نقش ایران در حل بحران سوریه از نگاه یک استاد دانشگاه

پس از بالا گرفتن تنش‌ها در خاورمیانه و ظهور جریان‌های تروریستی و تکفیری به دلیل ناکار آمدی برخی دولت‌ها و حکومت‌های هدف در مقابله با این گروه‌ها شاهد نقش‌آفرینی گسترده قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در این کارزار بودیم.

با عدم موفقیت ائتلاف آمریکایی علیه داعش که درواقع به دلیل سیاست‌های دو گانه آمریکا در قبال گروه‌های تروریستی بود کشورهایی که از آنها می‌توان به عنوان بزرگترین قربانیان تروریسم و افراط‌گرایی نام برد در پی ایجاد ائتلافی چهارگانه علیه داعش قرار گرفتند، لذا سوالات بسیاری در اذهان عمومی در این خصوص به وجود آمد که چرا ائتلاف قبلی شکست خورد؟ روسیه در این منطقه به دنبال چیست؟ نقش ایران در این ائتلاف چگونه خواهد بود؟ و ... .

دکتر علی اصغر داوودی، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه آزاد مشهد در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)-منطقه خراسان- در خصوص تفاوت‌های این ائتلاف چهارگانه با ائتلاف آمریکایی اظهار کرد: ائتلافی که در سال 2014 از سوی دولت آمریکا علیه داعش شکل گرفت، گرچه در ابتدا مورد استقبال حدود 60 کشور قرار گرفت، اما در حال حاضر بعد از گذشت یک سال و چند ماه از تشکیل آن در عمل می‌بینیم که جز یک سری اقدامات نمایشی که علیه داعش انجام داده عملا نتوانسته ضربه‌ کاری و محکمی را به پیکر داعش وارد کند.

وی افزود: اگر به حوادثی که در قضیه تصرف برخی از مناطق عراق مثل استان الانبار و فلوجه و ... اتفاق افتاد نگاهی بیاندازیم، با وجود اینکه عراقی‌ها موضع کاروان اتومبیل‌های داعش را به آمریکایی‌ها اعلام کردند و آمریکایی‌ها می‌دانستند که تروریستها دارند به این شهر حمله می‌کنند، ولی هیچ اقدامی علیه داعش انجام ندادند و این نشان می‌دهد آن جدیتی که آمریکایی‌ها باید در مبارزه با داعش داشته باشند را واقعا نداشته‌اند و به جز چند مورد حملات نمایشی که به دنیا بگویند ما داریم این کار را انجام می‌دهیم هیچ کار جدی در این زمینه انجام نگرفت. در حالی که این ائتلاف می‌توانست با این گستره‌ی وسیعی که داشت تاثیر خیلی مهمی در تضعیف داعش داشته باشد.

داوودی با بیان اینکه کشورهایی مثل روسیه، عراق، ایران و سوریه در مبارزه با داعش به مراتب جدی‌تر از آمریکایی‌ها هستند، خاطر نشان کرد: سوریه و عراق دو کشوری هستند که عملا قربانیان داعش هستند و ایران و روسیه هم طبعا منافعی را در منطقه خاورمیانه دارند.

وی افزود: جمهوری اسلامی ایران سوریه، عراق و لبنان را خط مقدم منافع ملی خودش در منطقه خاورمیانه می‌داند و با سیاست‌های شیعه ستیزی که داعشی ها در این مدت دنبال ‌کردند و همین طور تهدیدات جدی که نسبت به منافع ملی ایران داشتند باعث شد که ایران نیز مبارزه‌ با داعش را به عنوان یکی از اصول اساسی منافع ملی خودش تلقی کند.

این استاد دانشگاه عزم روسیه برای مبارزه با داعش را جدی دانست و گفت: طی همین مدت نیز هواپیماهای روسیه ضربات بسیار سنگینی بر پیکره‌ی داعش وارد کرده و تشکیل ائتلاف اطلاعاتی که مرکزش در بغداد است و کشورهای چهارگانه قرار است در مبارزه با داعش، مبادله‌ی اطلاعاتی داشته باشند به نظر من به نسبت آن چیزی که ائتلاف قبلی دنبال می‌کرد بسیار جدی است و من تصور می‌کنم که تاثیرگذاری این جریان بر تحولات خاورمیانه در آینده نزدیک خیلی بیشتر خواهد بود.

این استاد روابط بین الملل دانشگاه در برشماری دلایل حضور روسیه در این ائتلاف عنوان کرد: همان طور که می‌دانید روسیه وارث یک امپراطوری عظیم بود و به عنوان یک ابر قدرت در زمان جنگ سرد نقش خیلی مهمی در تحولات داشت. ولی پس از فروپاشی شوروی این قدرت به شدت تضعیف شد.

داوودی خاطرنشان کرد: روسیه سال ها به دنبال بازسازی قدرت خودش و بیرون آمدن از مشکلات ناشی از فروپاشی شوروی بود، بنابراین یک مدتی در صحنه تحولات بین المللی نقشش کمرنگ تر شد و کنار کشید.

وی ادامه داد: از دوره‌ی قبلی ریاست جمهوری پوتین تا به الان روسیه توانسته تا حدود زیادی برآن مشکلات گذشته غلبه کند و نزدیک به یک دهه است که در پی احیای قدرت از دست رفته خودش است.

این تحلیلگر سیاسی با بیان اینکه آمریکایی‌ها در مقابل روسیه سیاست‌ تهدید و تحریم را در پیش گرفتند و به حوزه های نفوذ روسیه در اروپا دست اندازی کردند، تصریح کرد: این اتفاقات همه گویای این بود که غرب از این ضعف روسیه ، نهایت سوء استفاده را می‌کند و می‌خواهد هر چه بیشتر و بیشتر روسیه را در انزوا و محدودیت قرار دهد.

وی روسیه را دارای متحدین سنتی در منطقه خاورمیانه دانست و گفت: از دوره شوروی سابق آن‌ها با کشورهایی مثل لیبی، سوریه و در مقاطعی با مصر، روابط خیلی نزدیکی داشتند و بعد از فروپاشی شوروی تقریبا حوزه نفوذ روسیه به کشورهایی مانند سوریه محدود ماند و الان با خیزشی که علیه دولت بشار اسد از سال 2011 به بعد ایجاد شد کشورهای غربی در صدد این بودند که بتوانند این محدوده‌ نفوذ روسیه در خاورمیانه را هم به نوعی از بین ببرند.

داوودی ادامه داد: در این برهه روسیه احساس کرده که اگر سوریه از دست برود حضور جدی دریایی روسیه در منطقه مدیترانه، از بین خواهد رفت و کلا حضور روسیه در خاورمیانه به شدت تضعیف خواهد شد. بنابراین همان تلقی و برداشتی که ما به عنوان جمهوری اسلامی در ارتباط با مساله‌ی سوریه داریم و سوریه را خط مقدم منافع ملی خودمان در مبارزه با کشورهای سلطه طلب تلقی می‌کنیم روسیه هم در واقع سوریه را به عنوان یک اولویت در سیاست خارجی خودش و حفظ رژیم اسد را به عنوان یکی از اصول مهم سیاست خارجی خودش در منطقه خاورمیانه می داند.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد با بیان این که پوتین می خواهد روسیه را به یک قدرت بزرگ جهانی تبدیل کند، اظهار کرد: هر کشوری در عرصه ملی به دنبال افزایش قدرت خودش است، منطق حاکم بر نظام بین الملل، منطق قدرت است یعنی هر کشوری که قدرت بیشتری داشته باشد به پشتوانه قدرت خودش منافع بیشتری می‌تواند برای خود دست و پا کند و لذا برای کشورهایی مثل روسیه که قابلیت‌های زیادی برای تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ جهانی را دارند، طبیعی است که سهم خودش را در قدرت جهانی بیش از آن چیزی که الان هست، بداند. به خصوص که وارث یک امپراطوری بزرگ، چه از دوره تزارها، چه از دوره شوروی سابق بوده است.

وی در خصوص سیاست‌های ترکیه در قبال داعش عنوان کرد: معمار سیاست خارجی ترکیه جدید در دوره حزب عدالت و توسعه آقای داوود اغلو بود که ایشان می‌خواهند بحث عثمانی گرایی و یا در واقع نفوذ سنتی ترکیه در منطقه خاورمیانه را احیا کنند.

این استاد دانشگاه سیاست‌خارجی ترکیه را کاملا منفعت طلبانه و منفعت جویانه دانست و تاکید کرد: ترکها هیچ مبنای ایدئولوژیکی و هیچ مبنای اصولی آنچنانی در سیاست خارجی خودشان در خاورمیانه، جز یک چیز که آن هم منافع‌شان است، دنبال نمی‌کنند.

داوودی ادامه داد: اردوغان در ابتدا رابطه نزدیکی با اسد داشت به محض اینکه ورق علیه اسد برگشت خیلی راحت به اسد پشت کرد و در مقابل وعده و وعیدهایی که کشورهای عربی مثل عربستان و قطر دادند خیلی راحت، سیاست خارجی شان ضد اسد و حمایت از گروه های معارض چرخش پیدا کرد.

وی ادامه داد: ترک‌ها تا زمانی که ببینند کفه ترازو به نفع گروه‌های معارض و غرب است و از سوریه در روابطشان با آمریکا و کشورهای عربی سود ببرند به معارضین بشار اسد و دولت سوریه کمک می‌کنند ولی اگر حس کنند که کفه ترازو به نفع دولت سوریه تغییر پیدا کند، خیلی راحت موضعشان را تغییر خواهند داد. به خصوص که الان مناقشات سوریه دامن ترکیه را هم گرفته و این بمب‌گذاری که در آنکارا صورت گرفته، نشان می‌دهد که کشوری مثل ترکیه نمی‌تواند خودش را از آثار و پیامدهای جنگ سوریه بر حذر دارد.

این استاد روابط بین الملل در خصوص نقش ایران در این ائتلاف، گفت: در این ارتباط دو مسئله وجود دارد یکی سیاست‌های اعلامی و دیگری سیاست‌های اعمالی ماست، ما نمی‌توانیم مانند روسیه در عرصه بین‌المللی اعلام کنیم که دولت این کشور(سوریه) از ما خواسته و ما دخالت می‌کنیم.

داوودی تصریح کرد: ایران می‌تواند این کار را کند، ولی از آنجایی که حساسیت روی ایران زیاد است، اگر بخواهد به صورت عملی وارد مسائل سوریه شود و نیروی نظامی اعزام کند و آن کاری که روسیه انجام داده را انجام دهد، وضع را خیلی پیچیده‌تر و بدتر خواهد کرد و حداقل باعث تحریک کشورهای عربی و حمایت بیشتر و جدی‌تر آنها از گروه‌های معارض بشار اسد خواهد شد و غرب هم با این قضیه ساکت نخواهد ماند. بنابراین ما به درستی در سیاست‌هایمان تاکنون اعلام کردیم که فقط حضور مستشاری داریم و آن هم بنا به تقاضای خود دولت سوریه بوده است.

داوودی موضع ایران در قبال سوریه و نفوذ و حضور ایران در سوریه را به آینده این تحولات وابسته دانست.

انتهای پیام