کارشناس مسائل خاورمیانه: ترکها وارد بازی خطرناکی شده‌اند

سعید جعفری پویا: همانطور که عموم کارشناسان پیش بینی کرده بودند، اقدامات نظامی هوایی علیه مواضع داعش نتوانست ضربه چندانی به این جریان وارد کند و حالا کوبانی هم در آستانه سقوط قرار گرفته است. اتفاقی که باعث می شود عمق استراتژیک این جریان بازهم بیشتر از قبل شود و موضوع نابودی گروه موسوم به دولت اسلامی سخت از قبل شود. دکتر جعفر حق پناه معتقد است ترکیه در این میان دست به بازی خطرناکی زده است و می خواهد از داعش برای ضربه زدن به پ.ک.ک و دولت سوریه استفاده کند. در ادامه مشروح گفتگوی خبرآنلاین با کارشناس مسائل خاورمیانه را می خوانید:

تحولات در کوبانی و کردستان سوریه به شکل نگران کننده ای در آمده است و تقریبا تا سقوط این منطقه چیزی باقی نمانده است. اما موضوعی که روند تحولات در کوبانی را حساس تر کرده رقابت ها میان دولت اقلیم و پ.ک.ک است که سبب شده کوبانی تنها بماند. شرایط کلی این منطقه را چگونه ارزیابی می کنید؟

همان طور که شما اشاره کردید تحولات کردستان سوریه آوردگاه و عرصه رقابت میان همه قدرت های منطقه ای است. این مسئله تا اندازه ای به مسئله کردی باز می گردد که در خلال آن نوعی موازنه بین قدرت های منطقه بر قرار می شود و در آن هریک از بازیگران سعی می کنند با نقش آفرینی در این بحران اولا تهدیدات را به حداقل برسانند. دوما این تهدیدات و خطرات را متوجه رقیب کنند و سوم فرصت هایی برای بهبود شرایط خود فراهم سازند. این روند در خصوص کردستان سوریه مانند عراق صدق می کند و ما می توانیم از آن تحت عنوان موازنه فراگیر یاد کنیم. موازنه ای که حتی چارچوب بندی نظری هم دارد. در سوریه حکومت اقلیم که سعی می کند خود را در قد و قواره یک دولت Nation - state نشان دهد این روال را در پیش گرفته و تلاش دارد جنس برخوردهایی که با این دولت می شود منطبق با یک دولت مستقل باشد. ترکیه هم به عنوان یک قدرت منطقه ای تلاش دارد از تحولات سوریه به سود منافع و مصالح خود بهره ببرد. بر این اساس هر دو طرف هم اقلیم و هم ترکیه از ناحیه قدرت یابی کردستان سوریه و نفوذ حزب پ.ک.ک و شاخه سوری آن یعنی پ.ی.ی احساس خطر می کنند. در نتیجه هر دو این گروه ها یک احساس خطر مشترک دارند و آن هم قدرت گرفتن کردهای سوریه است. در نتیجه جریان تکفیری داعش می تواند ابزار مناسبی برای برطرف کردن این احساس خطر باشد. هرچند این مسئله بیشتر از سوی ترکیه دنبال می شود. اما در عین حال می تواند این خطر را برای هر دو به دنبال داشته باشد که تروریسم مذهبی و افراط گرایی دینی دامن آنها را بگیرد.

احمد داوود اوغلو در صحبت هایی اظهار داشته بود که ترکیه اجازه سقوط کوبانی را نمی دهد و پارلمان این کشور هم مجوز حمله را صادر کرد. این اظهارات و اقدامات ناهمخوان را چگونه تحلیل می کنید؟
این اظهارات ناشی از این است که ترکیه احساس می کند می تواند دشمن اولویت دار خود پ ک ک را از طریق داعش و دولت اسلامی از بین ببرد و آنها هنوز داعش را تهدید جدی نمی دانند و همین امر ظن تعامل ترکیه با داعش را بیشتر می کند که چطور است که آنها با وجود اینکه در گذشته به محض کوچکترین ناآرامی در مرزهای این کشور به شدت برخورد می کردند، اما حالا اینهمه تنش و درگیری در نزدیکی این کشور رخ می دهد و ارتش ترکیه هیچ اقدامی انجام نمی دهد. واقعیت این است که ترکیه وارد بازی خطرناک و ماجراجویانه ای شده است و فکر می کند فعلا با دولت اسلامی تعامل داشته باشد و هنوز تهدید داعش را چندان بالا ارزیابی نمی کند و شاید هم تصور می کند که می تواند در آینده و در صورت لزوم این جریان را کنترل کنند.

بر این اساس شما معتقدید ترکیه از داعش به عنوان ابزار استفاده می کند؟ این باعث نمی شود در ادامه ترکیه دچار مشکل شود؟
اساسا سیاست خارجی سه ابزار دارد دیپلماسی، جنگ و اطلاعات. رویکرد اصلی ترکیه حول این مسئله ناظر بر جنگ اطلاعاتی است. به عبارت دیگر ترکها سعی می کنند با ابزارهای اطلاعاتی راه سومی را در پیش بگیرند و آن همکاری با جریان های رادیکال افراطی در منطقه است. این تحولی تازه در سیاست خارجی ترکیه به شمار می رود. در واقع ترک ها به این نتیجه رسیدند حالا که مانند ایران توانایی انجام جنگ نیابتی را ندارند از ابزار دیگری استفاده کنند. چراکه ایران با استفاده از حماس و حزب الله و جریان های شیعی در عراق توانسته منافع خود را پی بگیرد اما ترک ها که از چنین توانایی محروم هستند، به این نتیجه رسیدند از اقدامات مخرب داعش برای پیگیری منافع و اهداف خود بهره ببرند تا با این محور بتوانند نفوذ خود را در منطقه افزایش دهند. این بازی خطرناکی است که ترک ها پی گرفته اند.
سوال اینجاست این بازی خطرناک با توجه به وجهه منفی جهانشمول داعش نمی تواند به اعتبار و حیثیت ترکیه در منطقه و جهان آسیب بزند؟
دقیقا همینطور است. ترکیه دیر وارد شده و زود می خواهد به محصول برسد. واقعیت این است ماجراجویی های ترکیه تا همین حالا هم هزینه ها و دردسرهایی برای ایران و سوریه پیش آورده است. بی آنکه سود و منفعت قابل توجهی برای ترکیه به همراه داشته باشد، حتی در حوزه نرم افزاری لطماتی هم به ترکیه وارد شده است و تردیدهای زیادی چه در سطح منطقه ای و چه در سطح بین المللی در خصوص نیت ترکیه پدید آمده است. ضمن اینکه این نخستین بار نیست که چنین مباحثی در خصوص اقدامات ترکیه پیش می آید. در نتیجه نشان دهنده وجود تردیدهای جدی جهانی نسبت به باورهای حقیقی ترکیه است. بر این اساس برای کشوری که بخش قابل توجه درآمدهایش متکی و مبتنی بر توریست است، پیش آمدن چنین مسائلی یقینا اثرات سوئی برای آنکارا به همراه خواهد داشت.
همانطور که قابل پیش بینی بود اقدامات آمریکا و متحدانش در زمینه مبارزه با داعش نتواسنته چندان موثر باشد و میزان تلفات و لطماتی که گروه موسوم به حکومت اسلامی پذیرفته بسیار اندک بوده است، این باعث نمی شود که شرایط حول مبارزه و مقابله با این جریان تروریستی پیچیده تر شود؟
باید به این نکته توجه کرد که داعش قبل از اشغال موصل با داعش پس از آن تفاوت های عمده ای دارد. گروه دولت اسلامی پس از فتح داعش به ساز و برگ چشمگیری دست یافت و با توجه به فتوحاتی که به دست آورده دیگر مانند روزهای نخستین در محدودیت مکانی قرار ندارد و می تواند به راحتی جابه جا شود، بر این اساس میزان آسیب پذیری این گروه نسبت به زمانی که تنها یکی دو نقطه را در اختیار داشتند بسیار کمتر شده است. بر این اساس بسیار ساده انگارانه است اگر گمان کنیم با چندین بمباران هوایی می توان این گروه را محدود و نابود کرد. واقعیت این است همانطور که شما اشاره کردید اوضاع برای کنترل داعش و ریشه کن کردن افراط گرایی بسیار دشوار و پیچیده شده است و این معضل حل نخواهد شد جز با در نظر گرفتن نقش بازیگران تاثیرگذار منطقه ای و همچنین عزم جدی بین المللی.

5249