۵ کیلومتر مانده تا پایان/غرب تصمیم بگیرد

پنجمين روز مذاكرات هسته اي در لوزان در حالي آغاز شد كه اين گفتگوها بعد از بيش از يك سال مذاكره سخت ترين روزهاي خود را پشت سر مي گذارد. روزهايي كه هر روز آن به اميد پیشرفت و باز شدن گره ها تا پايان روز آغاز مي شود.

در شرايطي كه لوزان از چهارشنبه شب بدون وقفه در هتل بوقيواژ پالاس شاهد مذاكرات فشرده و دائمي در سطوح مختلف به ويژه بين ايران و آمريكا بوده است، در چهارمين روز خود پر التهاب و با خبرهاي بسيار به پیش رفت.

لوزان در حالي ديروز مهمانان جديد خود از فرانسه و آلمان و همچنين مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا را در ساعات پاياني غروب پذيرا شد كه از صبح ديروز با خبرهاي پرتلاطم درباره فضاي مذاكرات آغاز شده بود، تلاطمي كه در ساعات پاياني شب سوم شروع شد و در روز چهارم شكل جدي تري به خود گرفت.

گفتگوهاي متناوب معاونان وزراي خارجه ايران و آمريكا در آخرين ساعات روز سوم و همچنين مذاكرات خصوصي جان كري و ظريف در ساعات پاياني شب حاكي از خبرهاي جديدي بود.

از حدود ظهر روز سوم از سوي منابع غربي اعلام شد كه دو موضوع تحقيق و توسعه و تحريم ها بر روي ميز مذاكرات همچنان چالش آفرين است. صبح روز چهارم در حالي كه اعلام شد شب گذشته گفتگوهاي معاونان با همتايان اروپايي تا نيمه هاي شب ادامه داشته است، منابع خبری تاييد كردند كه همچنان تحريم ها و تحقيق و توسعه روي ميز است و اين بار موضوع تحقيق و توسعه بيشتر.

تحقیق و توسعه و تحریم همچنان روی میز

آنچه که منابع اطلاعاتی در لوزان مطرح می کنند این است که موضوع تحریم ها همچنان در بحث تحریم های شورای امنیت و تحریم های تسلیحاتی مورد مذاکره است اما احتمالا تحریم های اقتصادی در اولین گام و به صورت یک جا برداشته می شود.

در مورد موضوع تحقیق و توسعه نیز به نظر می رسد که مسئله پیشرفت صنعت هسته ای ایران در دوره زمانی مطرح است که در این باره بحث بازه زمانی اجرای توافق نیز گنجانده می شود. در مورد بازه زمانی  گزارش های خبری منتشر شده از سوی رسانه های غربی، دوره  بین ۱۰ تا ۱۵ سال را  محل اختلاف عنوان کرده اند.

به هر حال مذاکرات روز گذشته در لوزان با این دو موضوع اختلافی ادامه داشت که هم در مباحث فنی و هم سیاسی نیازمند گفتگوهای دقیق و حساسی بود.

چندین بار گفتگوهای داخلی اعضای تیم مذاکره کننده در فضای باز داخل حیاط هتل حاکی از آن بود که طرفین در حال بررسی راه حل هایی هستند که بتوانند موارد اختلافی را حل و فصل کنند.

منابع نزدیک به تیم فنی مذاکره کننده صبح روز گذشته از تلاش برای دست یابی به چارچوب ها و راه حل هایی خبر دادند که در مقابل ازائه پیشنهادات طرف مقابل مطرح شود تا فهم مشترکی پیش از حضور سایر وزرا حاصل شود.

به هر حال از حدود ظهر با ورود لوران فابیوس، وزیر امور خارجه فرانسه که حدود ساعت ۱۱ وارد لوزان شد و همچنین فرانک اشتان مایر، وزیر امور خارجه  آلمان که ساعاتی بعد خود را به لوزان رساند، فضا تا حدودی، حداقل در بین رسانه های خبری، تغییر کرد.

دیدارهای فابیوس و اشتان مایر با کری از همان ساعت اول ورود آغاز شد و این سه ناهار کاری با هم داشتند، سخنان ظریف پس از دیدار با همتایان فرانسوی و آلمانیش که این نشست ها را بسیار خوب توصیف کرد، توانست تا حدودی فضای مذاکرات را تغییر دهد.

فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز ساعتی بعد به مذاکرات پیوست و در اولین حضور رسمی خود در مذاکرات هسته ای ایران ضمن آنکه تأکید کرد با کشورهای ۱+۵ متحد هستند اما اظهار داشت که در مراحل پایانی این راه پیچیده قرار داریم.

حل شدن مسئله هسته ای در گرو مذاکره است

با این وجود و در حالی که مذاکرات تا ساعات پایانی شب بار دیگر با گفتگوهای خصوصی ظریف و کری همچنان ادامه داشت اما دو موضوع اختلافی همچنان روی میز مذاکره با قی ماند.

موضوعاتی که در یک روز سرنوشت ساز دیگر و در حالی که به گفته منابع نزدیک به مذاکرات، راه حل های آن پیدا شده و تنها تصمیم گیری نهایی طرف مقابل می تواند گره را باز کند.

به بیان دیگر جمهوری اسلامی ایران تاکنون همه نرمش های ممکن را انجام داده است و با پایبندی به توافق مقدماتی ژنو، که حتی خود غربی ها هم به آن اذعان دارند، اراده سیاسی خود برای حل کردن پرونده هسته ای از طریق مذاکره را نشان داده است. مسئله ای که رهبر معظم انقلاب هم در سخنان ابتدای سال در حرم مطهر امام رضا(ع) به آن اشاره فرمودند.

اکنون نوبت ۱+۵ و در واقع طرف های غربی است که با یک صدا کردن نظرات خود و پرهیز از زیاده خواهی ها، اراده سیاسی شان برای گرفتن تصمیم های مهم را به منصه ظهور برسانند.

به هر حال لوزان همان طور که چهارمین شب را با گفتگوهای ظریف و کری به پایان رساند، پنجمین روز را نیز با مذاکرات وزرای خارجه ایران و آمریکا آغاز کرد. وزیر امور خارچه چین مهمان بعدی مذاکرات بود و قرار است تا عصر امروز فیلیپ هاموند، وزیر امور خارجه انگلیس و همچنین سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز به مذاکرات ملحق شوند.

گرد هم جمع شدن وزرا تا بعد از ظهر امروز به هر حال هر چند که نمی تواند نشانه ای از دست یابی به تفاهم در هر حالتی باشد که تجربه در مذاکرات وین نیز در نوامبر نشان داد حتی گاهی حضور وزرا نیز گره ها را باز نخواهد کرد، اما می تواند حکایت از یک مسئله داشته باشد؛ تلاش مثبت همه طرف ها برای دست یابی به نتیجه. موضوعی که گفته می شود در مذاکرات وزیر امور خارجه کشورمان با وزرای آلمان و فرانسه نیز در روز گذشته بیش از هر مسئله دیگری نمود داشته است.

کیلومترهای پایانی یک مسیر طولانی

 به هر تقدیر آنچه که روشن است، احتمالا درصورت دست یابی به فهم مشترکی که طرفین با به دست آوردن راه حل های نهایی به دنبال آن هستند، صرفا یک بیانیه ی مطبوعاتی توسط وزرای امور خارجه ایران و ۱+۵ به صورت مشترک منتشر خواهد شد. بیانیه ای که قطعا سند رسمی نخواهد بود و به منزله نگارش هیچ توافقی نیست. انتشار این بیانیه احتمالی، آغازی خواهد بود برای نگارش متن توافق جامع نهایی که تا ضرب الاجل تیر ماه که مهلت پایانی مذاکرات هسته ای است، فرصت برای آن وجود دارد.

هر چند که طرف مقابل اصرار زیادی بر تعیین ضرب الاجل زودرس پایان مارس که تا دو روز آینده فرا می رسد دارد اما تیم مذاکره کننده ایران چنین موعدی را پایان کار مذاکرات نمی داند. پایان مارس تنها زمانی است که آمریکا ناچار به پاسخگویی به کنگره است و شاید اصرار بر دست یابی به فهم مشترک و صدور بیانیه در این زمان نیز بهانه است تا آمریکا بتواند از فشارهای کنگره رهایی یابد. به هر حال آمریکا در جریان مذاکرات هسته ای ایران تعهداتی را بر عهده گرفته است که برای جلب رضایت جامعه جهانی چاره ای جز پایبندی به تعهدات خود نخواهد داشت و البته همانگونه که بارها مقامات کشورمان هم گفته اند فشار کنگره یک مسئله داخلی آمریکاست که ارتباطی به اصل مذاکرات ندارد و این کشور خود باید مشکلات داخلیش را حل و فصل نماید.

اما از سوی دیگر ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که قطعا دو روز آینده از این جهت برای مذاکرات هسته ای ایران حائز اهمیت هستند که با حضور وزرای ۶ کشور قطعا دست یابی به فهم مشترک می تواند چراغ روشن کننده ادامه مسیر باشد. هر چند که ممکن است نور چراغ پایان راه را مشخص نکند و چه بسا حتی در صورت دست یابی به فهم مشترک و راه حل در همه موضوعات نیز طرفین نتوانند در نگارش جزئیات به توافق برسند، اما قطعا این فهم مشترک حاکی از آن خواهد بود که قدم های پایانی رسیدن به توافق جامع پس از بیش از یک سال گفتگو، در حال برداشته شدن است.

مذاکرات در لوزان ساعات آینده را با بیم و امید سپری می کند. شاید بیراه نباشد که گفته شود از مسیر ۱۰۰ کیلومتری توافق هسته ای ایران تنها ۵ کیلومتر باقی مانده است، کیلومترهایی که به نظر می رسد علائم مشخصی برای طی مسیر دارند و تنها توجه به این علامت ها و تصمیم گیری های درست در دو راهی ها می تواند این مسیر را به پایان برساند. قطعا ۵ کیلومتر پایانی راه در شرایطی که همه طرف ها نهایت تلاش خود را به کار گرفته اند، مسیر دشواری خواهد بود اما تجربه سیاسی و بین المللی نشان داده است که کاستن برخی زیاده خواهی ها که همواره در مناسبات سیاسی از طرف مقابل دیده ایم می تواند این مسیر را هموار کند. مسیری که جمهوری اسلامی ایران در طول بیش از یک سال گذشته همه تلاش خود را برای هموارسازی آن انجام داده است.

گزارش: سمیرا امیرچخماقی