پنجمین سال بحران سوریه؛ عقب‌گرد آمریکایی‌ها

خبرگزاری مهر -فرزاد فرهادی: محورهای سیاست های آمریکا در منطقه را می توان امنیت جریان انرژی (نفت و گاز)، امنیت رژیم اسرائیل و برتری این رژیم و مقابله با نفوذ قدرت های دیگر که سعی دارند نفوذ آمریکا را تحت الشعاع قرار دهند، ممانعت از شدت گیری بحران ها، ادامه روند بی حاصل مذاکرات سازش و ادعای مبارزه با تروریسم دانست.

اما در این میان مواضع واشنگتن در قبال سوریه با فراز و نشیب های زیادی همراه بوده است. بدون شک در موضع گیری آمریکایی ها در قبال سوریه مواضع رژیم اسرائیل مورد اهتمام ویژه مسئولان آمریکایی است کما اینکه در موضوع امحای سلاح شیمیایی سوریه و توافقی که میان آمریکا و روسیه انجام گرفت، این موضوع کاملا هویدا بود.

آمریکا در سوریه نمی خواهد که در باتلاق برود. آمریکایی ها تاکنون تلاش زیادی به عمل آورده اند تا معارضان سوری را متحد کنند اما هر یک گروه های معارض سوری راه خود را رفته اند و آمریکا توفیقی در این راه بدست نیاورده است.

از سویی واشنگتن نمی خواهد که بی محابا وارد باتلاق شود. در واقع آمریکا عجله ای ندارد زیرا از سویی ارتش سوریه و گروه های مخالف در آن واحد فرسوده می شوند از سویی خطرات ضد رژیم اسرائیل از بین می رود کما اینکه در موضوع سلاح شیمیایی با امحای این تسلیحات در واقع خواست صهیونیستها محقق شد.

اما نگاهی به مواضع آمریکایی ها نشان می دهد که میان مواضع اعلامی و اعمالی واشنگتن تفاوت وجود دارد و در واقع نوعی موضع غبارآلود دارد. آمریکا به دنبال حمایت از رژیم اسرائیل و نابودی کشورهای عربی است زیرا به هر اندازه که جنگ در سوریه ادامه پیدا کند خطری متوجه رژیم اسرائیل نمی شود.

اما یکی از محورهایی که آمریکایی ها همواره موضع مبهم داشته اند بحث ماندن یا رفتن بشار اسد رئیس جمهوری سوریه است. آنها در اوایل بحران سوریه به شدت مدعی بودند که اسد باید برود و به اصطلاح حرف زدن درباره سوریه با بشار اسد بی معنی اما به مرور زمان با شکست سناریوهای خود آرام آرام بشار اسد را به عنوان رئیس جمهوری پذیرفتند و جدیدترین لحن آمریکایی ها در موضع جان کری وزیر خارجه این کشور که گفت «اسد می تواند به سرعت کنار نرود» هویدا شد.

عبدالباری عطوان تحلیلگر معروف جهان عرب درباره عقب گرد آمریکایی ها از مواضع خود در قبال بشار اسد می نویسد: «پس از اینکه بیش از شش هزار حمله هوایی به مراکز داعش انجام گرفت و اثری نداشت و داعش بر الرمادی و تدمر مسلط شد واشنگتن دریافت که این جنگ ظرف چند ماه یا چند سال تمام نمی شود.

یکی دیگر از دلایل این چرخش موضع در مخالفت همپیمانان آمریکا به ویژه مثلث سعودی-ترکی و قطری در زمینه اعزام نیروهای زمینی و فروپاشی نیروهای عراقی در الرمادی و موصل و غرق شدن سعودی ها در باتلاق یمن و ترکیه در جنگ فرسایشی علیه پ ک ک بود.

دیگر اینکه همه طرح های آمریکایی ها در زمینه آموزش مخالفان به اصطلاح میانه رو شکست خورد و بیشتر آنها قبل از اینکه یک گلوله شلیک کنند پا به فرار گذاشتند.

نکته دیگری که در افول مواضع آمریکایی ها موثر است، اعلام آمادگی مسکو برای پاسخ مثبت دادن به درخواست نظام سوریه برای اعزام نیروی نظامی به دمشق بود که مفهوم آن آمادگی روس ها برای دفاع از بشار اسد حتی اگر منجر به راه افتادن جنگ جهانی سوم شود، بود.

نکته دیگر این که آمریکایی ها پس از توافق هسته ای با ایران و تصویب آن از سوی کنگره، شرایط را برای خروج تدریجی به سوی جنوب شرق آسیا مهیا دیدند.

در نهایت هم انعکاس بحران سوریه بر اروپا از طریق حرکت سیل عظیم پناهجویان سوری بود که بحران جمعیت شناختی برای اروپا ایجاد می کرد و اروپا را به دو اردوی قدیم شامل آلمان، فرانسه، انگلیس و بلژیک و دیگری اروپای جدید شامل لهستان، مجارستان، رومانی و بلغارستان تقسیم می کند و اتحادیه اروپا را در معرض تهدید قرار می دهد.

اما این اتفاقی نبود که وزیر خارجه اسپانیا از ضرورت گفتگو با بشار اسد برای دستیابی به راهکار سیاسی حرف بزند و آنجلا مرکل صدر اعظم آلمان و فیلیپ هاموند وزیر خارجه انگلیس نیز این موضوع را تکرار کند بلکه این موضع گیری زمینه ای برای عقب نشینی آمریکایی ها در پرونده سوریه محسوب می شود».

اما نکته ای که با توجه به اعلام روسیه برای اعزام نیروی نظامی به سوریه در صورت درخواست دمشق و نیز افول موضع آمریکا در قبال سوریه و عقب نشینی از شرط رفتن بشار اسد گذاشته است تحول بزرگ در بحران سوریه پس از گذشت پنج سال محسوب می شود.

اینکه آمریکا در پنجمین سال بحران سوریه از مواضع خود عقب نشینی کرده است به مفهوم این نیست که واشنگتن به دلخواه خود تن به این موضوع داده است. زیرا آمریکایی ها با کمک همپیمانان خود در راستای جنگ افروزی و ایجاد فتنه میان اهل سنت و شیعه حرکت کردند. تمامی رسانه های وابسته به سعودی ها و کشورهای ضد نظام سوریه به کار گرفته شدند و ترکیه تروریست ها را روانه سوریه کرد.

در واقع اوضاع کنونی سوریه نتیجه حمایت های نظامی و مالی گسترده عربستان سعودی، قطر و ترکیه از گروه های تکفیری است. اما با توجه به توان ارتش سوریه و حمایت بیشتر ملت سوریه از آن این توطئه ها راه به جایی نبرد. آمریکا با این گروه ها قصد داشت که نظام سوریه را وادار به تن دادن به خواسته های خود کند. آمریکایی ها تصور می کردند که توان ساقط کردن نظام سوریه را با به کارگیری گروههای تکفیری دارند.

اما ایستادگی محور مقاومت و روسیه در کنار سوریه همه معادلات آمریکایی ها را برهم زد. آمریکایی به دنبال طولانی کردن بحران و بهره گیری از قاعده زمان و تک انداختن سوریه با هدف فشار بر آن بودند تا بتوانند آن را به زانو درآورند.

اما مقاومت ارتش و ملت سوریه در برابر ائتلاف آمریکایی-صهیونیستی-ترکیه ای-عربی و ارتجاع عرب و ایستادگی محور مقاومت و روسیه در کنار سوریه در نهایت آمریکایی را مجبور به وارد شدن به گفتگو با روس ها درباره چگونگی جنگ با داعش کرد.

اما دلایل تغییر موضع آمریکایی ها چه بود؟

دلایل مختلفی در تغییر موضع آمریکا در قبال بحران سوریه وجود داشت که از جمله آنها می توان به استمرار دامنه نفوذ داعش و دیگر گروه های تروریستی اشاره کرد.

دیگر افزایش دامنه اختلافات میان معارضان سوریه و شکست آنها در دستیابی به توافق سیاسی میان خودشان بود. همچنین نگرانی و ترس واشنگتن از گرایش های سیاسی و ایدئولوژی برخی از گروه های معارض سوری که می تواند تهدید کننده منافع آمریکا در منطقه باشد در این موضع گیری آمریکایی ها دخیل بود.

موضوع سوم در پیچیده شدن بحران انسانی است که ملت سوریه با آن دست به گریبان است. هزاران پناهجو که از خشونت های سوریه فرار می کنند همدردی افکار عمومی و فشار به باراک اوباما رئیس جمهوری این کشور را به دنبال داشته است.

نکته دیگر در این موضوع را می توان حمایت کشورهای عربی از راهکار سیاسی دانست. مصر میزبان هیئت های مخالفان سوری بوده و به شدت از راهکار سیاسی برای حل بحران سوریه حمایت می کند. این موضع همسو با موضع روس ها است. عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر بارها در محافل سیاسی بر ضرورت حل بحران سوریه از طریق راهکار سیاسی تاکید کرده است. سفر عماد اسد پسر عموی بشار اسد به مصر مفاهیم زیادی به دنبال دارد.

اماراتی ها به دولت آمریکا برای بقای نظام اسد و انجام اصلاحات در سوریه فشار وارد می کنند.

فواد معصوم رئیس جمهوری عراق گفته است که اگر قرار باشد میان سقوط سوریه به دست تروریست ها و بقای بشار اسد انتخابی داشته باشد بدون شک بقای اسد را انتخاب خواهد کرد.

جبران باسیل وزیر خارجه لبنان اعلام کرده است که بدون شک نظام بشار اسد از گروههای تکفیری بهتر است.