چرایی انتشار کتاب مشاور عبدالله گل/ راهی برای نجات عدالت و توسعه

تحلیل بین الملل- مهدی ذوالفقاری: کتاب جنجال برانگیز «۱۲ سال با گل» نوشته «احمد سور» که به مدت ۱۲ سال مشاور «عبدالله گل» رییس جمهور سابق ترکیه بود، نه تنها با واکنش های متفاوتی از سوی محافل سیاسی ترکیه مواجه شد، بلکه تحلیل هایی را نیز درباره اهداف و مقاصد پشت پرده انتشار این کتاب با خود به همراه داشته است.

محتوای این کتاب درباره اختلافات شخصیتی و فکری میان عبدالله گل ریس جمهور سابق ترکیه و «رجب طیب اردوغان» رییس جمهوری کنونی این کشور است و در بیان این اختلافات از زوایای مختلفی درباره دو سیاست مدار مذکور و از پایه گذاران حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه مطالبی به رشته تحریر درآمده است.

این کتاب  می کوشد تا هیچ گونه شبهه ای را درباره وجود تنش میان اردوغان و گل در بسیاری از مسائل مربوط به ترکیه باقی نگذارد و در تلاش است تا این نگرش را به خواننده القاء نماید که مشکلات مطروحه در کتاب ریشه ای به قدمت تاریخِ روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۲ دارد؛ گویا در جریان اداره کشور چه در عرصه داخلی و چه در سیاست خارجی ترکیه تنش ها و اختلافات رفته رفته پر رنگ تر شده و از غنای ماهوی بیشتری برخوردار شده اند.

عبدالله گل از سال ۲۰۰۲ تا سال ۲۰۱۴ وزیر امورخارجه، نخست وزیر و در نهایت رییس جمهور سابق ترکیه بود و احمد سور نویسنده کتاب «۱۲ سال با گل» در تمامی این سال ها در کنار گل بود. سور، ۷ سال از این ۱۲ سال را در سمت مشاور مطبوعاتی گل گذرانده بود. لذا به گفته کارشناسان حوزه ترکیه، وی مدت مدیدی است که بسیاری از این اختلافات و مشکلات آگاه بود و می توانست آن ها را رسانه ای و یا به شکل کنونی منتشر نماید. برای درک ناگفته هایی در خصوص علل و عوامل انتشار این کتاب آن هم در زمان حاضر، لازم است ابتدا از برخی مباحث مطروحه در آن اطلاع یافته و سپس به جمع بندی نقطه نظر فعالان عرصه ترکیه بپردازیم.

خلاصه اهم محتویات کتاب

به نوشته روزنامه حریت چاپ ترکیه، این کتاب تلاش می کند به اختلافات میان اردوغان و گل در حوزه های مختلفی اشاره کند که پس از اتهامات فساد علیه وزراء سابق کابینه دولت ترکیه در ماه دسامبر سال ۲۰۱۳ شدت یافت.

بر اساس نوشته های این کتاب، گل پس از بر ملا شدن شنود وسیع و غیرقانونی مکالمات و افشای فساد در سال ۲۰۱۳ به اردوغان و مقام‌های ارشد حزب حاکم عدالت و توسعه درباره لزوم استغفا وزراء حاضر در پرونده فساد تذکر داده بود.

دیگر مطالب این کتاب شامل سیاست‌های اتخاذ شده دولت آنکارا در مورد تظاهرات پارک گزی در سال ۲۰۱۳، سوریه و آزادی بیان است.

سور در کتاب خود از تصمیم گل مبنی بر تدوین برنامه ای منسجم برای احیای روابط میان ترکیه با اتحادیه اروپا می‌نویسد تا از این طریق بتواند اشتباهات سیاست خارجی ترکیه را اصلاح و سیاست دوگانه کشور را نوسازی کند و ۴ وزیر سابق متهم به فساد را هم به دادگاه عالی معرفی نماید؛ اما اردوغان در عمل مانع از تحقق تصمیمات وی شد.

مشاور مطبوعاتی سابق گل در ادامه کتاب خود به بیان جزئیاتی پیرامون ۴ وزیر سابق کابینه به اتهام فساد پرداخت که در ۲۵ دسامبر سال گذشته میلادی توسط اردوغان از کار برکنار شدند.

سور در بخشی از کتاب خود به اختلاف گل و اردوغان درباره برخی وزراء در کابینه نیز اشاره می کند. این نویسنده حتی در نهایت به اختلاف میان گل و اردوغان درباره تظاهرات سال ۲۰۱۳ در پارک گزی هم اشاره می کند.

در این کتاب همچنین به مسائل سیاست خارجی ترکیه از سال ۲۰۰۲ و اختلاف نظر دو سیاستمدار مذکور اشاره شده است.

سور در ادامه کتاب سعی دارد به بی میلی گل در صدور اجازه حضور سربازان آمریکایی در این کشور نیز اشاره کند.

به عقیده سور، گل برخی اقدامات اردوغان از قبیل مورد فوق الذکر را یک پسرفت در اقدامات کشورش در راه رسیدن به دموکراسی خطاب می کند.

سور تصریح کره است که به عقیده گل، اردوغان همواره به تعهد ترکیه در حضور ارتش کشور در اشغال عراق تحت رهبری آمریکا اشاره می‌کرد؛ اگرچه این مسأله توسط پارلمان ترکیه به تصویب نرسید. مشاور سابق گل به ناکامی در انتقال ارامنه سوریه به ترکیه نیز در این کتاب اشاره کرده است.

مواردی که به طور خلاصه درباره محتویات این کتاب بیان شد، به عقیده بسیاری از صاحبنظران، راهبرد جدید حزب حاکم برای نجات حزب از بحران کنونی تلقی می شود.

روزنامه «تودی زمان» چاپ کشور ترکیه می نویسد: مضامین کتاب حاضر درست در زمانی مطرح شده است که حزب عدالت و توسعه نتوانسته است اکثریت مطلق را در انتخابات ۷ ژوئن برای تشکیل مستقل دولت (بدون ائتلاف) به دست آورد و لذا آینده این حزب پس از ۱۲ سال پیشتازی در عرصه استقلال در انتخاب وزراء کابینه با چالش هایی مواجه شده است.

برخی کارشناسان مسائل ترکیه چنین حرکتی را یک راهبرد جدید در نجات این حزب می دانند. آنها معتقدند که حضور مجدد عبدالله گل پس از چند سال دوری از عرصه سیاست، صرفاً زمینه سازی برای بازگشت وی به فعالیت سیاسی نیست، بلکه معرفی یک چهره جدید از حزب حاکم کنونی است که حضور مجدد خود را در سیاست با انتقاد از رجب طیب اردوغان آغاز کرد؛ چهره ای که به عقیده کارشناسان عامل شکست کنونی حزب بوده است.  

لذا این اقدام حرکتی است که سایر احزاب را به تشکیل دولت ائتلافی با حزب حاکم اما با محوریت یک منتقد اردوغان ترغیب می کند، از احتمال ائتلاف میان سایر احزاب منتقد اروغان جلوگیری کرده و حیات حزب حاکم عدالت و توسعه را با تغییر تمرکز بر گل به جای اردوغان و به حاشیه راندن وی تضمین خواهد نمود.

این تحلیل با توجه به انبوه انتقادها از حزب حاکم تا سایر احزاب که از تلاش اردوغان برای «تغییر نظام پارلمانی به ریاست جمهوری» گلایه داشتند، دور از واقعیت نیست.

درادامه این روند، در ۲۳ خرداد عبدالله گل اعلام کرده بود که مشروط به عدم دخالت اردوغان، تلاش برای تشکیل کابینه ائتلافی را می پذیرد. درست یک روز بعد و در بحبوحه خبرهایی دال بر احتمال اعلام انتخابات زودهنگام توسط اردوغان، گل در تماس تلفنی با اردوغان و داود اغلو نسبت به اعلام انتخابات زودهنگام در ترکیه هشدار داده و این کار را برای آینده این حزب خطرناک اعلام کرده بود.

لذا برخی کارشناسان، مقصر شکست کنونی حزب حاکم عدالت و توسعه در انتخابات ۷ ژوئن سال جاری و نیز ائتلاف برای تشکیل دولت را سیاست های اتخادی و تندروی های اردوغان قلمداد کرده و انتشار کتاب «۱۲ سال با گل» در این زمان را مکمل اقدامات اصلاحی این حزب برای نجات خود و ترمیم چهره آن با معرفی یکی از منتقدان رییس جمهور کنونی قلمداد می کنند.