نبرد اردوغان و "دولت موازی"

'صدای‌شان مضطرب است.

«خونه‌ای پسر؟ ''بله'' عملیات داشتن. دارن خونه‌ها رو می‌گردن.. هرچی تو خونه داریم ببر بیرون. ''توی گاوصندوق پول هست.''همون منظورمه.»

اغراق نیست اگر بگوییم این گفت‌وگوی تلفنی راه ترکیه مدرن را عوض کرد. گفت‌وگویی که درست یک سال پیش منتشر شد. آن‌ها که پخش‌اش کردند می‌گویند مدرکی است که نشان می‌دهد رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور فعلی و نخست‌وزیر آن زمان ترکیه، بعد از آن‌که پلیس به خانه شماری از وزیران‌اش رفته بود، به پسرش می‌گوید پول‌های نقدش را قایم کند.'

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) مارک لوون، در گزارشی با عنوان "نبرد اردوغان و دولت موازی" برای بی.بی.سی نوشته است: «افشای این مکالمه بخشی از بزرگ‌ترین رسوایی مالی تاریخ معاصر ترکیه بود. ماجرایی که به نظر می‌رسید دست داشتن اردوغان و حلقه نزدیکان‌اش را در اختلاسی عظیم ثابت می‌کند.

رسانه‌ها از مدیر یک بانک دولتی می‌گفتند که حدود ۴.۵ میلیون یورو، یعنی ۳.۵ میلیون پوند، در جعبه‌های کفش قایم کرده بوده. و از تاجری ایرانی که متهم بود برای دور زدن تحریم‌ها ۸۷ میلیارد دلار پول‌شویی کرده.

خیلی از مردم ترکیه، تا نسل‌ها، آن روز را فراموش نمی‌کنند: روز ۱۷ دسامبر ۲۰۱۳ را.

دست‌های پشت پرده

اما اردوغان هم بی‌کار ننشست. بلافاصله واکنش نشان داد و گفت مکالمه ضبط شده دروغ است، سراسر "مونتاژ" است. از دست‌های پشت پرده گفت، به قول خودش "دولت موازی"، که می‌خواهد دولت منتخب را سرنگون کند.

گفت همه ماجرا زیر سر فتح‌الله گولن است، نویسنده و خطیب مذهبی که روزگاری از یاران نزدیک اردوغان بود، اما امروز دشمن سرسخت اوست و در تبعید خودخواسته در پنسیلوانیای آمریکا زندگی می‌کند.

در یک سالی که از آن ماجرا می‌گذرد، هواداران گولن – یا "گولنیست‌ها" – شده‌اند دشمنان شماره یک کشور. دولت ترکیه بلافاصله اعلام کرد امنیت ملی در خطر است و به جنگ "دولت موازی" رفت. هزاران افسر پلیس و دادستان و قاضی اخراج شدند. دولت گفت این افراد برای گولن کار می‌کرده‌اند.

به این ترتیب – با تغییر فرماندهی پلیس – دور دوم دستگیری‌ها، که قرار بود ۲۵ دسامبر انجام شود، انجام نشد.

یاسین توپکو آن زمان معاون فرماندهی واحد جرایم مالی بود و از مسئولان ارشد تحقیقات. روز ۱۸ دسامبر از مقامش خلع شد.

می‌گوید: "وقتی کودتا می‌شود همه چیز را از پارلمان مخفی می‌کنند، ولی ما همه مدارک و گزارش‌هامان را برای بررسی به پارلمان دادیم. ترکیه خاطرات بدی از کودتا دارد. دولت از این سابقه استفاده کرد چون نمی‌خواست مردم بفهمند واقعا چه خبر است."

می‌پرسم واقعیت‌ها هرگز روشن خواهد شد؟ پاسخ می‌دهد: "در کوتاه‌مدت ممکن است مردم گول بخورند و بازی داده شوند، اما مدتی که بگذرد حقیقت را می‌بینند و واکنش نشان می‌دهند."

سرکوب رسانه‌ها

مرحله دوم سرکوب دولت برخورد با رسانه‌هایی بود که تهدید تلقی‌شان می‌کرد. یوتیوب و توییتر مسدود شدند. اقدامی که مدتی بعد به دستور دادگاه قانون اساسی لغو شد.

اردغان روایت خودش را از آن‌چه رخ داده بود اعلام کرد، در رسانه‌هایی که هر کار توانسته کرده که تمام‌قد پشت دولت بایستند.

در نهایت همین هفته گذشته، مأمورها به رسانه‌های هوادار گولن یورش بردند و بیش از ۲۰ خبرنگار و کارمند دیگر از روزنامه مخالف "زمان" و شبکه تلویزیونی "سامان‌یولو" را بازداشت کردند.

اتحادیه اروپا واکنش نشان داد و این اقدام را "مغایر معیارها و ارزش‌های اروپایی" دانست. اردوغان هم به اروپایی‌ها تاخت و از بروکسل خواست در کار ترکیه دخالت نکند.

چنگیز چاندار، تحلیل‌گر سیاسی ترکیه، می‌گوید: "اتهام‌ها انقدر جدی بودند که دولت ناچار شد برای مقابله با آن در جهت استبداد حرکت کند. اگر با این ماجرا آن‌طور که در یک کشور دموکراتیک باید برخورد شود برخورد می‌شد، کار دولت تمام بود. آن‌چه رخ داد نشان داد که ترکیه هنوز با یک دموکراسی ریشه‌دار و کارا فاصله دارد."

ترکیه در آخرین رده‌بندی آزادی مطبوعات که از سوی خبرنگاران بدون مرز منتشر می‌شود، بین ۱۸۰ کشور ۱۵۴ ام شد. بسیاری وضع آزادی بیان را در این کشور نگران‌کننده می‌دانند. وضعی که با تکیه دولت بر حامیان وفادارش به مرور سخت‌تر می‌شود.

اما دولت اردوغان هر گونه انتقاد گروه‌های حقوق بشری، رسانه‌های بین‌المللی یا دولت‌های غربی را حمله بی‌پایه‌واساس به این کشور می‌داند، توطئه‌ای برای بی‌اعتبار کردن کشوری که نمی‌خواهد دنباله‌رو غربی‌ها باشد.

راه‌آمدن رسانه‌های ترکیه با حکومت باعث شده دولت بتواند هرگونه خبررسانی در مورد تحقیقات پارلمانی در مورد فساد را – که قرار است پیش از پایان ماه دسامبر به پایان برسد – منع کند.

آنها که سکوت نمی‌کنند

فقط چند روزنامه گفته‌اند به دستور دولت عمل نمی‌کنند. یکی از معدود رسانه‌های منتقد که همچنان به کارش ادامه می‌دهد خبرگزاری جیهان است. اما آن هم نگران است در دور بعدی بازداشت‌ها هدف قرار بگیرد.

رئیس‌اش عبدالحمید بیلیچی است. می‌گوید دولت ماه‌هاست نمی‌گذارد خبرنگاران جیهان خبرهای مربوط به ریاست‌جمهوری یا نخست‌وزیری را پوشش بدهند. ضمن این‌که از آگهی‌دهندگان روزنامه هم خواسته شده قراردادهای‌شان را با این خبرگزاری لغو کنند.

بیلیچی می‌گوید: در یک دموکراسی عادی آزادی بیان را تبلیغ و ترویج می‌کنند – نه این‌که موضوع مرگ و زندگی باشد. این برچسب "دولت موازی" هم فقط برای این است که کسانی را که نظرهای متفاوت دارند ساکت کنند. من کارم روزنامه‌نگاری‌ است. اگر کسی خطایی کرده باید درباره‌اش بنویسم. اتهامی که می‌زنند هیچ پایه و اساسی ندارد.

اما با وجود همه آشوب‌های دوازده ماه گذشته، رجب طیب اردوغان بعد از ماجرای ۱۷ دسامبر دو انتخابات را برده: انتخابات محلی و انتخابات ریاست‌جمهوری.

اغراق نیست اگر بگوییم بعد از آتاتورک که بنیان‌گذار جمهوری ترکیه بود، او قدرتمندترین رهبر این کشور است. و هر چه می‌گوید و هرچه می‌کند برای نیمه محافظه‌کارتر کشور است که حمایت‌اش می‌کنند. آن‌ها که نمی‌کنند هم – به باور اردوغان – مشکل خودشان است.

موفقیت اردوغان دو دلیل اصلی دارد. دلیل اول رشد اقتصادی چشم‌گیر در دوران رهبری‌اش – که ترکیه را از کشور بحران‌زده سال ۲۰۰۱ به هفدهمین اقتصاد بزرگ دنیا بدل کرده. و دلیل دوم زبان و لحنش که شدیدا اسلامی است – مثلا این‌که دختران را تشویق می‌کند در مدرسه و دانشگاه روسری سر کنند، چیزی که پیش از او اساسا ممنوع بود.

هواداران وفادار

اردوغان چنان در ساختن پایگاه مردمی برای خودش موفق بوده که بسیاری از هواداران‌اش یک لحظه هم در روایت او از آن‌چه دسامبر سال گذشته رخ داد شک نکرده‌اند.

مثلا ابراهیم ییلدریم که کاسب است معتقد است اتهام‌هایی که به دولت زدند همه ساختگی بوده. می‌گوید: "ترکیه یکی از آزادترین رسانه‌های دنیا را دارد. فساد هم همیشه در این کشور بوده. بعد از اردوغان کمتر شده. اما بعضی‌ها در پلیس از جای دیگر دستور می‌گیرند – خوشم نمی‌آید."

نظرش را در مورد اردوغان می‌پرسم. می‌گوید: "قهرمان ما است. اقتصاد را نگاه کنید: مدام رشد کرده‌ایم. اگر حزب او سر کار بماند کشورمان قوی‌تر و ثروت‌مندتر از این هم می‌شود."

از یک دانشجو هم همین را می‌پرسم. اسم‌اش زینب الهام است. می‌گوید: "رئیس‌جمهور هم آدم است. مثل بقیه آدم‌ها اشتباه می‌کند. اما فشار رویش خیلی زیاد است. خودش و حزب‌اش نسبت به اسلام حساس‌اند، و به همین خاطر است که اکثریت مسلمان‌های ترکیه بهشان رأی می‌دهند."

اما آن‌چه ۱۷ دسامبر ۲۰۱۳ رخ داد تأثیرش را گذاشته. رهبری را که به نظر می‌رسید شکست‌ناپذیر است غافل‌گیر کرد و "دشمن داخلی" آفرید. از این گذشته تصویر سران ترکیه را ورای مرزهای این کشور دگرگون کرد. و اختلاف درونی جامعه‌ دوپاره ترکیه را عمیق‌تر از همیشه کرد.

تردیدی نیست که رجب طیب اردوغان راز بقای سیاست را بهتر از هر کس می‌داند. اما در این راه شکافی عمیق در دل جامعه ترکیه ایجاد کرده.

و منتقدان‌اش همین را میراث او می‌دانند.»

انتهای پیام