"قبرس" گروگانی سیاسی در دست ترکیه است/ مسأله قبرس خاورمیانه را متأثر خواهد کرد

به گزارش خبرنگار مهر، 31 سال از تقسیم قبرس می گذرد. جزیره قبرس به عنوان سومین جزیره بزرگ دریای مدیترانه در جنوب غرب آسیا و شرق دریای مدیترانه واقع شده است.

این جزیره از سمت شمال به فاصله 65 کیلومتر با ترکیه، از سمت شرق به فاصله 112 کیلومتر با سوریه، 162 کیلومتر با لبنان، 267 کیلومتر با رژیم اسرائیل و از سمت شمالغربی 956 کیلومتر با یونان فاصله دارد.

این جزیره که به دلیل موقعیت استراتژیک خود همواره مورد توجه امپراطوریهای مختلف بوده است در سال 1571 میلادی توسط امپراطوری عثمانی فتح شد. در سال 1878 که امپراطوری عثمانی در جنگ 93 شکست سختی از روسیه خورده بود برای جلب حمایت انگلستان در ازای 92.000 لیره طلا جزیره را به بریتانیا کرایه داد و در جریان جنگ جهانی اول چون عثمانی جزء دول محور و متحد آلمان بود و بر علیه بریتانیا می جنگید بریتانیا الحاق قبرس را اعلام و برای جزیره فرماندار انتخاب کرد.

در سال 1960 جزیره قبرس استقلال خود را از بریتانیا با نام جمهوری قبرس  به دست اورد و در این دوره جمعیت یونانی و ترک جزیره در حکومت دارای قدرت یکسانی بودند. درگیری میان دو گروه جمعیتی از هنگامی شروع شد که رئیس جمهور قبرس ماکاریوس سوم درصدد تغییر 13 ماده از قانون اساسی این کشور برامد در حالی که برخی از این ماده ها غیر قابل تغییر بودند. با افزایش درگیریها در تاریخ 21 دسامبر 1963 جنگ داخلی شروع شد. این درگیریها در سال 1967 شدت گرفت و یونان به صورت غیر رسمی 15.000 نیروی ارتش را وارد جزیره کرد.

با کودتای نظامی سال 1974 در یونان حکومت ملی گرای نظامیها سیاست سختگیرانه تری را در مورد قبرس در پیش گرفت و با تصرف کاخ ریاست جمهوری در تاریخ 15 جولای توسط نیروهای یونانی حاضر در جزیره رئیس جمهور دست نشانده ای را به قدرت رساند.  ترکیه نیز با استناد به ماده 4 موافقت نامه های زوریخ و لندن در تاریخ 20 ژولای عملیات نظامی را از هوا و دریا آغاز کرد و دو روز بعد در 22 جولای نیروهای ترکیه وارد پایتخت لفکوشه (نیکوزیا) شدند اما با فشارهای بین المللی مجبور به توقف پیش روی شد. در 15 نوامبرسال 1983 نیز جمهوری ترک قبرس شمالی اعلام وجود کرد و گفتگوهای اتحاد که از اولین روزها شروع شده بود تاکنون بی نتیجه بوده است.

به بهانه 15 نوامبر و سی و یکمین سالگرد تشکیل قبرس شمالی و تقسیم شدن این جزیره و همچنین تحولات اخیر شرق مدیترانه که با اکتشاف منابع عظیم نفت و گاز همراه بوده است خبرگزاری مهر گفتگویی را با خانم "جانان اُنورار" (Canan Onurer) کارشناس ارشد مسائل شرق مدیترانه و سردبیر روزنامه قبرس پستاسی(Kıbrıs Postası) انجام داده است که در ادامه می آید.

خبرگزاری مهر: خانم اُنوراَر لطفا کمی درباره مسئله قبرس برای خوانندگان توضیح می دهید؟

جزیره قبرس دارای اهمیت تاریخی و استراتژیک بسیار زیادی است. به لحاظ تاریخی چه در دوره یونانی ها و چه در دوره روم باستان و پس از آن هم به ویژه در دوره عثمانی قبرس اهمیت داشته است. اما اگر از دریچه تاریخ معاصر به ماجرا نگاه کنیم قضایای سال 1963 و درگیریهایی که میان ترکها و یونانیها پیش آمد را خواهیم داشت و پس از آن هم مداخله نظامی ترکیه در سال 1974 میلادی و حوادث پس از آن که تا به امروز نیز ادامه داشته، قابل بیان است.

اما اینکه چرا جزیره ای به کوچکی قبرس بدین اندازه مهم است دلایل متعددی دارد. از جمله این دلایل این است که قبرس از یک سو کشوری خاورمیانه ای است و از سوی دیگر در دریای مدیترانه قرار دارد و از نظر تاریخی و فرهنگی جزء اروپا به شمار می رود. قبرس جزیره ای کوچک همراه با زیبایی های طبیعی و همچنین میراث تاریخی غنی است. از سوی دیگر این کشور دارای ذخایر نفت و گاز طبیعی است که این اواخر در اطراف جزیره کشف شده است. اینها به اهمیت قبرس افزوده و نزدیکی جغرافیایی با کشورهای مهم منطقه باعث شده تا این جزیره همیشه اهمیت خود را حفظ نماید.

از مهمترین مسائلی که در تاریخ معاصر این جزیره به وقوع پیوسته جدا از مداخله نظامی 1974 ترکیه در دهه اخیر و در سال 2004 میلادی ، می توان به رفراندومی که در سال 2004 میلادی در سطح جزیره برای رد و یا قبول نقشه راهی که دبیر کل سازمان ملل متحد مطرح کرده بود که با نام طرح عنان معروف شد اشاره کرد. از دیگر تحولات مهم جزیره در سالهای اخیر نیز گشایش مرزها میان بخشهای شمالی و جنوبی در سال 2003 میلادی بود و اکنون قبرسی ها توسط این ایستگاههای مرزی در حال تردد به بخشهای شمالی و جنوبی جزیره هستند. اما در مورد گفتگوهای اتحاد میان دو بخش حتی قبل از سال 1983 که کشور جمهوری ترک قبرس شمالی تاسیس شد این گفتگوها شروع شده بود و تحت نظارت سازمان ملل متحد تا به امروز ادامه داشته است که البته متاسفانه به دلیل دخالتهای خارجی خیلی هم موثر نبوده اند.

آینده گفتگوهای صلح میان بخشهای شمالی و جنوبی قبرس را پس از ناکامی طرح کوفی عنان چگونه پیش بینی می کنید؟

در جریان رفراندوم ماه آوریل 2003 میلادی 75% ترکهای قبرس به این طرح پاسخ آری و 65% قبرس جنوبی رای نه دادند که به وجود امدن چنین مساله ناامید کننده ای مخصوصا برای بخش شمالی بسیار مایوس کننده بود چرا که می دانید پس از دخالت نظامی ترکیه در جزیره قبرس در سال 1974 که پس از آن نیز با تاسیس کشور مستقل جمهوری ترک قبرس شمالی همراه بود باعث به وجود آمدن تحریمهای بسیاری علیه قبرس شمالی شده است و همان طور که می دانید قبرس شمالی را به غیر از ترکیه کشور دیگری به رسمیت نمی شناسد. مساله این است که در رابطه با دو قسمت جزیره هم آینده امیدوار کننده ای دیده نمی شود.

همان که می دانید این اواخر در مدیترانه شرقی و مخصوصا اطراف جزیره قبرس منابع عظیم نفت و مخصوصا گاز طبیعی کشف شده است و در این رابطه در روزهای گذشته رهبران یونان، قبرس جنوبی و مصر در قاهره گردهم آمدند و علاوه بر کشورهای فوق ترکیه و اسرائیل نیز درصدد استفاده از این منابع هستند. در ماههای گذشته نیز ترکیه یک کشتی اکتشافی خود را با همراهی کشتی های جنگی به منطقه فرستاد که با اعتراض یونان و قبرس جنوبی همراه بود آیا در آینده احتمال درگیریهای بیشتر میان این کشورها وجود دارد؟

هرگونه ناآرامی چه در قبرس جنوبی و چه در بخش شمالی نه به مصلحت خاورمیانه و نه به مصلحت اروپاست و باعث تاثیرات منفی در این مناطق خواهد شد. بهتر است به این مساله از دیدگاه مثبت تری نگاه کنیم چرا که هرگونه درگیری در قبرس و شرق مدیترانه مخصوصا برای خاورمیانه که خود این روزها اوضاع بسیار ناآرامی را تجربه می کند بسیار منفی و زیان بار خواهد بود. اما در مورد نفت و گاز موجود در منطقه نیز باید گفت تا کنون نفت و گاز نه تنها در هیچ کجای دنیا باعث ایجاد صلح و آرامش نشده بلکه برخلاف آن در هر نقطه از جهان که پای نفت و گاز به میان آمده باعث جنگ و خونریزی شده است.

بر این اساس فرایندی که قدرتهای امپریالیستی در پشت پرده و با بهانه تصاحب منابع انرژی شروع کرده اند نیز به هیچ عنوان قادر به تامین خواستهای واقعی مردم قسمتهای شمالی و جنوبی قبرس نیست. وقت آن رسیده است که مردم قبرس، ترکیه و خاورمیانه این نکته را درک کنند که نفت و گاز و یا هر ماده معدنی دیگری قادر به ایجاد صلح و دوستی نیست و این مردم و دولتهای این کشورها هستند که باید به صورت دوستانه به گفتگو با یکدیگر بپردازند. وقت آن رسیده که یونان و ترکیه از قرار دادن جزیره قبرس به عنوان صحنه مبارزه اختلافات تاریخی و سیاسی خود دست بردارند.

جهت گیری آقای اردوغان و حزب عدالت و توسعه ترکیه را نسبت به قضیه قبرس چگونه می بینید؟

نه رئیس جمهور ترکیه آقای رجب طیب اردوغان و نه حزب عدالت و توسعه و نه هیچ حزب دیگری البته حزب جمهوری خلق در این مورد تا حدودی استثناء است، در قضیه قبرس تا کنون منافع مردم این جزیره را در نظر نگرفته اند و در مورد مساله قبرس اردوغان و حزب عدالت و توسعه فقط به دنبال تامین منافع خود هستند و در فکر اینکه چگونه برای رسیدن به اهداف خود در قبال اتحادیه اروپا از قضیه قبرس به عنوان یک گروگان سیاسی استفاده کنند هستند.

 یعنی به نظر شما ترکیه از جزیره قبرس در مقابل اتحادیه اروپا استفاده می کند؟

بله، طبیعتا بعضا بر علیه اتحادیه اروپا استفاده می کند و بعضا هم به عنوان وزنه ای که به پایش وصل است و جلوی ارتباطات بهتر با اروپا را مانع شده نگاه می کند، چرا که به خاطر قضیه قبرس بعضی فصلها برای پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا گشوده نشده است. یعنی ترکیه هر کاری که می خواهد را انجام می دهد چرا که کنترل تمام امور در قبرس را به دست دارد. یونان و ترکیه بیشتر از این که به دنبال صلح و اتحاد میان دو بخش قبرس باشند بیشتر از آن به دنبال تامین منافع خود هستند و در این اواخر نیز می خواهند که منابع گاز اطراف جزیره را به نفع خود مصادره کنند.

.................

گفتگو از امید شمیزی