سفره فقیرانه روی خاک زرین/ نگاه دار‌قالی مبهوت شعار توسعه

خبرگزاری مهر - گروه استان ها: سفر ما به روستای ارشق با دعوت بخشدار این منطقه کلید خورد. برخلاف تمامی سفرهایی که با رنگ و بوی تبلیغاتی همراه می شود تا فضایی تداعی کند که در آن گره ای، آن هم از گره های کور قرار است به دندان تدابیری عالمانه باز شود، اینبار به روستاهای مشگین شهر رفتیم تا به جای وعده ها و عملکرد ها وضع و اوضاع ساکنان را ببینیم و دردهایشان را بشنویم.

بخش ارشق واقع در شهرستان مشگین شهر با وجود برخورداری از پتانسیل های متعدد معدنی، گردشگری، کشاورزی، صنایع دستی و حتی صنعتی به حدی با سرعت لاک پشتی متحول می شود که ارشق چند سال قبل با ارشق امسال تفاوتی را تداعی نمی کند.

نیازهای ضروری در این منطقه در کف نیازهای یک معیشت اولیه محدود مانده است. هنوز در روستاها کم آبی بی داد می کند و هنوز که هنوز است فرش های گران قیمت به بهای نازل از دستان دخترکان بافنده روستایی ربوده می شود.

اینجا کشاورزی سنتی است و بدتر اینکه نان روستانشین به همین کشاورزی گره خورده است. رگه های زرین مواد معدنی سودشان را سرازیر جیب سودجویان می کنند و سدها قطره چکانی از آبشان به خورد روستاها می دهند.

مسئولان می آیند و می روند و فرهنگ سازی و آسیب های اجتماعی مانند بیکاری هنوز متولی ندارد. روستاییان در چنین وضعیتی به خود تکیه کرده اند حتی اگر دم انتخابات شعارهایی روی دیوار همسایه با خط و رنگ های کج و معوج نوشته شود. این نام های نوشته شده نیست که در قلب ها می ماند اینجا اراده انسانی است که روزهای سوزان را با عطش های طولانی اش به شب های پرستاره می رساند و روستایی با دل پاک خود می گوید برای نان حلال خدایا شکرت.

ناحیه صنعتی امید جوانان بیکار روستا

ناحیه صنعتی شهید همرنگ رضی چندان فاصله ای با بخشداری ارشق ندارد اما از امیدهایی است که بخشداری برای توسعه این منطقه به آن دلخوش کرده و همه تلاش ظاهر نوری نه به جذب اعتبار بلکه به جذب سرمایه گذار معطوف مانده است.

در حالی که سوالات خود از بخشدار را در ذهن ردیف می کنم سرمایه گذار تولید پوشاک در ناحیه صنعتی آشفته وارد اتاق بخشدار می شود. آشفتگی اش از همان ناهماهنگی ها و ضعف های همکاری است که شده بلای جان صنعت اردبیل.

علی ایمانی که خود متولد ارشق است در همایش سال گذشته سرمایه گذاران ارشق برای سرمایه گذاری در این ناحیه صنعتی اعلام آمادگی کرده است.

مدیر عامل این شرکت تولیدی با اشاره به خرید هفت هزار متر مربع زمین در ناحیه صنعتی، تصریح کرد: قرار است دو سوله ۸۰۰ متری و یک سوله هزار و ۶۰۰ متری در این محوطه احداث شود.

وی افزود: ما برای ۱۵۰ نفر اشتغال زایی خواهیم کرد که البته این رقم در فاز اول این واحد تولیدی است و با افزودن فاز های دیگر شامل بافت پارچه و رنگرزی تحول عظیمی در این منطقه اتفاق خواهد افتاد.

به نرمش بخشدار، سرمایه گذار برافروخته آرام می گیرد و به بازدید ناحیه صنعتی می رویم.

به گفته بخشدار ارشق در ناحیه صنعتی رضی امکاناتی از جمله آب، مخابرات و برق فراهم شده است؛ مطالعات گاز رو به اتمام است و آسفالت ریزی خیابان ها و معابر امسال انجام می شود و بعد از تکمیل موارد ذکر شده فاضلاب اجرا خواهد شد.

اینها همان زیر ساخت های شهرک های صنعتی است که بخش دولتی در تامین و تهیه آن مشارکت دارد تا چرخ تولید بچرخد و چند خانواده از قبل آن نان بخورند.

همین زیر ساخت ها به تعبیر مسئولان محلی سال ها و ماه ها زمان برده تا اجرا شود؛ منظره امروز ناحیه صنعتی رضی جز قطعه زمین صاف که جدول بندی و محوطه بندی شده است، نیست و با این وجود اگر سرمایه گذاران همت کنند قرار است ارشق را به توسعه نزدیک کند و از این محرومیت بی امان فاصله دهد.

بخشدار ارشق با بیان اینکه هشت سرمایه گذار با تلاش و دوندگی اعلام آمادگی کرده اند، تصریح کرد: ما انتظار داریم قیمت زمین کاهش یابد تا سرمایه گذار تمایل پیدا کند.

نوری معتقد است قیمت زمین یکی از موانع توسعه این ناحیه صنعتی است و اگر کاهش می یافت تا به امروز تمامی این سرمایه گذاران مستقر می شدند و ناحیه صنعتی پا می گرفت.

به عقیده کارشناسان با توجه به اقلیم و شرایط ارشق می توان صنایع در حوزه های لبنیات و دام و طیور در بخش های پرورش، کشتار و بسته بندی در این منطقه دایر کرد.

باغات پسته ارشق الگوی تغییر کشت

ناحیه صنعتی را که پشت سر می گذاریم بخشدار از کمبود آب برایمان می گوید. اینکه در این منطقه ۷۲ قنات شناسایی شده که برخی قدمتشان به سه هزار و ۵۰۰ سال می رسد و هر چند در وضعیت فعلی فقط دو مورد خشک است اما روستاهایی نیز هستند که با آبرسانی سیار عطش خود را فرو می نشانند.

همین کم آبی ها موجب شده تا ارشق از انحصار کشت گندم خود خارج شود و به سوی محصولات کشاورزی دیگری که کم آب اما پربار و سودآفرین است نظر کند.

نوری همچنین ما را مهمان روستای «جبارلو» کرد. روستایی که هم پسته آن و هم فرش آن حتی خارجی ها را به این منطقه کشانده است.

زن روستایی دیر صدای در را می شنود اما میزبان مهربانی برای مهمانان خود است. در که باز می شود انگار درختی بهشتی را گوشه یک خانه صمیمی روستایی جا گذاشته باشند.

درخت پسته ننه جان بار آورده و حتی یکبار هم که قطعش کرده اند باز به هر طرف آن که نگاه کنی پر از پسته های سبز نارس است که تا یکی دو ماه دیگر با پوست قرمز و‌ آتشین روانه بازار می شود.

بخش عمده پسته های این منطقه در باغات به فروش می رسد. به حدی کیفیت پسته ارشق بالا است که فرصتی برای صادرات و فروش گسترده باقی نمی ماند و سر درخت پسته ها فروخته می شود.

بخشدار ارشق دلیل گرایش به کاشت پسته و زعفران در این منطقه را کم آبی عنوان کرد و گفت: ما نیازمند تغییر الگوی کشت هستیم.

در خود ارشق ۳۰ هکتاراز اراضی کشاورزی به پسته اختصاص یافته است و در تمامی ۲۸ روستای این بخش پسته کاشته می شود. تمامی متقاضیان نهال یارانه دار دریافت می کنند و جا دارد که کاشت پسته به ۵۰ هکتار افزایش یابد.

به گفته نوری زعفران نیز سال گذشته با محصول ۲.۵ تنی خود کشاورزان را ترغیب به کاشت کرده و در حال حاضر کاشت ۱۱ تن توسط ۱۹ نفر تقاضا شده است و تا ۵۰ تن نیز ظرفیت کشت وجود دارد.

رنگ و طعم زعفران ارشق در وضعیتی که برندهای بازار گوش و چشم مشتری را کر و کور کرده بی نظیر است.

خاک زرین ارشق حتی در آزمون کشت زرشک  و عناب نیز سربلند بیرون آمده و این روزها تدارک مسئولان محلی برگزاری جشنواره برداشت پسته در شهریور ماه امسال است.

دخترکان فرش باف چشم به امید آینده

تمامی زرخیزی خاک ارشق هنوز چون گنجی پنهان در سینه آن محفوظ است. نصیب کشاورزان محصولات دیمی است که به دلیل کم آبی با تدبیر طبیعت بدون استفاده از کود و شیوه های غرق آبی با بارش رحمت الهی سبز می شود و نیاز خانواده را به شکلی محدود برآورده می سازد.

زیبایی های ارشق که طبیعت آن موجب شد در گذشته خوانین باغاتی برای ییلاق- قشلاق خود در این منطقه خریداری کنند، در هر گره خواهران روستای «دمقلی» در حافظه تاریخ ثبت می شود.

ابریشم فرش دستبافت روستاهای ارشق که این روزها خبر از ثبت جهانی طرح آن می دهند زیر نگاه تیزبین خارجی ها پنهان نمانده است.

به روستای دمقلی که رسیدیم می شود از ابتدا تا انتهای روستا را در پنج دقیقه پیمود اما نام این روستا کیلومترها پیموده و خریداران آلمانی دست بردار تحسین دختران قالی باف روستا نیستند.

بخشدار ارشق معتقد است اگر کاری برای این بافندگان که برای بافت یک فرش دو در ۲.۵ متری چهار ماه وقت صرف می کنند بتوان انجام داد آن وقت می توان گفت موفق عمل کردیم وگرنه نباید ادعایی داشت.

از چهار بافنده فرشی که از قبل مشتریان خارجی خود را پیاده کرده یک نفر بیمه نیست. تاسف بخشدار از این است که تعداد کثیری غیر فرش باف بیمه این صنعت را دارند و از خود بافندگان هستند کسانی که بیمه نشدند.

هر چند امسال ۶۰ نفر از فرش بافان ارشق بیمه شدند اما گوهری که از سرانگشتان دختران ارشق روی گره ها می نشیند غریب مانده و خارجی ها بیشتر از خودی ها به  آن بلد شده اند.

یکی از خریداران فرش در این روستا که زن خیر و ایرانی اما ساکن آلمان است برای حمایت بافندگان ۱۰ واحد مسکونی را در این روستا احداث کرده و برای ساخت پنج واحد دیگر به همراه یک سالن فرش نیز قول مساعد داده است.

دستان تو سایبان بی تدبیری است

دختران بافنده برایم نان محلی می آورند. هنوز عطر پسته های نورس در ذهنم مانده که یاد فراموش شده نان به آن اضافه می شود. چه عجازی که در خود مرکز استان بر سر کیفیت نان هر روز جلسه و نشست بی فرجام برگزار می شود و اینجا همین دختران ساده روستایی نانی می پزند که به دهان نگذاشته آب شده است.

از بافندگان فرش خوش نقش و نگار ارشق خداحافظی می کنیم. مقصد بعدی ما روستای «خارابا قدیرلو» است. روستایی به مراتب کوچک تر و خودمانی تر از دمقلی. ۱۲ خانوار این روستا در حالی که فاصله چندانی با پایاب سد سبلان ندارند آب شرب خود را از تانکر تهیه می کنند.

تنها چشمه این روستا قطره قطره آب می دهد که با آبراهی که از سیمان ساخته اند بیشتر برای مصرف احشام مورد استفاده است. آب بهداشتی نیست و تانکر فلزی هم زنگ زده است.

در آستانه دری که بشکه های پلاستیکی آب در مقابل آن صف کشیده اند مادری با دو فرزندش ظاهر می شوند.

آفتاب تیز می تابد. دست هر سه سایبان می شود تا غریبه ها که ما باشیم را تماشا کنند. می خواهم به سمتشان بروم و خواسته شان را بپرسم. دبه پلاستیکی با جهش ناگهانی باد من را متوقف می کند.

به گفته بخشدار ارشق قرار است آب سد به اینجا ها نیز برسد. کمی که از روستا فاصله می گیریم گندم زارهای درو شده و طلایی افق به سبزی می رسد. نزدیک سد شده ایم و روستاهای اطراف سد محصولات کشاورزی با نیاز آبی بیشتر را می توانند تولید کنند.

نوری تصریح کرد: از مجموع ۲۸ روستا طرح آبرسانی در ۲۴ روستا در حال اجرا است و اگر به اتمام برسد نیمی از جمعیت روستایی را تحت پوشش خواهد داشت.

وی افزود: در سال جاری دو روستا آبرسانی سیار داشتند که در یکی چهار خانوار و دیگری ۱۲ خانوار سکونت دارند و این در وضعیتی است که امسال بارش ها مطلوب بود و مشکلی در آب شرب نداشتیم.

لوله های طرح های آبرسانی کنار جاده مشگین شهر زیر نور آفتاب منتظر وعده های مسئولانه است. اینجا وقتی کودکی از آب تانکر  عطش خود را می گیرد، پیرمردی زیر تیغ خورشید بیل به دست گرفته و به آفات مزرعه هندوانه دیم خود رسیدگی می کند و زن آفتاب سوخته ای که کودک دو ماهه را به کمر بسته و گله اش را به چرا می برد، باید به درک معنی محرومیت زدایی رسید.

وداع ما با ارشق به امید انعکاس دردهایی است که بدون اینکه در کلام نهفته باشد از نگاه ها خواندنی است.

خبرنگار: ونوس بهنود