رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران در کافه خبر مطرح کرد: دوران رویاپردازی اقتصاد ایران تمام شد

بهاره چراغي: از تاثيرات حضور دولت يازدهم برفعاليت هاي بخش خصوصي تا سیاست هاي خروج از رکود و جریان ورشکستگی واحدهای توليدی در کشور، موضوعاتي بود که محمدرضا بهرامن، نایب رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران در مورد آنها به توضيح پرداخت. بهرامن بر این باور است که دولت در جهت روان سازی امور اقتصادی و واگذاري امور اساسي به بخش خصوصي قدم های موثری برداشته ولي همچنان بزرگترين نگراني پيش روي اقتصاد ايران بحث تحريم ها و رکود حاکم بر واحدهای تولیدی است. او از دولت می خواهد که در بحث تصمیم سازی ها به بخش خصوصی اعتماد داشته باشند. زمانی که از او درخصوص آینده اقتصادی کشور می پرسیم، از آینده پر از امید سخن می گوید. گفت و گو با محمدرضا بهرامن سر نخ های بسیاری در خصوص سایه رکود بر سر تولیدکنندگان داد، سرنخ های که می تواند با شفاف سازی در قانون و حمایت دولت راهکاری برای خروج از رکود محسوب شود. مشروح گفت و گوي رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران در کافه خبر را مي خوانيد.

به نظر شما تاثيرات حضور دولت يازدهم برفعاليت هاي بخش خصوصي چطور بوده است. فکر می کنید کابینه تدبیر و امید تاکنون تعامل مثبتی با بخش خصوصی برقرار کرده است و آیا روندی که پیش گرفته اند تاکنون تاثیر گذار بوده است؟

زمانی که دولت یازدهم اداره کشور را در دست گرفت، عملا با توجه به برنامه های که در دولت نهم و دهم وجود داشت و نیازهای که بخش تولید به دلایل شرایط ویژه ای مخصوصا اواخر دولت دهم در آن دست و پا می زد با موجی از تورم افسار گسیخته رو به رو شد. در چنین شرایطی اولین انتظاری که بخش خصوصی داشت، این بود که چه کاری انجام دهند که به هر طریقی تورم را مهار کنند. زمانی که آقاي روحانی کابینه دولت یازدهم را تحویل گرفت یاران خود را انتخاب کرد، به ندرت افراد جدیدی مثل آقاي طیب نیا وراد بدنه دولت شدند و اصولا افرادی انتخاب شدند که قدیمی بودند. و حتي به صراحت می توانم عنوانکنم تمام مشاورهای آقاي روحانی از تیم قدیمی انتخاب شدند و کسانی هستند که حداقل یک بار مسوليت اجرایی داشته​اند. انتخاب آقای نهاوندیان از سوی آقاي روحانی نشان داد که دولت می خواهد تعاملی میان بخش خصوصی و دولت در راستای بهبود شرایط اقتصادی کشور به وجود آورد. به طور کل می توانیم عنوان کنیم تیم اقتصادی و اجرایی دولت از خبرگان گذشته در جامعه بودند و در حال حاضر فضای اقتصادی کشور را در دست دارند. در چنین شرایطی انتظارها بالا رفته و همه می گفتند که با چنین تیم خبره ای قطعا اتفاقات مهمی باید در کشور رخ دهد. اگر به خوبی با علم اقتصاد و بحران آشنا باشیم، نباید انتظار داشته باشیم که بسیاری از مشکلات یک شبه حل شود.

در چند سال اخیر کشور با معضلی به نام تحریم دائم رو به رو بوده که واقعا نمی​توان گفت این تحریم ها کاغذ پاره بوده است. دولت تمام یک سال گذشته در سیاست های برون مرزی کشور برنامه ریزی کرد که البته از نگاه بخش خصوصی موفقیت های بسیاری نیز کسب کرده است و کشور را از گوشه گیر بودن خارج کرد و آسیب های که در بخش های مختلف برون مرزی به کشور وارد می شد و هزینه های بسیار بالایی برای دولت داشت، توانست در فضای امن تری قرار دهد. تمام این عوامل نشان می دهد که دولت اقدامات مثبتی را در این مسیر انجام داده است.

خواسته ما این بود که تحریم ها لغو شود، زیرا تحریم ها کشور را در شرایطی نیمه فلج قرار داد و برای حرکت کردن کاملا به یک عصا نیاز داشتیم. اما در شرایط فعلی باید راهکارهای داشته باشیم که خروج از رکود رخ دهد و فضای تولید و اقتصادی کشور را به نوعی تغییر دهیم و هزینه​های که تحریم سایه می​اندازد بر بخش های تولیدی را کمرنگ کنیم که اعتقاد دارم دولت تا کنون توانسته در این زمینه قدم های مثبتی طی کند. می​توانم بگویم به نوعی روند سیاست های خارجی تاکنون به سمت موفقیت های چشمگیر حرکت کرده است.

این اعتدال در دولت وجود دارد و دولت معتقد است بخش خصوصی باید در عرصه  اقتصاد حضور جدي داشته باشد. اما آیا دولت موفق بوده است یا نه؟ بررسي اين موضوع نیاز به مولفه های دارد که هنوز به خوبی فراهم نشده است. نمی توان گفت از زمانی که دولت یازدهم روی کار آمده بخش خصوصی خیلی وضعيت بهتري پيدا کرده زیرا رکود حاکم بر اقتصاد کشور این اجازه را تاکنون نداده​است. همچنین فسادي که در بدنه دولت باقی مانده، مانعی است برای رشد بخش خصوصی و بحث مهم تر از همه اینکه با توجه به تحریم​های که صورت گرفته پولی فعلا وجود ندارد و سرمایه​های خارجی هم امکان ورود به کشور را ندارند. از سوی دیگر خزانه دولت خالی است و همین که دولت بتواند بودجه کشور را تامین کند، کار بزرگی انجام داده است. بنابراین در حدود این یک سال نمی توان گفت که رونقی در بخش خصوصی کشور به وجود آمده است. اما نهایتا دولت به بخش خصوصی اعتقاد دارد و این ساز و کارها که اشاره کردم اجرایی شود شاهد رونق در بخش خصوصی نیز خواهیم بود.

فکر می ​ کنید که دولت در اجرای سیاست های خود خصوصا کاهش تورم تا چه اندازه موفق عمل کرده است؟

تورم نگرانی بود که اکثر افراد جامعه و آحاد مردم با آن درگیر بودند. فضای که در شرایط تورم برای جامعه حادث شد نه تنها نگرانی​های بی شماری در فضای تولید کشور به وجود آورد، بلکه در تک تک افراد جامعه می توانستیم نگرانی ها را به نوعی لمس کنیم. هر کدام از تولید کنندگان ما صبح زمانی که کار را آغاز می کردند با نرخ جدیدی از دلار و فضای ارز کشور رو به رو می شدند و به تبع قیمت سایر کالاهای خوراکی و اقلام دیگر نیز با نوسانات شدید همراه بود. این نگرانی ها به نیروهای انسانی که در فضای کار مشغول فعالیت بودند نیز منتقل شد و آسیب های جدی آثارش را در محیط کار نشان داد.

محیط های کاری و تولیدی ما تبدیل شده بودند به محیط های که همه به فکر خبر گرفتن از اطراف و فضای اقتصادی کشور بودند و در پی شناسایی آسیب های جدیدی بودند که قرار بود بر بدنه نیمه جان اقتصاد کشور دوباره وارد شود و انگار بسیاری از افراد وظایف کاری خود را فراموش کرده بودند که تمام این عوامل اثرات بسیار مخربی برای جامعه تولیدی کشور به همراه داشت.

اما خوشبختانه استراتژي دولت یازدهم گرفتن سیاست​های کنترل کننده یا انقباضی در جهت کنترل تورم بود که به خوبی جواب داد و اعتقاد دارم که دولت تدبیر و امید حرکت هوشمندانه​ای در خصوص مهار تورم آغاز کرد و اگر غیر از این مسیر، راه دیگری را انتخاب می کردیم، نمی توانستیم شرایط سخت تورم را مهار کنیم.

جامعه ما نیازمند محیط آرام بود و همزمان با برقراری این آرامش، دولت سیاست های خارجی خود را آغاز کرد و از سوی دیگر برای مسائل اقتصادی کشور برنامه ریزی مدون انجام داد. تاکنون اگر قرار باشد نمره ای به دولت روحانی بدهم نمره ای بسیار خوبی در نظر خواهم گرفت.

رکود بر بخش های مختلف تولیدات کشور حاکم شده است، به نظر شما برای خروج از آن باید چه اقدامات موثری صورت بگیرد؟

در بخش تولید به دلیل مشکلات اقتصادی بی شماری که وجود دارد رکود بر سر تولید کشور سایه انداخت. اما در چنین شرایطی این سوال مطرح می شود که رکود را باید چه کار کرد. رکودی که همچنان با وجود اینکه رقم تورم روز به روز با کاهش مواجه می شود، پا برجاست.

اساسا رکود به دلیل اینکه تولیدکننده نمی​تواند محصولاتش را به فروش برساند، شکل می​گیرد و عرضه و تقاضا با هم همخوانی ندارند. در شرایط فعلی عرضه بالا و تقاضا پایین است.

اما یکی از عمده​ترین مشکلات ما در بخش ساختمان است. بازار مسکن کشور به دلیل سایه رکود و نبود متقاضی تا حدودی از حرکت عادی و روزمره اش عقب مانده است. در بخش مسکن بسیاری از افراد جامعه نگران بودند و هیچ گونه امیدی در این زمینه وجود نداشت خصوصا در میان نسل جدید. اما شرایط یاس و نامیدی هم اکنون از میان برداشته شده است و هیچ گونه ساخت و سازی انجام نمی شود، تاثیری بر برخی از اقلام تولیدی کشور گذاشته است. مسکن کشور مستقیما با بسیاری از واحدهای تولیدی کشور در ارتباط است. اگر بخش مسکن متوقف شود بنگاه های تولیدی با چالش رو به رو خواهند شد. اما اکنون عرضه بالاست و خبری از تقاضا نیست. که البته در بخش های مختلف تولید این حادثه رخ داده است. البته این سیاستی بود که دولت اتخاذ کرد و فکر می کنم این سیاست در فضای اجتماعی و سیاسی کشور اجتناب ناپذیر است.

چرا در این زمینه نتوانسته ایم تاکنون موفق شویم؟

این مسئله به سیاست های تولیدی کشور باز می گردد. در شرایط نامناسب اقتصادی، بخش تولید کشور باید برنامه برای عبور از بحران تنظیم می کرد که بتوانیم تقاضا را نسبت به عرضه در بخش تولید بالانس کنیم. باید تمام چالش های که بر سر راه تولید در بازار و بخش های مختلف تولید قرار دارد را شناسایی و آنان را برطرف کنیم. در بخش صنعت، از صنعت انرژی گرفته تا صنعت معدن شرایط بحران را باید تنظیم کنیم.

تنظیم شرایط بحران بسیار زمان بر شد، دولت برای این موضوع چه اقدام مهمی انجام داده است؟

درست است، شرایط بحران بسیار طولانی شد اما دولت بلافاصله سند خروج از رکود را ارائه داد. ما به عنوان واحدهای که درگیر مسائل خروجی و تولیدی بودیم، انتظار داشتیم دولت از این سند در جهت توسعه کشور استفاده کند. به هر حال بسته نواقص و چالش های داشت که ما پیشنهادهای خود را در جهت رفع موانع ذکر کردیم.

بسته ضد رکود بخش های داشت که بعضی از آنها مربوط به دولت بود و بعضی از آنها نیاز به تصویب قانون داشت. در چنین شرایطی مشخص می شود که دولت باید با مجلس به یک اتفاق نظر درخصوص برنامه ریزی و مدیریت از خروج از رکود برسد. امروز و در شرایط فعلی باید عنوان کنم که این سند تبدیل شده به یک لایحه که حدود 30 بند دارد و هنوز هم پشت درهای تصمیم گیری گیر کرده است.

یکی از بزرگترین مشکلات واحدهای تولیدی ما سرمایه در گردش است، علت به وجود آمدن این مشکل را چه می دانید؟

سرمایه در گردش واحدهای تولیدی ما با چالش رو به رو شده است و علت این موضوع این است که سیستم بانکی ما جوابگو نیست. سیستم های بانکی همیشه چه در گذشته های دور و چه نزدیک، سرمایه در گردش واحدهای تولیدی را به نوعی تامین می کردند. اما امروزه این نقش دیگر وجود خارجی ندارد. عمده معضل شهرک های صنعتی سرمایه در گردش است که باید به واحدهای تولیدی تزریق شود تا این واحدها بتوانند در بازارها بروند. مشکل ما تاسیس واحدهای جدید تولیدی نیست بلکه می خواهیم واحدهای تولیدی قدیمی خود را احیاء کنیم و عمده ترین نیازهای این واحدها که حدود 80 درصد اند، سرمایه در گردش است. از سوی دیگر، بازارهای هدف خود را نمی توانیم به خوبی ایجاد کنیم و در یک بازارهای مانند افغانستان و عرق شانس به ما رو آورده است.

مي خواهيم وارد بحث ديگري شويم. بازار ترکیه در دست ایران بود اما به گفته بسیاری از فعالان بخش خصوصی این بازار دیگر همانند سابق نیست دلیل این امر را چه می دانید؟

چالش های که بین دولت ترکیه و ایران به وجود آمده در بحث حمل و نقل کاملا مشهود است. ارقامی را ما بالا می بریم و بعد آنان نیز از این قافله جا نمی​مانند و عوارضشان را افزایش می دهند. تولید کنندگانی که تا دیروز با رقم های معقولانه اجناس خود را ترانزیتی به کشورهای اروپایی ارسال می کردند، امروز باید برای هر کانتينري حدود 3 هزار دلار پرداخت کنند که به پول ما 10 میلیون تومان می شود. این موضوع برای تولید کننده ایرانی به سادگی قابل جبران نیست زیرا ممکن است همین 3 هزار دلار سود تولیدکننده باشد. از دیدگاه من کارشناسی در زمینه مشکلات ترانزیتی کاملا احساسی بوده و نتیجه این موضوع ترافیک 20 کیلومتری کامیون ها در مرز بازرگان شده است و تاوان تصمیم های اشتباه را تولید کنندگان باید پرداخت کنند. در بخش معدن بسیاری از کالاها به کشور ایتالیا فرستاده می شود و با چنین هزینه های مگر می شود که این کالاها را جابه جا کرد. از دیدگاه من برای حل این مشکل وزارت خارجه باید پا درمیانی کند زیرا تصمیمات گرفته شده اشتباه بوده است.

از دیدگاه شما برای حل مشکلات واحدهای تولیدی کوچک و متوسط باید چه اقداماتی صورت گیرد؟

واحدهای تولیدی کوچک و متوسط نیازمند این هستند که از شرایط رکود عبور کنند. شرایط عبور از رکود بدون تزریق نقدینگی یا سرمایه در گردش به هیچ عنوان مقدور نخواهد بود. فضای اقتصادی کشور به گونه ای نیست که تصمیمات و برنامه های 15 سال پیش را دوباره انجام دهیم. در چنین شرایطی همه واحدها و سازمان ها باید در مسائل مالیاتی و حتی مبانی تامین اجتماعی یار بخش تولید باشند. بخش صنعت و معدن کشور به شدت نیازمند تزریق قوانین شفاف و روان برای به حرکت در آوردن و استفاده بهینه از مزیت های خاص که در کشور ایجاد شده است، دارد. ما باید شرایطی را مهیا کنیم که این واحدها برای تولید بیشتر ترغیب شوند تا بتوانند محصولات خود را به سادگی به بازارهای خارجی و داخلی ارسال کنند.

از سوی دیگر واحدهای کوچک و متوسط ما با چالش نقدینگی رو به رو هستند و این در حالی است که بانک ها عمدتا تسهیلات خود را به واحدهای بزرگ می دهند. اما نکته جالب این است که عمده بدهی های واحدهای تولیدی به بانک ها متعلق به واحدهای تولیدی بزرگ است و بدهی واحدهای کوچک ما ارقام بسیار ناچیزی هستند.

به وجود آوردن چنین شرایطی به ابزارهای مختلفی نیاز دارد.

ابزارهای مورد نظر برای ترغیب بیشتر تولیدکنندگان در دست دولت است. دولت می تواند با ابزارهای تشویقی که در دست دارد تلاش کند تا تولیدکنندگان از بحران به وجود آمده عبور کنند. نگاه دولت نباید نگاه دریافت باشد بلکه نگاه پرداخت نه به مفهوم یارانه تولید باشد. بحث ما یارانه تولید نیست، بلکه پرداخت، یک نوع روان سازی است. در بخش صنایع معدنی مثل سنگ های ساختمانی اکثر واحدهای تولیدی با چالش رو به رو هستند. تولیدکنندگان در بازارهای بیرون به هر دلیل که بخشی از مشکلات آن به واحدهای تولیدی و بخش دیگر به دلیل سیاست های که به دلیل تحریم ها اعمال شده به خوبی فعالیت داشته باشند و مشکلات خودشان را در زنجیره خط تولید حل کنند و در نتیجه با چالش کاهش شدید تولید رو به رو هستند. نقش تشکل ها در این شرایط اعتمادسازی و ارائه راهکار است. دولت باید به راهکارهای ما اعتماد داشته باشد زیرا هیچ گونه تضاد منافع بین تشکل ها و دولت وجود ندارد بلکه منافع ما در یک جهت است. وظیفه تشکل ها این است که خط تولید را به صورت روان نگه دارند بنابراین دولت باید اعتماد داشته باشد. انتظار ما از دولت روحانی اعتماد است.

اثر رفع تحریم ها و سیاست خارجی دولت بر اقتصاد ایران در بلندمدت و کوتاه مدت چطور است؟

نباید رویایی بیاندیشیم. استراتژی امروز ما باید حفظ شرایط موجودکشور با برنامه ریزی مدون باشد. بخش عظیمی از حفظ شرایط کشور به تصمیماتی که قرار است در پس تحریم ها اتخاذ شود بستگی دارد. یک اشتباه کوچک ممکن است باعث وقوع شوک در جامعه باشد که نمونه آن را در بازار ارز شاهد بودیم که چندین هفته بازار در نوسانات قیمت گیر کرده بود. از این نمونه اشتباهات در حال اتفاق است، مثلا آقای طیب نیا چرا باید در زمینه اختلاس 12 هزار میلیاردی صحبت کند. شفاف سازی بسیار خوب است اما چرا باید در چنین شرایطی شفاف سازی صورت گیرد زیرا نشان دادیم که فضای اقتصادی کشور مسموم است و درزهای برای چنین اختلاس ها وجود دارد. جامعه نباید امروز درگیر چنین مسائلی شود تا بتواند امنیت را احساس کند، دقیقا چیزی شبیه به مذاکرات چند وقت پیش که موجی از آرامش را با خود به همراه داشت تا بتوانیم از این آرامش بهره مند شویم.

یکی از استراتژی های دولت در خصوص تحریم ها باید این باشد که اگر موفق بودیم چه کنیم و اگر نبودیم چه کنیم. یعنی اگر تحریم های که بر ضد کشور صورت گرفته ادامه پیدا کند باید چکار کرد و اگر تصمیم های گرفته شود که تحریم ها رفع شود آیا یک شبه به تمام آمال ها و آرزوهایمان دست خواهیم یافت؟ تمام این مسائل در تصمیم های که می خواهیم بگیریم تاثیرگذار خواهد بود. باید بپذیریم که بحرانی در کشور به وجود آمده است که یک شبه به پایان نخواهد رسید. شرایط اقتصاد نشان می دهد که دیگر نمی شود به نفت متکی بود و اگر همچنان متکی باشیم در آینده نه چندان دور با مشکلات بسیاری مواجه خواهیم شد. درچنین موقعیتی باید بخش خصوصی و سرمایه های سرگردان را وارد چرخه اقتصادی کشور کنیم و اعتماد داشته باشیم و فضای توامان با آرامش ایجاد کنیم. زمانی که محیط امنی داشته باشیم می توانیم واحدهای کوچک و متوسط را از بحران خارج کنیم.

رفت و آمدها در کشور باید زیاد شود. اگر بتوانیم این جریان را به سمت عادی سازی پیش ببریم، در پس تصمیم سازی های تحریم ها بسیاری از موانع را از پیش رو برخواهیم داشت. باید ورود و خروج امنی را در کشور ایجاد و یک استراتژی تعریف کنیم.

زمانی که یک استراتژی مدون داشته باشیم بسیاری از واحدهای کوچک و بزرگ ما که در پس تحریم ها با مشکلات بسیاری مواجه شدند خلاصی خواهند یافت و همین موضوع باعث می شود نگرانی های که در کشور در خصوص اشتغالزایی نیز وجود دارد برطرف شود زیرا بحث اشتغال را باید جدی بگیریم.

اگر شرایط اشتغال در کشورهای دیگر را مورد بررسی قرار دهیم شاهد خواهیم بود که معضلات بسیاری در تمام کشورها وجود دارد و بحران های بسیاری با عناوین مختلف به نوعی در موضوع اشتغال سنگ اندازی می کنند. چرا اروپا با بحران های اقتصادی رو به رو شده است؟ عمده مشکلات آنان به دلیل اشتغالزایی است و از تمام راهکارها استفاده می کنند که فضای اقتصادی خود را به تعطیلی نکشانند. باید برای برطرف شدن بیکاری، در بخش تقاضا و قوانین و مقررات روان سازی انجام دهیم و نباید چشم به آینده داشته باشیم که اگر تحریم ها برطرف شود همه چیز خوب خواهد شد. به صراحت می گویم که اگر برنامه ریزی نداشته باشیم با رفع تحریم ها هم اتفاق بزرگی در اقتصاد کشور نخواهد افتاد.

بسیار امیدوار هستم که تحریم ها در تیرماه برداشته شود و مذاکرات، به نتیجه برسد زیرا فکر می کنم نظام به این جمع بندی رسیده است که باید تحریم ها برداشته شود. از سوی دیگر مشکلات اقتصادی که اروپا و آمریکا با آن دست به گريبان هستند، مزید بر علت شده که با ایران کنار بیایند. براين اساس باید بپذیریم که مشکلات دو طرفه است. بنابراین به همان اندازه که ما به آنها وابستگی داریم و می خواهیم تحریم ها لغو شود به همان اندازه آنها هم به ما وابسته هستند و می خواهند مذاکرات به نتیجه برسد. بنابراین بسیار به نتیجه مذاکرات امیدوار هستم.

3535