شورای همكاری خلیج‌فارس و چتر نفوذ عربستان سعودی

نشست «شورای همكاری خلیج‌فارس» در حالی برگزار شد كه اختلاف در میان اعضای آن تشدید شده است. عربستان، قطر، امارات متحده عربی، كویت، بحرین و عمان شش عضو این شورا هستند كه در حال حاضر دارای اختلاف‌های زیادی بوده و برخی از این كشورها، نقش پشتیبان گروه‌های تكفیری را ایفا می‌كنند.

گروه‌های تكفیری فعال در منطقه، به ویژه داعش باعث نگرانی كشورهای خاورمیانه هستند. تروریست‌های تكفیری، بیشتر از كشورهای عربی خاورمیانه و تعدادی نیز از اروپا، آمریكا و مناطقی از آسیا برای به اصطلاح «جهاد با كفار» به سوریه و عراق آمده‌اند. كشورهای قطر، عربستان و امارات از حامیان اصلی این گروه‌های تكفیری هستند. قدرت گرفتن داعش موجب نگرانی از بازگشت تروریست‌ها شده و امنیت این كشورها را به خطر انداخته است.

حضور كشورهای حوزه حاشیه خلیج‌فارس در ائتلاف بین‌المللی ضدداعش به رهبری آمریكا، خبر از تصمیم این دولت‌ها برای نابودی این گروه و گروه‌های مشابه می‌دهد. اما تزریق پول به این گروه‌های تكفیری توسط برخی كشورهای حاشیه خلیج‌فارس قطع نشده است. در واقع، سردمداران عرب خواستار دور كردن تروریست‌ها از مرزهای خود هستند، در عین حال می‌خواهند از این گروه‌ها برای پیشبرد اهداف خود در سوریه استفاده كنند. این كشورها بارها اعلام كرده‌اند كه خواستار سقوط «بشار اسد» رئیس‌جمهوری سوریه هستند. قطر حامی اصلی جبهه النصره در جنگ سوریه است.

در ارتباط با داعش، رویكردها اندكی تفاوت می‌كند. قدرت گرفتن تروریست‌های تكفیری در عراق و نزدیكی مرزهای عربستان به عنوان سرگروه حامیان، این كشورها را مجبور كرد تا با شركت در ائتلاف بین‌المللی، امنیت خود را تامین كرده و چهره مخدوش خود را كمی بازسازی كنند.

اختلاف درون شورای همكاری، از سال‌های گذشته وجود داشته است. اما در چند سال اخیر و با وقایع جاری در خاورمیانه، هر كدام از این كشورها موضع متفاوتی نسبت به موضوع‌ها اتخاذ كردند. جنگ سوریه، انقلاب مصر، روابط با ایران و جنگ داخلی در لیبی از مهمترین سرفصل‌های اختلاف بین اعضای شورا است.

در ارتباط با سوریه، شورای همكاری رای به قطع روابط دیپلماتیك با این كشور داد و سفارتخانه‌های این دولت‌ها در دمشق بسته شد. قطر و عربستان از حامیان اصلی «جبهه النصره» و داعش بوده و تمام تلاش خود را برای سقوط اسد به كار بسته‌اند. كویت با تصمیم به ازسرگیری روابط خارجی خود و بازگشایی سفارت در دمشق، خلاف تصمیم شورا حركت كرد. این تصمیم برای عربستان و قطر مطلوب نبود و این فاصله را بیشتر كرد.

در مورد لیبی و مصر، قطر حامی گروه «اخوان‌المسلمین» است و در جریان وقایع مصر و لیبی از این گروه حمایت می‌كند. در حالی كه كشورهای عربستان و امارات از مخالفان سرسخت اخوان بوده و از «عبدالفتاح السیسی» در مصر و از دولت اصلی لیبی حمایت می‌كنند. جنگنده‌های نیروی هوایی امارات با عبور از حریم هوایی مصر، مواضع نیروهای شبه‌نظامی مخالف دولت در لیبی را بمباران می‌كنند اما، قطر به پشتیبانی از شبه‌نظامیان انقلابی می‌پردازد. این اختلاف مواضع نیز موجب بیشتر شدن فاصله میان كشورهای شورا شد.

در مورد ایران، كشور امارات مدعی مالكیت جزایر سه‌گانه در خلیج‌فارس است. عربستان نیز در سال‌های گذشته در برخی موارد اختلاف‌نظرهایی با ایران داشته است، اما امارات پرچمدار اختلاف این شورا با ایران است. قطر، همیشه سعی در بهبود و استحكام روابط با ایران داشته است. این اقدام قطر مورد پسند كشورهای همجوار نیست و همواره باعث فشار بر این كشور بوده است.

عمان، خلاف دیگر كشورهای عضو، سعی دارد تا وارد مناقشات منطقه‌ای نشود و حد وسط را حفظ كند. «سلطان قابوس» پادشاه عمان برای دور بودن از این مسائل، در این نشست شركت نكرد.

به طور كلی، تصمیم‌های شورای همكاری خلیج‌فارس، تحت تاثیر اعمال نفوذ عربستان است. حركت هركدام از این كشورها، در راستای خلاف خواسته‌های عربستان موجب تیرگی روابط دو طرف و اعمال فشار بر آن كشور می‌شود. اختلاف میان قطر و كویت با عربستان، به دلیل اتخاذ تصمیم‌هایی خلاف سیاست‌های ریاض است.

گزارش: محسن صالحی‌خواه