مهمترین تلاش هماهنگ دیپلماتیک برای پایان دادن به جنگ سوریه

"جناح‌های درگیر در مناقشه سوریه علیرغم اختلاف نظر شدید، مهمترین تلاش هماهنگ دیپلماتیک را برای پایان دادن به جنگ سوریه آغاز کرده‌اند. از گفت‌وگو با منابع غربی و عربی می‌توان نتیجه گیری کرد که مذاکرات جدید یک هدف واحد را دنبال می کند: اجتناب از فروپاشی نیروهای امنیتی و نهادهای مدنی سوریه.

تعیین این هدف به این معنی است که تمام جناح‌ها اکنون از موضع سرسختانه‌ای که چهار سال قبل هنگام شروع شورش‌ها اختیار کرده بودند، دست برداشته‌اند."

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) "لیز دوست" خبرنگار ارشد بی.بی.سی در گزارشی به بیان دیدگاه‌های شخصی‌اش درباره شرایط سوریه پرداخته و نوشته است: «یک دیپلمات ارشد در منطقه به من گفت: "کنار رفتن بشار اسد قبل از شروع روند، بی معنی است. اگر او به طور ناگهانی کنار گذاشته شود، دو سوم فرماندهانش نیز با او خواهند رفت و سوریه از هم خواهد پاشید."

قوی شدن بدون وقفه گروه موسوم به داعش و افزایش فشار بر ارتش سوریه که قوایش تحلیل رفته، زنگ خطر را در مورد این احتمال که ممکن است اداره سوریه از کنترل خارج شده و این کشور به دست افراط‌ گرایان بیافتد، به صدا درآورده.

خطر یک کشور از هم پاشیده دیگر در خاورمیانه، بزرگ تر از آن است که بتوان آن را نادیده گرفت. همچنین نمی توان به وضعیت اسفبار صدها هزار پناهجوی سوری که در تابستان امسال راهی اروپا شده بودند، توجه نکرد. علاوه بر این در ماه سپتامبر اتفاق غیرمنتظره‌ای رخ داد و آن مشاهده هواپیماهای جنگی روسیه بر فراز سوریه بود که سبب شد برای حل مناقشه سوریه، گسترده‌ترین فعالیتهای دیپلماتیک شروع شود.

کشورهای عربی و غربی پیشنهادهای مختلفی برای حل بحران دارند از جمله آتش بس، بخشودگی نیروهای هر دو طرف، و یک دولت انتقالی برای تضمین شروع یک روند منظم که به پیش نویس تدوین یک قانون اساسی جدید و متعاقبا برگزاری انتخابات منتهی شود. صحبت از این است که دوره انتقالی دو سال طول بکشد.

برخی از این ایده‌ها در گزارشهایی که درباره پیشنهادات ایران و روسیه انتشار یافته دیده می‌شود. ایران چند سال قبل طرح خود شامل چهار اصل را ارائه داد که سازمان ملل متحد هم با علاقه آن را مطالعه کرد ولی پس از این که با شرکت ایران در مذاکرات مخالفت شد، طرح ایران هم مسکوت ماند.

گزینه‌های معقول

ادغام چندین نیروی مسلح متفاوت، حتی اگر کار خطرناکی نباشد، کار مشکلی خواهد بود، ولی این امیدواری وجود دارد که اصلاح ساختارهای مدنی امکان پذیر است.

به گفته منابع آگاه، مذاکرات در مورد این که کدام یک از اعضای ارشد تیم بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه – ۱۰ تا ۱۵ نفر- باید کنار گذاشته شوند، جریان دارد.

همچنین این امیدواری هست که در طول این مدت، رهبران جدید و با‌اعتبارتری از میان مخالفان پیدا شوند که جای شخصیت‌هایی را که در داخل سوریه از آنها حمایت نمی‌شود، بگیرند.

یکی از منابعی که از مخالفان حمایت می‌کند، گفت: "آنها مردمان خوبی هستند ولی پایگاهی ندارند."

داشتن گزینه‌های متقاعد کننده برای اداره امور، به همان اندازه تضمین دادن به ایران و روسیه که از بشار اسد پشتیبانی می‌کنند، مهم است. آنطور که من شنیدم هم اکنون فهرست کاندیداهای احتمالی تهیه شده و به اطلاع طرفهای ذیربط رسیده است.

مقامی که در مذاکرات اخیر با روسیه شرکت داشت گفت روس‌ها سئوال می‌کنند: "مخالفان کجا هستند؟ اگر شما ما را متقاعد کنید که این کار عملی خواهد بود، ما برای همیشه به اسد نچسبیده‌ایم."

ایران و روسیه اخیرا برای تقویت موضع تضعیف شده بشار اسد در بسیاری از جبهه‌های کلیدی، کمکهای نظامی خود را به این کشور افزایش دادند. ولی از مدتی قبل مقامات به طور خصوصی گفته‌اند که هدف آنان "نجات سوریه، نه اسد" است.

اما هنوز مهمترین موضوع مورد اختلاف این است که بشار اسد برای چه مدتی می‌تواند به صورت بخشی از روند باقی بماند. مخالفان وی بر این نکته پافشاری می‌کنند که این روند نمی‌تواند شروع شود مگر این که کاملا روشن باشد بدون او پایان خواهد یافت.

انتخابهای دشوار

در کنفرانس مطبوعاتی هفته گذشته در ریاض، عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان سعودی و فیلیپ هاموند، وزیر خارجه انگلیس خواستار تعیین تاریخ دقیقی برای کناره گیری بشار اسد شدند که با اعتراض شدید دمشق مواجه شد.

عمران الزعبی، وزیر اطلاعات سوریه "کسانی که دستشان به خون آلوده است.... و در باره امور داخلی کشوری صحبت می‌کنند که همیشه آزاد بوده و تصمیماتش را خودش می‌گیرد- و در آینده همینطور هم باقی خواهد ماند"- محکوم کرد.

سرانجام این خود سوری‌ها هستند که باید گزینه‌های سخت را انتخاب کنند. دیدار اخیر اعضای ارتش آزاد سوریه، که میانه رو به نظر می‌رسند، از مسکو نشان دهنده این بود که ممکن است جایی برای گفتگو وجود داشته باشد. ولی گروه های قدرتمند وابسته به القاعده و نیز نیروهای داعش، نمی‌خواهند با این روند مذاکره، ارتباطی داشته باشند. آنها در فهرست سیاه تروریست ها قرار دارند و به همین دلیل به هیچ عنوان از آنها دعوت به عمل نخواهد آمد ولی از بین بردن آنها به یک مبارزه دراز مدت نیاز خواهد داشت.

علاوه بر این، هنوز بدبینی شدیدی نسبت به رفع اختلاف نظرها در روند گفت‌وگو، دیده می‌شود. به سوء ظن عمیق و دشمنی دو رقیب مهم منطقه یعنی ایران و عربستان سعودی و نیز سردی روابط ایران با چند کشور دیگر حاشیه خلیج فارس هم نباید بی توجه بود.

در هفته گذشته ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا با ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی تلفنی صحبت کردند و جان کری وزیر خارجه آمریکا و فیلیپ هاموند، وزیر خارجه انگلیس نیز به ملاقات ملک سلمان رفتند. گفته شده که ملک سلمان با شرکت دادن ایران در روند گفت‌وگوها موافقت کرده است. در ارتباط با حضور ایران در این گفت‌وگوها، عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان به من گفت که این حضور را تنها به معنای داشتن جایی در سر میز مذاکره نمی‌داند، بلکه منظور شرکت عملی ایران در این گفت‌وگو‌هاست.

ولی اگر این روند شکست بخورد، مسلما تمام جناح‌ها برای تسریع گزینه نظامی، نقشه دیگری خواهند داشت. حتی در حالی که مذاکرات ادامه دارد، تدارکات نظامی به سرعت فراهم آورده می‌شود.

یک دیپلمات ارشد عرب در منطقه در تشریح وضعیت موجود گفت: "این، کار آسانی نخواهد بود و هرچه بیشتر طول بکشد پیچیده تر خواهد شد. به همین دلیل یک روند با نظم، بهتر از یک راه حل نظامی است که باعث از هم پاشیدن نهادها می‌شود."»

انتهای پیام