نشست قطر به همگرایی اهل تسنن عراق کمک نکرد

به گزارش خبرگزاری مهر، نشست بررسی تجزیه عراق، تمامیت ارضی این کشور و ضرورتهای اصلاحات «حیدر العبادی» نخست وزیر عراق امروز با حضور کارشناسان حوزه عراق همچون ناصر کنعانی و جاسم صدرائیان در خبرگزاری مهر برگزار شد.

در بخشی از این نشست، نشست اپوزیسیون عراق در دوحه قطر مورد بررسی قرار گرفت که با اهداف تجزیه این کشور دنبال و پیگیری می شود. نشست دوحه چندمین نشست درباره عراق است و عناصر و چهره های معاندی چون زیدان الجابری، محی عارف الکبیسی، احمد الدباش، لیث شوکت نمیق، سامی عبدالرزاق الجبوری، حمودی حسون العبادی، خمیس الخنجر، رافع الرافعی، سداد حامد السامرائی، عبدالحکیم السعدی و عاصم الجلبی در آن شرکت کرده بودند.

وزارت خارجه عراق این نشست را به شدت محکوم کرد. «احمد جمال» سخنگوی وزارتخانه امور خارجه عراق در بیانیه ای از برگزاری نشست مربوط به عراق، بدون آگاهی بغداد، در دوحه پایتخت قطر اظهار شگفتی کرد.

حیدر العبادی نیز این نشست را نوعی دخالت و خدشه به حاکمیت عراق دانست. بسیاری از نمایندگان عراقی نیز علیه این نشست موضع گرفتند.

نکته قابل توجه در این نشست حضور بعثی ها بود که این بار حضور را تقریبا علنی کردند و یکی از اعضای حزب منحله بعث درباره این نشست اظهار نظر کرد. خضیر المرشدی از شخصیت های بعثی از حضور وزیر خارجه قطر و سفیران تعدادی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در این همایش سخن گفت.

بخش اول نشست «تمامیت ارضی عراق» در ادامه از نظر می گذرد.

نشست اخیر اپوزسیون اهل تسنن عراق در قطر با چه هدفی صورت گرفت، چه گروه هایی در این نشست حضور داشتند و دلایل حضور سلیم الجبوری رئیس پارلمان عراق در این نشست چه بود؟

جاسم صدرائیان: این سلسله نشست هایی است که در گذشته نیز در صلاح الدین، قاهره و اردن برگزار می شد. برخی سنی ها که مدعی نمایندگی بخشی از مردم عراق هستند می خواهند از طریق برگزاری چنین جلساتی متحد شوند، سنی هایی که در این جلسات شرکت می کنند بعثی ها، لائیک ها، اسلامگرایان مثل حزب اسلامی و هم اپوزسیون سیاسی سنی خارج و اپوزیسیون نظامی خارج یعنی بعثی ها نه داعشی ها و برخی مکونات سنی که در حال حاضر در ساخت حکومت هستند تلاش می کنند در طول ۵ سال اخیر به نام اهل تسنن و سخنگوی این افراد در این سلسله جلسات شرکت کنند در واقع اپوزیسیون سیاسی خارج در این سلسله جلسات به نام دفاع از اهل سنت و به اسم داشتن اتاق فکر همراه بعثی ها در این نشست حضور دارند.

این نشست به دعوت نخست وزیر قطر برگزار شد، سلیم الجبوری در جلسه شرکت نکرد و به نظر من با شخص نخست وزیر دیدار نکرد بلکه با بخشی از آدم هایی که آمده بودند جداگانه نشست برگزار کرد. چون اگر در جلسه شرکت می کرد مشکل داخلی پیدا می کرد. وی ابتدا گفت با هماهنگی به قطر سفر کرده است و سپس سخنگوی حیدر العبادی و وزارت خارجه نیز اعلام کردند این سفر با هماهنگی آنها صورت گرفته است. پس کل این اجلاس، شکل گیری یک اتاق فکر و جمع اهل تسنن است که عمدتا اپوزیسیون و بعثی ها بودند، محوریت با «خمیس خنجر» سرمایه گذار بزرگ اهل تسنن در اردن بوده که تاکنون چند بار نشست برگزار کرده است. با این وجود وقتی نگاه می کنیم این جلسات تاکنون نتایجی در بر نداشته است و افراد شرکت کننده در آن هیچوقت در مورد بیانیه مشترک به توافق نرسیدند. به نظر من این نشست ها تاکنون موفق نبوده است هدف آن این است که اهل سنت بتواند گفتمان واحدی در برابر دولت مرکزی بغداد داشته باشد و  حمایت اهل سنت جامعه امت عرب و جامعه اسلامی را به نام عرب کسب کند و از حقوق اهل سنت دفاع کند اما حاضران در این نشست تاکنون در دو موضوع با هم به تفاهم نرسیدند: ۱- اینکه چه کسی پرچمدار شود ۲- چه گفتمانی حاکم باشد لذا تاکنون به گفتمان واحد نرسیدند.

ناصر کنعانی: بالاخره اهل سنت بخش مهم و اثر گذار در جامعه عراق است، به لحاظ بافت جمعیتی، قومی و مذهبی، عراق یک جامعه چند مؤلفه ای و به عبارتی دیگر یک جامعه موزائیکی است. مجموعه اینها عراق واحد را تشکیل می دهند و در طول سالهای متمادی در کنار هم بودند. بعد از سقوط رژیم بعث هم اهل سنت بخش مهم قابل توجهی از بافت حکومت و شریک سیاسی در نظام سیاسی عراق بوده است و این افراد به طور مسالمت آمیز در کنار یکدیگر زندگی کردند اما نکته ای وجود دارد که اهل تسنن عراق پس از سقوط رژیم بعث در حوزه درونی دچار فعل و انفعالاتی شد به ویژه برخی افراطی گری ها از درون جامعه عراق شکل گرفت و نکته دیگر اینکه برخی از بازیگران منطقه ای با انگیزه های سیاسی خود را در کنار جامعه اهل تسنن عراق تعریف کردند و تلاش کردند خود را حامی حقوق اهل سنت عراق نشان دهند و همواره بر طبل مباحث طائفه ای کوبیدند و اعلام کردند حقوق اهل سنت در عراق تضییع شده است. بعضی از بازیگران منطقه ای این رویکرد را در پیش گرفتند. این رویکرد نه تنها مشکل اهل تسنن عراق را حل نکرد بلکه روند مشارکت سیاسی اهل سنت در حاکمیت را دچار خلل کرد و منجر به تندروی ها در جامعه اهل تسنن شد. در نتیجه این سیاست ها اهل سنت عراق که اتفاقا جز بافت اصلی جامعه عراق است دچار خسارت های جدی سیاسی معنوی شد. به هر حال حمایت برخی کشورهای منطقه ای از جریانی به نام جریان داعش که حداقل به لحاظ مذهبی ریشه در خاستگاه اهل سنت دارد کمکی به بازیافت جایگاه اهل تسنن عراق نکرد بلکه خسارت زیادی را به جامعه اهل تسنن این کشور وارد کرد. این رویکرد را متاسفانه برخی کشورهای منطقه ای ایفا کردند.

آیا این نشستها از منظر برگزارکنندگان آن توانسته به همگرایی اهل سنت عراق کمکی بکند؟

ناصر کنعانی: در خصوص نشست اخیر دوحه و نشست های قبلی در اردن باید گفت برگزاری چنین جلساتی تاکنون هیچ کمکی به همگرایی اهل سنت عراق با حاکمیت سیاسی در درون عراق نکرد یعنی من فکر می کنم این نشست ها اگر نشست هایی باشد که به دنبال حمایت از یک بخش از بافت جامعه عراق در برابر بافت دیگر باشد نه تنها کمکی به اهل تسنن عراق نمی کند بلکه روند مشارکت سیاسی در عراق را نیز تضعیف خواهد کرد. این تجربه در طول سالیان گذشته اتفاق افتاده است. نگاه من به اجلاس دوحه این است که دولت قطر با انگیزه های سیاسی این نشست را برگزار کرد. جریان هایی که در این نشست شرکت کردند نماینده جامعه اهل تسنن عراق نبودند و نتیجه ای نیز در راستای منافع اهل تسنن جامعه عراق رقم نخواهد خورد. همگرایی اهل تسنن عراق دچار خلل و ضعف جدی شده است و عقلای اهل تسنن عراق باید در این زمینه فکر جدی بکنند و مشارکت سیاسی در درون عراق را تقویت کنند.

صدرائیان اظهار داشت: بعد از سال ۲۰۰۳ ما در جغرافیا جمعیت اهل سنت با ۵ بازیگر مواجه هستیم ۱- مردم ۲- بعث ۳- جریانات سیاسی اهل سنت ۴- بازیگران منطقه ای ۵- بازیگران خارجی.

به جز مردم بقیه ۴ جریان تلاش کردند از این جمعیت و جغرافیا برای اهداف خود استفاده کنند. بعث از حکومت رانده شد خواست از پایگاه سنت به حکومت بازگردد، عرب های منطقه و بازیگران منطقه خواستند از این جمعیت اهل تستن و کشته شدن مردم در مقابل آمریکا موزائیک های عراق را طبق نظر دلخواه خود بچینند. حاصل این شد که بعد از ۱۳ سال از اشغال عراق یک آجر روی آجر نرفته است بلکه فقط ویرانی به بار گذاشته است. آمار کشته ها بعد از بغداد متعلق به استان های نینوا، الانبار، صلاح الدین، کرکوک، دیالی و بصره است. یعنی این جمعیت و جغرافیا محل درگیری ها بوده است. از لحاظ سیاسی اهل تسنن عراق در سال ۲۰۰۵ قهر کردند و سپس مشارکت در روند سیاسی را تحریم کردند.

اکنون ۳ میلیون آواره در عراق داریم غیر از مردم تلعفر که اندکی از آنها شیعه هستند از ۳ میلیون آواره که سازمان ملل اعلام کرده است دو میلیون و ۷۰۰ هزار نفر آن اهل تسنن هستند، در این ۱۳ سال اهل تسنن چون نخواسته است [یکسری واقعیت ها را] بپذیرد و تا زمانی که نپذیرند حاصل این بازی کشتار و ویرانی خود اهل تسنن خواهد بود.

گزارش: سمیه خمارباقی