انعکاس رمضان در شعر فارسی

"محمود حبیبی کسبی" می‌گوید: بخش مهمی از رمضانیه‌ها در شعرهای اجتماعی، عرفانی، عاشقانه و ... یافت می‌شود، همچنین برای جان دادن این حوزه به‌جز انتشار یک کتاب کار دیگری انجام نشده است.

مدیر انجمن شعر آیینی حوزه هنری در گفت‌وگو با خبرنگار ادبیات ایسنا، با اشاره به نقش پررنگ نشانه‌های دینی در شعر فارسی، اظهار کرد: مناسک و مراسم مذهبی همیشه در شعر فارسی حضور پررنگی دارد و اشعاری که با موضوع و نشانه‌های رمضان سروده می‌شود «رمضانیه» نام دارد. اما وجود ماه رمضان به طور خاص را از دو منظر می‌توان دید؛ اول آن دسته رمضانیه‌هایی است که برای شرح ماه رمضان سروده شده و دسته دوم شعرهایی که به قصد رمضانیه سرودن گفته نشده است.

او دسته دوم را تک‌بیت‌ها خواند و گفت: در زمینه تک‌بیت‌ها، در شعر اجتماعی، عرفانی و حتی عاشقانه به فراخور حال در یک یا چند بیت به موضوع رمضان پرداخته شده است. این سبک بیش‌تر در قرن 10 تا 12 در دوران صفویه که اصطلاحا سبک هندی و اصفهانی نام دارد دیده می‌شود. در این دوره شعر بیت‌محور می‌شود، به همین خاطر به صورت تک‌بیت‌هایی در مضمون ماه رمضان و امساک با آن مواجه می‌شویم. یکی از بهترین نمونه‌های این گروه شعر معروفی از شاطر عباس صبوحی است:

روزه دارم و افطارم از آن لعل لب است / آری افطار رطب در رمضان مستحب است

حبیبی کسبی در تشریح این دو بخش افزود: اغلب رمضانیه‌ها اشعاری هستند که به قصد رمضانیه سروده نشده‌اند، اما از نشانه‌ها و نمادهای این ماه مبارک در آن‌ها استفاده می‌شود. گروه اول اشعاری است که برای این ماه سروده شده و اغلب به شکل عیدانه‌هایی برای عید فطر است. در این بخش معمولا در مورد نفس روزه گرفتن، امساک و توحیدیه‌ قصیده سروده می‌شود.

این شاعر آیینی درباره برترین شاعران این حوزه گفت: برترین نمونه‌های این اشعار در آثار مولوی، منوچهری، رودکی، مسعود سعد، ناصرخسرو، خاقانی و سعدی دیده می‌شود. در شعر فارسی بیت‌های زیادی در مورد نفس امساک گفته شده است. به عنوان مثال:

مولوی: مبارک باد آمد ماه روزه / رهت خوش باد ای همراه روزه

حافظ: بیا که ترک فلک خوان روزه غارت کرد/هلال عید به دور قدح اشارت کرد

حبیبی همچنین درباره انعکاس رمضان در شعر معاصر گفت: رمضان در آثار شاعران معاصر بخصوص شعرای انقلاب دیده می‌شود. به عنوان مثال علیرضا قزوه چندین غزل و قصیده رمضانیه دارند که در نشست سالانه شاعران مورد وثوق قراز گرفته است؛ شعری همچون: رمضان کشتی نوح است نمانید شما / ترسم آن است که خود را نرسانید شما.

او سپس درباره فعالیت حوزه هنری در این زمینه گفت: حوزه هنری امسال کاری برای این حوزه انجام نداده است. تا کنون بهترین کاری که برای رمضانیه‌ها دیده‌ام، از مرتضی امیری اسفندقه بود. چند سال پیش کتابی با مضمون رمضانیه‌ها با نام «این شرح شرحه شرحه» از امیری چاپ شد. در این کتاب شعرهای با موضوع ماه رمضان جمع‌آوری شده و مقدمه تحلیلی در مورد «ماه مبارک رمضان در شعر» به تحریر درآمده است.

انتهای پیام