توافق هسته‌ای ایران یک پیروزی دیپلماتیک بود/ چرایی نگرانی اعراب

به گزارش خبرگزاری مهر، ایران و کشورهای گروه ۱+۵ روز ۲۳ تیرماه پس از مذاکراتی فشرده در وین به جمع بندی در خصوص مذاکرات رسیدند. توافق حاصل در شورای امنیت به تصویب رسید و اتحادیه اروپا نیز آنرا به تصویب رساند. در این خصوص گفتگویی با «نادیه حلمی» استاد علوم سیاسی دانشگاه «بنی سویف» مصر، مدیر مرکز مطالعات جنوب و شرق آسیا و پژوهشگر مرکز مطالعات الشرق الاوسط انجام شده که در ادامه می آید.

 ایران و کشورهای ۱+۵ به توافق هسته ای دست یافتند ارزیابی شما از این توافق چیست؟

توافق هسته ای ایران و ۱+۵ در وین به عنوان یک روز تاریخی در تاریخ روابط بین الملل محسوب می شود. موفقیت مذاکرات هسته ای با ایران نمونه ای از اهمیت و پافشاری نسبت به سیاست و دیپلماسی بین المللی به شمار می رود.

اجرای کامل توافق هسته ای میان ایران و ۱+۵ اهمیت بسیار حیاتی برای صلح و ثبات در منطقه دارد و من امیدوارم همکاری عملی و کاملا شفافی میان ایران، مصر و کشورهای منطقه در نظارت بر اجرای توافق هسته ای وجود داشته باشد.

من معتقدم توافق هسته ای ایران و ۱+۵ دستاوردی مهم در راستای تقویت ثبات و همکاری در منطقه و جهان محسوب می شود و دستیابی به توافق هسته ای با کشورهای ۱+۵ به تقویت تفاهم و همکاری در بسیاری از پرونده های امنیتی در خاورمیانه منجر خواهد شد.

توافق هسته ای میان تهران و کشورهای ۱+۵ اساس ثبات در منطقه خواهد بود و می توان این توافق را یک پیروزی برای دیپلماسی توصیف کرد. در پی این توافق، بسیاری از طرف ها در منطقه با توجه به اشتراکات جغرافیایی، فرهنگی و تاریخی مشترک با ایران از عادی سازی روابط با ایران دستاوردهای اقتصادی و فرهنگی را کسب خواهند کرد.

توافق هسته ای ایران و ۱+۵ در صورت اجرای تمامی بندهای آن نقطه عطفی در روابط ایران و جامعه جهانی تلقی خواهد شد امری که زمینه ایجاد همکاری میان تهران و جهان را فراهم خواهد کرد.

انتظار می رود توافق هسته ای اخیر در برقراری ثبات در منطقه سهیم باشد و می توان آن را گامی مهم در راستای یکسان سازی تلاش ها در زمینه مبارزه با تروریسم دانست به ویژه در رابطه با ائتلاف مقابله با داعش ایران می تواند در عرصه میدانی حمایت لجستیک داشته باشد.

من به نوبه خود اعتقاد دارم اکنون زمان آن رسیده است که جامعه جهانی درباره موضوع هسته ای سیاست یک بام و دو هوا را کنار بگذارد و در قبال اعمال فشار بر اسرائیل برای پیوستن به معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای مسئولیت پذیر باشد و اسرائیل را وادار کند تاسیسات هسته ای خود را تحت نظارت پادمانی آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار دهد.

توافق هسته ای چه تاثیری بر روابط ایران با کشورهای حاشیه خلیج فارس خواهد گذاشت؟

در ابتدای این توافق عربستان سعودی به طور رسمی اعلام کرد که توافق هسته ای ایران و ۱+۵ روز خوبی برای منطقه خواهد بود اگر این توافق ایران را از دستیابی به سلاح هسته ای بازدارد اما این توافق اگر باعث شود تهران منطقه را به هم بریزد توافق بدی خواهد بود. ریاض معتقد است اگر توافق هسته ای امتیازاتی به ایران بخشیده باشد منطقه با خطرات بسیاری مواجه خواهد شد.

عربستان سعودی معتقد است حمایت ایران از سوریه و حزب الله لبنان و حوثی های یمن دلیلی بر هژمونی ایران بر خاورمیانه است این در حالی است که باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا و جان کری وزیر امور خارجه این کشور تضمین هایی را درباره توافق هسته ای با ایران به کشورهای حاشیه خلیج فارس داده است و آخرین آنها در نشست کمپ دیوید در می ۲۰۱۵ بود.

با نگاهی به عناوین روزنامه های عربستان سعودی و کشورهای حاشیه خلیج فارس می توان به عمق تحلیل این کشورها از تعامل با توافق هسته ای ایران پی برد. به عنوان مثال روزنامه الریاض چاپ عربستان در این باره می نویسد توافق اخیر ایران می تواند چراغ سبزی برای پیشبرد برنامه هسته ای کشورهای حاشیه خلیج فارس به ویژه عربستان باشد و این کشورها بتوانند از این پس چرخه سوخت هسته ای را در اختیار داشته باشند امری که بازدارندگی را محقق و ثبات در موازنه قوا را تضمین می کند.

در رابطه با تاثیر توافق اخیر ایران بر روابط تهران با دوحه نیز می توان از اظهارات مقامات قطری نتیجه گیری کرد، این مقامات ابراز امیدواری کرده اند این توافق عاملی برای برقراری ثبات در خاورمیانه باشد و مسابقه تسلیحاتی میان کشورهای منطقه را پایان دهد. بنا بر اعلام رسانه های قطر، نزدیک شدن عربستان و روسیه در زمان مناسب اقدامی درست بود و بنابراین کشورهای حاشیه خلیج فارس باید در دوره ای که چند قطبی است (دوره ای که اوباما و دولت آن در برابر این مسئله تسلیم شده اند) در ائتلاف های خود تنوع داشته باشند.

روزنامه «الخلیج الاماراتیه» در یکی از سرمقاله های خود درباره توافق هسته ای ایران نوشته است: «نگرانی اصلی کشورهای منطقه ایران هسته ای نیست بلکه تلاش ایران برای دخالت در امور داخلی همسایگانش است».

روزنامه «الاهرام» مصر نیز در سرمقاله ای نوشته است: «ایران بازیگر اصلی در مسائل عربی است و بسیاری معتقد هستند ایران در راستای منافع ملی خود تلاش می کند نه به زیان عرب لذا طبق این دیدگاه اعراب باید هوشیار باشند و از توهم اینکه آمریکا همواره از آنها حمایت می کند خارج شوند».

روزنامه «السیاسه» کویت نیز در یکی از مقالات خود از ایران خواسته است سیاست های خویش را در منطقه تغییر دهد، در این مقاله آمده است: «ایران باید این موضوع را بپذیرد که بازگشت واقعی آن به عرصه جهانی با امضای توافق هسته ای نیست بلکه با چشم پوشی از ایفای نقش شرارت در روابط بین الملل است. ایران باید از توهم سیطره بر منطقه بیرون بیاید».

با نگاهی به مطالب مقالات و سرمقاله های مطبوعات کشورهای حاشیه خلیج فارس می توان به تاثیر توافق هسته ای بر روابط ایران و این کشورها پی برد واکنش هایی که یا مثل قطر مبتنی بر استقبال بوده اند یا همچون عربستان با مخالفت مواجه شده است و یا همچون امارات، کویت و مصر همراه با تردید بوده است.

چه کشورهایی از این توافق بیشتر متضرر می شوند؟

دیدگاه ها درباره بندهای توافق هسته ای مختلف است، غرب آن را توافقی خوب و عادلانه توصیف کرده است و ایران معتقد است این توافق در پاسخ به خواسته ملت صورت گرفته است اما اسرائیل این توافق را به رسمیت نشناخته است و بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل این توافق را یک اشتباه تاریخی دانست، کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز ابراز نگرانی کرده اند که این توافق نوعی پوشش بین المللی برای فعالیت های هسته ای ایران است.

واکنش ها به این توافق مختلف است در شرایطی که بسیاری از کشورهای جهان از آن استقبال کرده اند اسرائیل به شدت با آن مخالفت و عربستان نسبت به آن ابراز تردید کرده است.

اسرائیل در راس کشورهای متضرر از این توافق است، مسئولان اسرائیلی معتقد هستند که «ایران با این توافق جایزه بزرگی به دست آورده است جایزه ای که حجم آن صدها میلیارد دلار است و ایران با چنین جایزه ای می تواند به هژمونی خود در منطقه و جهان ادامه دهد و این یک اشتباه تاریخی است».

برخی کشورهای دیگر همچون کانادا نیز به طور رسمی با توافق هسته ای ایران مخالفت و اعلام کرده اند اهداف هسته ای ایران همواره تهدید بزرگی برای صلح محسوب می شود. در آمریکا نیز برخی سیاستمداران از امضای توافق هسته ای ایران خرسند نیستند و معتقدند رفع تحریم های ایران و تحویل صدها میلیارد دلار به تهران در راستای اهداف هسته ای ایران برای حمایت از گروه های شیعه در خاورمیانه هزینه خواهد شد.

از سوی دیگر برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز از توافق هسته ای ایران متضرر شده اند و معتقدند این توافق احتمالا تاثیر بسیاری بر قیمت نفت دارد و تهدیدی برای قیمت نفت در کشورهای حاشیه خلیج فارس و جهان محسوب می شود.

به طور کلی باید گفت کشورهایی که خود را متضرر می دانند نگرانی هایشان به خاطر بندهای توافق نیست بلکه این کشورها نگران منافعشان در منطقه هستند نگرانی هایی که درباره قیمت نفت و ضررهای مالی آن است و یا به خاطر نگرانی های مذهبی همچون عربستان که از گسترش نفوذ شیعه در منطقه می هراسد.

گفتگو: سمیه خمارباقی