیام صالحی به کنفرانس آموزش مهندسی

علی‌اکبر صالحی، معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان انرژی اتمی روز سه‌شنبه پیامی خطاب به چهارمین کنفرانس آموزش مهندسی که در شهر شیراز برگزار شد، صادر کرد.

به گزارش گروه دریافت خبر ایسنا، متن این پیام بدین شرح است:

بسم‌الله الرحمن الرحیم

در آغاز پیش از هر سخنی، لازم می­‌دانم تا از دعوت به عمل آمده از اینجانب جهت مشارکت در چهارمین کنفرانس آموزش مهندسی قدردانی نمایم. اگرچه متأسّفانه به دلیل فشردگی جدول برنامۀ کاری خود از حضور در جمع شما دوستان و یاران عزیز محروم ماندم، امّا دریغم آمد که به­ گونه­‌ای دیگر در جمع شما عزیزان حضور نیابم.

خوشبختانه طی نزدیک به شصت سال گذشته، جامعۀ مهندسی ایران به­ رغم تمام کاستی ها و مشکلات پیش رو، تا حدّ قابل قبولی توانسته است خود را با تحوّلات به وجود آمده در عرصۀ علوم و فنون مهندسی همراه و همگام سازد. البته این سخن بدین معنا نیست که وضعیّت فعلی آموزش مهندسی و دستاوردهای مهندسان ایرانی به تمامی در وضعیّت مطلوب قرار دارد، امّا اینجانب عمیقاً معتقدم که جامعۀ مهندسی کشور یکی از پیشروان هماهنگ سازی جامعۀ ایرانی با تحوّلات جهانی است.

با ذکر این مقدّمه، بر آن هستم تا به بیان دیدگاه خود پیرامون یکی از کاستی­های موجود در آموزش علوم مهندسی در سطح جهان ازجمله در کشورمان پرداخته و در حدّ بضاعت اندک خود راهکاری جهت رفع آن ارائه نمایم.

همانگونه که مستحضرید، هدف اصلی ما از آموختن مهندسی جدید "تغییر" جهان است. با نگاهی هرچند گذرا به میراث برجای مانده از مفهوم مهندسی در جهان پیشامدرن، درمی­‌یابیم که درک و فهم پیشینیان و گذشتگان ما از مفهوم مهندسی به کلّی با تلقّی امروزیان از این مفهوم متفاوت بوده است.

در روزگاران گذشته عالِمان و پژوهشگران علومِ دقیقه، وجود خویش و موجودیّت و حیثیّت فردی و اجتماعی خود را به عنوان جزیی از نظام هستی تعبیر و تفسیر می­‌نمودند. آن بزرگان علاوه بر آشنایی با آخرین دستاوردهای علم مهندسی در مفهوم سنّتی آن، جهان هستی را پرتوی از انوار عالَم مینوی می­‌دانستند. به عنوان نمونه می­‌توان به آثار برجای مانده از نبوغ مهندسان و معمارانِ هنرشناس در عالم اسلام و جهان مسیحیّت اشاره نمود. آنان ضمن بهره­‌مندی از آخرین دستاوردهای علومِ دقیقۀ زمانۀ خود، به هنگام پی­ افکندن بناهای شکوهمند، ملاحظات و نکاتی را در کار خود مورد توجّه قرار می­‌دادند که روح آدمی را به سمت تعالی سوق می­‌داد.

به گمان اینجانب رمز و راز این شکوه معنوی و بهرۀ روحانی نهفته در آثار گذشتگان را باید در طرز تلقّی آنان از انسان و جهان جستجو نمود. امروزه متأسّفانه بسیاری از استادان، دانشجویان و دانش­ آموختگان علوم و فنون مهندسی در شاخه‌ها و شعب گوناگون آن، طبیعت خدادادی را به مثابۀ مادّۀ خامی (raw material) می­‌دانند که به هر قیمتی باید در راه فتح جهان و غلبه یافتن بر رقبای تجاری مورد بهره­‌برداری قرار گیرد.

در روزگاران پیشین، مهندسان و معماران مسلمان منابع و استعدادهای نهفته در جهان طبیعت را مانند کودکی که خود را به سینۀ مادر چسبانده است و از شیرۀ جان او تغذیه می نماید، مورد استفاده قرار می­‌دادند. امّا حکایت امروزیان در بهره‌برداری بدون حدّ و مرز از منابع طبیعی و ویران ساختن محیط زیست داستان انسان‌های جاهلی است که بدون اندیشیدن به عواقب اعمال‌شان، به هر اقدام مسرفانه و نابخردانه­‌ای دست می­‌زنند. اگر این شیوه - که یکی از پیامدهای تأسّف­بار مادّی­گرایی لجام گسیخته است - به همین روال ادامه یابد، دیری نخواهد پایید تا ابناء بشر باید آمادگی یابند که مراسم ترحیم مادرِ پیر طبیعت را برگزار نمایند.

اینجانب بر این گمانم که علّت اصلی این ویرانگری دهشتناک را باید در نقص موجود در حوزۀ آموزش مهندسی جستجو نمود. در بسیاری از نظام­های آموزشی جدید به دانشجویان رشتۀ مهندسی می­‌آموزند که چگونه می­توان نسبت به اکتشاف و استخراج مواد اولیّه برای تولید محصولات گوناگون صنعتی مبادرت ورزید. کشورهای بزرگ صنعتی و در پیِ آنها کشورهای در حال توسعه بدون توجّه به پیامدهای تبدیل جهان به کارخانۀ تولیدات صنعتی همچنان بر طبل تخریب و تغییر جهان می­‌کوبند و اخبار و اطّلاعات مربوط به شاهکارهای خود را با افتخار در اختیار دیگران قرار می­‌دهند. آنچه که در این میانه مفقود است، آموزش مفاهیم مربوط به حوزۀ هنر، معرفت و معنویّت (Spirituality) به دانشجویان علوم مهندسی است.

نمی­‌توان به این موارد دلخوش نمود که کشور ما از این آسیب در امان مانده و چند واحد برای آشنایی با معارف اسلامی و همچنین چند واحد درسی برای آشنایی با تاریخ اسلام و یا تاریخ تحوّلات انقلاب اسلامی در برنامۀ درسی دانشجویان این رشته­‌ها گنجانده شده است. به تعبیر دیگر، سخن اینجانب معطوف به نحوۀ نگریستن به جهان هستی است.

به عنوان نمونه می­‌توانم به موردی اشاره نمایم که چندی پیش ذهن مرا به خود مشغول ساخته بود. اینجانب در این اندیشه بودم که اگر عالِمان علومِ دقیقه و استادان و دانشجویان رشتۀ مهندسی اندکی با هنر معناگرایان و فرزانگانی مانند آندری تارکوفسکی، هنرمند گرانقدر روسی و یا سهراب سپهری، شاعر بلند آوازۀ ایرانی آشنایی حاصل می­‌نمودند بدون تردید در نحوۀ تعامل خود با جهان و انسان تجدیدنظر می­‌کردند.

بطور مثال کسانیکه با نگاه عارفانۀ بزرگانی مانند سهراب سپهری آشنا شوند، به زیباترین طریق ممکن درمی­‌یابند که جهان هستی در ذات خود جلوه­‌ای از جلوات الهی است و از قداست و حرمت برخوردار است و نمی­‌توان آنرا برای امیال و اغراض خود به هر شکلی تغییر داد. این شاعر فرزانه در یکی از مکاشفات شاعرانۀ خود چنین می­‌گوید:

من مسلمانم

قبله­‌ام یک گُل سرخ

جانمازم چشمه، مُهرم نور

دشت، سجّادۀ من

من وضو با تپش پنجره­‌ها می­‌گیرم

در نمازم جریان دارد ماه

جریان دارد طیف

سنگ از پشت نمازم پیداست

همه ذرّات نمازم متبلور شده است

من نمازم را وقتی می­خوانم

که اذانش را باد گفته باشد سر گُلدستۀ سرو

من نمازم را پیِ تکبیره­‌الاحرامِ عَلَف می­خوانم

پی قد قامتِ موج

کعبه­‌ام زیر اقاقی­‌هاست

کعبه­‌ام مثل نسیم، می­‌رود باغ به باغ، می­‌رود شهر به شهر

حَجَر­الاسودِ من روشنی باغچه است

او در فرازی دیگر از این مکاشفۀ شاعرانه چنین می­‌گوید:

ساده باشیم

ساده باشیم چه در باجۀ یک بانک چه در زیر درخت

کارِ ما نیست شناسایی رازِ گُل سرخ

کار ما شاید این است

که در افسون گلِ سرخ شناور باشیم.

اینجانب با خواندن اشعار و آثار معناگرایانی چون سهراب سپهری احساس می­‌کنم که بزرگانی همچون او در پیِ آن هستند که به عموم مخاطبان خود به ویژه آنان که دست­ اندرکار تغییر و تخریب جهان هستند گوشزد نمایند که تا چه حد از حقیقت هستی بدور افتاده­‌اند. امیدوارم تا استادان و پژوهشگران این حوزه در باب رفع این نقیصه تأمّل نمایند و پیش از آنکه پیمانه پُر شود، راه علاجی برای این درد جانکاه بیابند. هرچند یافتن راه­ حلی برای این معضل تو در تو و درهم تنیده (Problematic) آسان نمی­‌نُماید، امّا یقین دارم که به یُمن لطف و همّت شما خاک، زر تواند شد.

چو غنچه گرچه فروبستگی است کارِ جهان تو همچو باد بهاری گره­‌گشا می­‌باش

چو پیرِ سالک عشقت به مِی حواله کند بنوش و منتظر رحمت خدا می­‌باش

علی اکبر صالحی معاون رییس­‌جمهور و

رییس سازمان انرژی اتمی ایران

انتهای پیام