در مذاکرات حامی ایران بودیم / عادی سازی روابط با آمریکا ممکن نیست

دومین بخش از مصاحبه خبرگزاری مهر با «ولادیمیر آندرس گونزالس کسادا» سفیر کوبا در ایران، به مسائل اقتصادی و تحریم های آمریکا علیه دولت هاوانا اختصاص یافته است، تحریم هایی که به گفته گونزالس کسادا صنعت بومی تولید شکر را به نابودی کشاند. وی گفت تحریم های اعمال شده از سوی آمریکا مانع از نوسازی فناوری های مورد استفاده در کشاورزی بومی کوبا شده و حجم تولید را در همه بخش‌های کشور با کاهش شدید مواجه کرد.

جالب آنکه در پاسخ به چرایی اختلاف نظر موجود بین نسل های مختلف مردم کوبا درباره آرمان های انقلابی کشورشان، گونزالس کسادا می گوید که زمانه به طرز چشمگیری تغییر کرده است و در عصر جهانی سازی، همزمان با به پایان رسیدن فعالیت سیاسی رهبرانی چون «فیدل کاسترو»، نسل های جدید باید خود را مهیای تحویل گرفتن سکان رهبری از دست نسل های قدیمی کنند.

«فیدل کاسترو» رهبر کوبا اخیرا گفت که ایالات متحده آمریکا باید در قبال ضرر ناشی از تحریم های اعمال شده به کوبا به این کشور خسارت بپردازد. حال سؤال این مطرح است که هاوانا از چه راهی خواسته خود را مطرح خواهد کرد؟ آیا کوبا برای احیای حق خود به قوانین بین الملل متوسل خواهد شد؟

۱۶ سال پیش ما این دعوای سیاسی را که محبوبیت زیادی هم داشت، به صورت رسمی در دادگاه مطرح کردیم تا به این ترتیب خسارت مادی و معنوی عظیمی را که به دلیل خصومت ورزی آمریکا بر کشورمان تحمیل شده، محکوم کنیم. یکی از موارد هم شکایت از بابت تحریم های آمریکا بود. البته در آن زمان به امکان از سر‌گیری روابط دیپلماتیک با واشنگتن فکر نمی کردیم. ما به خوبی از عمق آسیب های آمریکا نسبت به کوبا اطلاع داریم. حتی آنها از فعالیت های تروریستی که علیه ما انجام می شد حمایت می کردند بخصوص که عوامل طراحی کننده این قبیل اقدامات تروریستی همچنان آزادانه در ایالات متحده آمریکا به ویژه شهر «میامی» ایالت فلوریدا زندگی می کنند. دلیل اینکه چرا فیدل کاسترو از آمریکا خواست تا پاسخگوی همه خسارات وارد آمده به کوبا باشد را باید در این توضیح جستجو کرد که ما هیچ تهاجمی را علیه ملت آمریکا انجام ندادیم و در نتیجه خسارتی هم به آنها وارد نکردیم.    

تنها مطالبه ای که ما همواره از زمان آغاز انقلاب کوبا داشته ایم احترام به تمامیت ارضی و استقلال کشورمان بوده است حال آنکه آمریکا در آن مقطع زمانی به این درخواست پاسخ منفی داد. اما، گمان می کنم آنها اکنون به این خواسته تن می دهند چرا که بعد از ۵۵ سال دشمنی به فکر از سر گیری روابط دیپلماتیک افتاده اند. ما هر سال با ارائه پیش نویس قطعنامه ای به مجمع عمومی سازمان ملل پایان بخشیدن به تحریم های اقتصادی، تجاری و مالی را که از سوی آمریکا بر کشورمان تحمیل شده، خواستار می شویم. ما هر سال گزارشی را در همین رابطه به دبیر کل سازمان ملل ارائه می دهیم و در آن همه خساراتی را که به دلیل ابعاد تحریم های آمریکا بر کشورمان اعمال شده، ذکر می کنیم. جامعه بین الملل از این موارد آگاهی دارد و از ما حمایت می کند.  

شماری از مردم جهان کوبا را به دلیل صنایع تولید شکر و سیگار می شناسند. اما کوبا یک کشور انقلابی است و این امکان وجود دارد که دور جدید رابطه بین دو کشور، رفتار انقلابی کوبایی ها را تحت الشعاع قرار دهد. نظر شما در این رابطه چیست؟

در ابتدای انقلاب، اقتصاد کوبا بیشتر صنعت محور بود. حتی در مراحل اولیه انقلاب هم ما محصول شکر خود را به بسیاری از کشورها از جمله ایران صادر می کردیم. تجار ایرانی هنوز هم آن دوره را به خاطر می آورند. ما در آن زمان به قدری شکر تولید می کردیم که می توانستیم بخشی از آن را با نفت تولیدی اتحاد جماهیر شوروی سابق معاوضه کنیم. با این حال، به دلیل تحریم های آمریکا، کوبا دیگر از پس نوسازی فناوری هایی که لازمه تداوم تولید شکر بود، برنیامد. البته ما می توانستیم برخی قطعات و ماشین آلات را از شوروی سابق بخریم اما صنایع نیشکر ما به ادوات آمریکایی مجهز بود و تحریم های واشنگتن مانع از آن می شد که ما آنها را مطابق با فناوری نوین به روز رسانی کنیم.

به این ترتیب، طبیعی بود که ادوات ما به مرور زمان فرسوده شده و صنعت تولید و صادرات شکر نیز از رونق افتاد و محدود شد. ما الان هم شکر تولید می کنیم اما به دلیل محدودیت حجم تولید، صادرات مثل گذشته نیست. به همین دلیل است که کوبا به تغییر مسیر اقتصادی خود به ویژه در عرصه سرمایه گذاری و صادرات تمایل دارد. بنابراین، ما علاوه بر صدور دستاوردهای عرصه پزشکی و آموزشی باید بر روی صنعت توریسم هم تمرکز کنیم.

ناگفته نماند که ما هرگز سیاست آشکار خود را حوزه تجارت خارجی تغییر ندادیم بلکه سعی کردیم مقصد جدیدی مثل ایران و سایر کشورها را برای کالاهای صادراتی خود بیابیم. به عنوان مثال، طی دو دهه گذشته، کوبا تولیدات بیوتکنولوژیک خود را بهبود بخشیده و برخی فناوری های جدید این عرصه را به ایران صادر کرد. در حال حاضر ایران در شهر «کرج» یک آزمایشگاه و همچنین کارخانه بسیار مجهز دارد که به «انستیتو پاستور» تعلق داشته و در آن به مدد ادوات وارد شده از کوبا ۵ نوع واکسن مختلف تولید می شود. ما مشتاق تقسیم تسهیلات و فرصت های اقتصادی خود با دیگر کشورها هستیم. امروزه، ایران در زمینه بیوتکنولوژی تولیدات چشمگیری دارد و حتی برخی از دانشمندان ایرانی که در انستیتو پاستور کار می کنند در کوبا آموزش دیده اند و بخش زیادی از دانش خود را مدیون این کشور هستند.

  همانگونه که می دانید اساسا روند مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای ۱+۵ به نوعی جنگ نرم بین ایران و آمریکا شباهت دارد. به عقیده شما رهبران ایران و آمریکا چه طور با این روند کنار می آیند؟ نظر شما درباره روابط آتی تهران-واشنگتن چیست؟

پیش از هر چیز بگذارید حامل پیام تبریک دولت و ملتم به شما باشم. حس می کنم که باید به مقامات و همچنین رسانه های ایرانی به خاطر حصول چنین توافق تاریخی تهنیت بگویم. این توافق را تاریخی می نامم چرا که به عقیده من نخستین مذاکره و توافقی بود که تا به حال بین قدرت های بین المللی و ایران (به عنوان یکی از کشورهای جهان سوم طبق طبقه بندی سازمان ملل) انجام گرفته است. در هر مذاکره ای (درست به مانند مورد کوبا و آمریکا) باید مواضع خود را برای طرف مقابل مشخص کنید چرا که هرچه باشد کاری که انجام می دهید نامش مذاکره است. حتی مقامات ایرانی هم توافق به دست آمده را برد- برد تصور می کنند. این موضع گیری نشان می دهد که سرانجام هر دو طرف از نتیجه به دست آمده راضی هستند و این درست همان نتیجه ای بود که کوبا هم در مذاکره با آمریکا جستجو می کرد. هر دو طرف به دنبال برد بودند. مذاکراتی از این دست (ایران – آمریکا یا کوبا – آمریکا) بین قدرت های بزرگ و کشورهای جهان سوم اتفاق افتاد و سرانجام برخی نتایج مثبت را هم به دنبال داشت.  

البته در آمریکا برخی ها مخالفت خود را با اجرای این توافق نشان داده اند. اما، من هر بار که فرصتی برای دیدار با مقامات وزارت امور خارجه ایران (در سطوح مختلف شغلی) به دست آمد، بر اهمیت ادامه مذاکرات با ۱+۵ اشاره کردم چرا که به عقیده من این مذاکرات تاریخی است. نتیجه این گفتگوها نه تنها برای ایران بسیار مهم خواهد بود بلکه برای بقیه دنیا (از جمله کشورهای جهان سوم) که از ایران حمایت می کنند نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مذاکرات، کوبا از ایران طرفداری کرد چرا که ما هم خواهان دستیابی به انرژی اتمی برای اهداف صلح آمیز هستیم و از حق همه کشورها به برخورداری از این نوع انرژی حمایت می کنیم. برای ما توافق هسته ای ایران رویداد مهمی در صحنه سیاست بین الملل تلقی می شود. «رائول کاسترو» رئیس جمهوری کوبا در بخشی از سخنرانی اخیر خود در پارلمان کشور از حصول این توافق استقبال کرد چرا که به چشم کوبایی ها توافق به دست آمده یک قدم تاریخی در عرصه روابط بین الملل تلقی می شود. ما فکر می کنیم باید به حق برخورداری همه کشورها از انرژی اتمی که با انگیزه تحقق اهداف صلح آمیز انجام می گیرد، احترام گذاشت.

برخی سعی می کنند روابط کوبا-آمریکا را با روابط ایران-آمریکا مقایسه کنند. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟

این سؤال بسیار خوبی است. مقامات ایرانی در نخستین واکنش خود به خبر از سرگیری روابط هاوانا-واشنگتن در تاریخ ۱۷ دسامبر سال، ۲۰۱۴ توضیح درباره آنچه که بین کوبا و آمریکا در حال وقوع است را خواستار شدند. ما به همین منظور کنفرانسی را در مؤسسه مطالعات بین المللی و سیاسی (آی پی آی اس) با حضور چند دیپلمات و صاحبنظر ایرانی برگزار کردیم تا به ایشان توضیحاتی را درباره وقایع اتفاق افتاده بین کوبا-آمریکا و همچنین تاثیر آن بر روابط آتی کوبا-ایران ارائه دهیم. نخستین مطلبی که باید بگویم این است که ما در دو منطقه جغرافیایی مختلف زندگی می کنیم و شرایط حاکم بر خاورمیانه و آمریکای لاتین یکسان نیست. شفاف سازی در خصوص این موضوع بسیار مهم است چرا که ما دوره جدیدی را در آمریکای لاتین تجربه می کنیم و در برخی از کشورهای این منطقه شاهد وقوع انقلاب ها و جریان های ترقی خواهانه هستیم. آمریکا نیز به دلیل شرایط جدیدی که به وجود آمده راهبرد خود را نسبت به منطقه، به ویژه کوبا تغییر داد. اما، خاورمیانه وضعیت متفاوتی دارد چرا که عراق و سوریه بحران های پیچیده ای را پشت سر می گذارند و ایران هم به لحاظ سیاسی نقش مهمی در این دو کشور ایفا می کند. ضمنا ایران در بخش هسته ای هم نقش پررنگی دارد. اما روابط ایران-آمریکا و کوبا-آمریکا را نمی توان به دلیل شرایط متفاوتی که در آنها درگیر هستند، در سطح مشابه تعریف کرد. به عقیده من دانستن این نکته به دلیل تفاوت هایی که در زمینه ارتباطات منطقه ای هر دو کشور وجود دارد، مهم است.

آیا تا کنون شاهد اقدامی در زمینه عادی سازی در روابط آمریکا و کوبا بوده ایم؟

خیر، با شرایط کنونی عادی سازی ممکن نیست چرا که آمریکا همچنان رفتاری خصمانه در قبال کوبا دارد. در حال حاضر، دو کشور تنها وارد مرحله برقراری روابط دیپلماتیک شده اند اما واشنگتن همچنان به اعمال تحریم و تبلیغات منفی رسانه ای علیه ما ادامه می دهد. حمایت آنها از گروه اپوزیسیون کوبا که ما اعضای آن را «مزدور» می خوانیم ادامه دارد. آمریکا سیاست خود را تغییر نداده است و تنها پیشرفتی که تا به این لحظه حاصل شده از سرگیری روابط دیپلماتیک است.  

آیا اصلا امکان عادی سازی روابط وجود خواهد داشت؟

عادی سازی روابط فعلا اتفاق نمی افتد اما ما باید خوش بین باشیم. البته، انتظار نداریم که آمریکا طرز فکر خود را عوض کند. اما، انتظار داریم که آمریکا به سیستم سیاسی و حکومتی ما احترام بگذارد. ایران هم در مذاکره با آمریکا شرکت کرد تا از حقوق مسالمت آمیز هسته ای خود دفاع کند. اما این به مفهوم تغییر ذهنیت هیچ یک از آنها در قبال سیاست های طرف مقابل نیست. در این مقوله، وضعیت ایران کمابیش به وضعیت کوبا در برابر آمریکا شباهت دارد. ما قصد داریم به حکومت آنها احترام بگذاریم و در مقابل آنها نیز به حکومت ما احترام خواهند گذاشت. کوبا آماده مذاکره است تا برای مثال پایان تحریم ها علیه خود را خواستار شود چرا که باید مشکلاتی را که تمامیت ارضی، استقلال و عزت کوبا را تحت الشعاع قرار می دهد، برطرف کند.   

گاهی گفته می شود که در کشورهایی مثل ایران و کوبا نسل های جدید چندان به آرمان های انقلابی نسل گذشته پایبند نیستند. اما در مقابل جوانانی را هم می بینیم که تا جایی که امکان داشته باشد از نسل پیش از خود الگوبرداری می کنند. نظر شما در این باره چیست؟ نظر نسل جدید کوبایی ها نسبت به آرمان های انقلابی حاکم بر کشور چیست؟

  یکی از دلایلی که موجب تغییر راهبرد آمریکا در قبال کوبا شد از این واقعیت ریشه می گیرد که نسل جدید کوبایی ها رفته رفته عهده دار نقش و مسئولیت در کشور می شوند. البته، آمریکا برای اعمال نفوذ بر نسل جدید که به اندازه نسل قبلی انقلابی نیست زمینه چینی هایی را کرده است. اما ما هم به این نکته پی برده ایم و در بخش های متفاوت سیاسی، ایدئولوژیکی، اقتصادی و حتی فرهنگی شرایطی را برای مقابله با این تهاجم فراهم کرده ایم. در مجموع، نسل های جدید طرز فکر و رفتار متفاوتی نسبت به اسلاف خود دارند اما نسل امروز کوبا ایده های انقلابی خود را حفظ کرده است. در این میان، وظیفه اصلی نسل قدیم آن است که راه را برای ادامه آرمان های انقلابی هموار کند و این دقیقا همان کاری است که در ایران اسلامی انجام می گیرد. ما برای تداوم انقلاب کوبا و محول کردن بار مسئولیت های مهم، جوانان انقلابی و آماده به خدمتی را در اختیار داریم.