سینمای اندونزی از اشغال تا استقلال/ بررسی نقش چین، ژاپن و هلند

خبرگزاری مهر - گروه هنر: فقدان اطلاعات و منابع قابل استناد سبب شده که نقطه شروع سینما در این کشور آسیایی جنوب شرقی چندان مشخص نباشد اما در اوایل سال های ۱۹۲۰ نخستین نشانه‌های بالندگی سینمای اندونزی دیده شد.

دوران استعمار هلند

نخستین فیلم‌هایی که در اندونزی به نمایش درمی‌آمد تحت مدیریت هلندی‌ها بود و بیشتر فیلم‌های وارداتی در سینماهای این کشور روی پرده می‌رفت که این فیلم های وارداتی به Gambar Hidoep یا تصاویر زنده شهرت داشتند. در آن دوره اندونزی مستعمره هلند بود و اندونزی به هند هلند شهرت داشت. نخستین فیلم های به نمایش درآمده به سال ۱۹۰۰ برمی گردد. در سال ۱۹۲۶ یک کارگردان هلندی به نام هولدراپ فیلمی به نام Loetoeng Kasaroeng ساخت. در سال ۱۹۲۸ کمپانی هالیمون فیلم به مدیریت برادران ونگ که مهاجران چینی بودند، نخستین فیلم صامت اندونزی به نام لی لی ون جاوا (۱۹۲۸) را تهیه کرد که داستان دختری بود که به زور والدینش او را به ازدواج مردی در می آوردند. گرچه فیلم شکست خورد اما برادران ونگ کمپانی دیگری به نام باتاوایا فیلم تاسیس کردند.

به زودی کمپانی‌های دیگری -که بیشترشان را مهاجران چینی مدیریت می‌کردند- تاسیس شدند مانند تانز فیلم، نانسینگ فیلم و کمپانی مشهور «تان  بوئن سوان» که در سال ۱۹۲۸ «راز بوروبودور» و «روحی با دست خونین» را تهیه کرد که نخستین تلاش های سینمای اندونزی در ژانر وحشت بود و فیلم ها با استقبال روبه رو شدند.

جالب است بدانید چینی‌ها به دو دلیل وارد صنعت سینمای اندونزی شده بودند؛ نخست آنکه ذاتا تاجر و دنبال درآمدزایی بودند و دوم آنکه مردم اندونزی این کار را دون شان خود می دانستند.

به گزارش سایت جاکارتا گلوب، در سال های ۱۹۳۰ چندین کمپانی فیلم که توسط هلندی ها اداره می شد، مانند کاسموس فیلم و کینوورک کارلی تاسیس شدند. آلبرت بانیک و مانوس فرانکن (مستندساز هلندی) در سال های ۱۹۳۰ دو فیلم شاخص در سینمای اندونزی کارگردانی کردند. نخستین فیلم «Pareh» نام داشت و داستان عاشقانه ای در روستا بود. این فیلم را نخستین تلاش های فیلمسازان اندونزی در ساختن مضامین جدی می دانند. دومی «Moonglow» بازسازی فیلم هالیوودی «شاهزاده خانم جنگل» (۱۹۳۶) با نقش آفرینی دوروتی لامور بود. «Terang Boelan» نخستین فیلم موفق تجاری اندونزی است که ستاره های زیادی را به سینمای اندونزی معرفی کرد.

اشغال ژاپنی ها

در دوران جنگ جهانی دوم اندونزی به اشغال ژاپن درآمد. سینمای اندونزی نیز تحت تاثیر اشغال قرار گرفت. چینی ها از جمله برادران ونگ و همینطور اروپایی‌ها از صنعت سینمای اندونزی حذف شدند و اندونزی ها خود اداره صنعت سینمای کشورشان را در دست گرفتند. در این دوران ژاپنی ها بیشتر فیلم‌های تبلیغاتی سیاسی و اجتماعی می‌خواستند و علاقه کمی به فیلم‌های رمانس داشتند. سینما بیشتر از اینکه سرگرم‌کننده باشد به ابزار دولتی تبدیل شده بود، اما اندونزی ها تکنیک های فیلمسازی و سبک تولید فیلم را از ژاپنی‌ها یاد گرفتند.

استقلال اندونزی

در سال ۱۹۴۵ اندونزی از تصرف ژاپنی ها درآمد. به دلیل مشکلات اجتماعی از سال ۱۹۴۷ تا ۱۹۴۹ فیلمی در اندونزی ساخته نشد. در سال ۱۹۴۹ اندونزی استقلال خود را به دست آورد. کمپانی تان و برادران ونگ دوباره کار تهیه فیلم را از سر گرفتند.در سال ۱۹۵۰ فیلم های متعددی ساخته شد که فقط یکی از این فیلم ها در حال حاضر وجود دارد: «خون و نیایش» ساخته اسمر اسماعیل.

در سال های ۱۹۵۰ موسسه ملی فیلم اندونزی (پرفینی) و نخستین جشنواره فیلم اندونزی بنیا‌ن‌گذاری شد. در سال ۱۹۵۷ وارادات فیلم های هالیوودی به زیان تولیدات داخلی بود و فیلمسازان مترصد محدود کردن واردات فیلم به اندونزی بودند. اما به هر حال تاثیر هالیوود بر تماشاگران سینما و فیلمسازان اندونزی غیرقابل انکار بود.

در سال ۱۹۶۹ دولت اندونزی محدودیت ورود فیلم های خارجی به اندونزی را اعمال کرد. در سال ۱۹۷۹دولت شورای سینمای ملی اندونزی را تشکیل داد تا برنامه های دولت را برای اعمال نفوذ بر سینما و رابطه با سازمان های دولتی مشخص کند.

سال های ۱۹۸۰

سال های ۱۹۸۰ دوران طلایی سینمای اندونزی است. در این دوران فیلم های خوب و موفق تجاری ساخته شد مانند ناگا بونر (۱۹۸۹). در این سال ها فیلم هایی ساخته شد که منتقدان آنها را بهترین فیلم های تاریخ سینمای اندونزی می دانند. سال های ۱۹۸۰ وضعیت اقتصادی سینمای اندونزی به ثبات رسید و راه را برای موفقیت های آتی هموار کرد. فیلم Tjoet Nja' Dhien به کارگردانی اروس جاروت نخستین فیلم از کشور اندونزی بود که برای نمایش در جشنواره فیلم کن در سال ۱۹۸۹ انتخاب شد. این فیلم نماینده اندونزی در اسکار نیز بوده است.

سال های ۱۹۹۰

در سال های ابتدایی ۱۹۹۰ فیلم های تجاری به سمت و سوی ژانر کمدی بکوب بکوب رفت. ورود فیلم های خارجی آزاد شد و کیفیت فیلم های اندونزی پایین آمد. رقابت سختی میان تولیدات داخلی با فیلم های هالیوودی و هنگ کنگی وجود داشت. طوری که رقم ۱۱۵ فیلم تولید شده در سال ۱۹۹۰ به ۳۷ عدد در سال ۱۹۹۳ رسید. در این دوران تلویزیون نیز در افت سینما بی تاثیر نبود. در این سال های تولید فیلم های درجه ب بیشتر شد.

سینمای معاصر اندونزی

در سال های ۲۰۰۰ فیلمسازی مستقل در این کشور رونق گرفت و پس از برچیده شدن دولت سوهارتو، سینما توانست به مضامینی بپردازد که در دوران دولت او ممنوع بود مانند مذهب، عشق، نژاد و ...

در سال ۲۰۰۹ نخستین فیلم انیمیشن بلند سینمای اندونزی به نام «آواز تا سحر» به تولید رسبد. در سال های ۲۰۱۰-۲۰۱۱ مالیات های سنگینی برای نمایش فیلم های خارجی وضع شد که به کاهش نمایش فیلم های خارجی در سینماهای اندونزی منجر شد. بنابراین خرید فیلم های دی.وی.دی قاچاق رونق زیادی پیدا کرد.

جمع بندی

سینمای اندونزی (پس از فیلیپین) یکی از توسعه یافته ترین سینماهای جنوب شرق آسیا است. هرچند درآمد صنعت سینما به دلیل جمعیت کشور چندان زیاد نیست. صنعت سینمای اندونزی آنقدر گسترده نیست که فیلمسازان فراوانی در آن فعالیت داشته باشند به همین دلیل بسیاری از کارگردان های سینما رو به کار در تلویزیون و تئاتر می آورند. ژانرهایی که در سینمای اندونزی ساخته می شود محدود است. یکی از گونه های محبوب کمدی است. فیلم های جوان پسند هم در سال های ۱۹۸۰ در میان جوانان محبوبیت بسیاری داشت.

اما مردم اندونزی تا چه حد برای میراث فرهنگی خود احترام قایل هستند؟ مرکز فیلم اندونزی گزارش می دهد که سینمای کشور اهمیت ویژه ای دارد.

از فیلم های مهم و کلاسیک سینمای اندونزی می توان به طوفان گذر خواهد کرد (۱۹۷۷)، ناگا بونار (۱۹۸۷) اشاره کرد. سینمای آلترناتیو نیز چندان رونقی در کشور اندونزی ندارد. یکی از فیلمسازان چنین فیلم‌هایی تگو کارایا است که فیلم های جدی و تفکر برانگیزی می سازد.

این فیلم ها برنده جوایز متعددی شده و مورد پسند منتقدان واقع شده اند. برای حفظ میراث سینمایی کشور اندونزی یک فیلمساز هلندی به نام اورلو سونک «مرکز فیلم اندونزی» را راه انداری کرد. هدف او حفظ آرشیو فیلم های قدیمی بود. سونک در سال های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۷ رییس جشنواره فیلم بین المللی جاکارتا نیز بود. در اندونزی جشنواره فیلم اندونزی نیز برگزار می شود که هم تراز جوایز اسکار برای اهالی سینمای اندونزی است.

بنابر اطلاعات ویکی‌پدیا اندونزی یک مجمع الجزایر متشکل از ۱۷٬۵۰۸ جزیره و ۳۳ استان است. اندونزی ۲۳۸ میلیون نفر جمعیت دارد.

گزارش از ارغوان اشتری