نوسان افزایش یا مدیریت جمعیت در اردبیل/ منابع انسانی چالش برنامه های توسعه

به گزارش خبرنگار مهر، مطابق سرشماری سال 90 مرکز آمار ایران جمعیت کل استان اردبیل یک میلیون و 248 هزار و 488 نفر است که از این تعداد 798 هزار و 942 نفر در شهرها و 449 هزار و 546 نفر در روستاها زندگی می کنند.

این ارقام البته اولین قدم سنجش وضعیت جمعیتی در استان است. بعد از سال 90 حتی به صورت نسبی کاهش یا افزایش جمعیت استان مطالعه نشده و مسئولان رقم جمعیت را از 1.2 تا 1.5 به صورت متغیر عنوان می کنند تا جایی که رقم جمعیت درست در مقاطع تصمیم سازی یکی از متغیر ترین داده ها بوده و هیچگاه به صورت درست عنوان نمی شود.

این موضوع در کنار تراکم جمعیتی ناهمگون استان در طول و عرض موجب شده در تخصیص اعتبارات و امکانات دلخوری شهرستان ها تمامی نداشته باشد و این روزها خیل عظیم مهاجرت از روستاها تنها دلیلی است که بدون پایه علمی از سوی برخی مسئولان تحت عنوان عامل کاهش جمعیت این منطقه طرح می شود.

در عین حال تاکید به افزایش جمعیت بدون بازنگری در آمار و ارقام و دلایل مقاومت در مقابل فرزند آوری از جمله موضوعاتی است که به عقیده کارشناسان یکی از موانع متصور توسعه در آینده است.

نرخ باروری در اردبیل بالاتر از میانگین کشوری است

رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان اردبیل با بیان اینکه طبق سیاست گذاری ها هر خانواده اردبیلی باید بیشتر از 2.1 فرزند داشته باشد، گفت: هم اکنون نیز نرخ باروری در این استان بالاتر از میانگین کشوری است.

فرهاد پورفرضی در گفتگو با خبرنگار مهر اضافه کرد: برنامه ریزیهای افزایش جمعیت در استان اردبیل توسط دانشگاه علوم پزشکی در دست اجرا است.

وی با اعلام اینکه فرزند آوری هر خانواده اردبیلی در حال حاضر 2.1 است، ادامه داد: با این وجود برای افزایش جمعیت نرخ فرزند آوری باید بیشتر از 2.1 باشد که این سیاست در حال پیگیری است.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان در عین حال بر ضرورت افزایش سطح آگاهی خانواده ها به مسئله فرزند آوری بیشتر و مسئله پیر جمعیتی تاکید کرد و خواستار توجه در این زمینه شد.

وی متذکر شد: فرزند آوری آگاهانه می تواند از پیری جمعیت و کاهش آن ممانعت کند و بدین منظور در سالجاری ارتقای سطح آگاهی جامعه و جلب خانواده ها برای فرزند آوری در دستور کار دانشگاه قرار دارد.

فراغت خانواده ها از سیاست دستگاه ها

تاکیدات به فرزند آوری در حالی در برنامه ها قالب بندی می شود که اغلب خانواده ها فارغ از این سیاست گذاری ها بر اساس فرهنگ رایج و بر اساس وسع و تمایل خود نسبت به تولد فرزند اقدام می کنند.

یک زوج جوان در این خصوص به خبرنگار مهر اظهار کردند که اغلب زوج ها تمایل دارند که مدتی بین فرزند آوری و ازدواج خود فاصله دهند.

رعنا محمدی تاکید کرد: مثل سابق نیست که از زن انتظار می رفت سال بعد از ازدواج صاحب اولین فرزند خود شوند، امروزه زوج ها تمایل دارند قبل از ورود سومین عضو به زندگی خود مدتی زندگی دو نفره را تجربه و فرصت های آن استفاده کنند.

وی معتقد است اینکه یک زوج بتواند نسبت به فرزند آوری در زمان مناسب اقدام کند یک وجه از آگاهی است و نباید چنین فرصتی با دخالت خانواده ها از آن ها گرفته شود.

در عین حال یک شهروند اردبیلی نیز تولد فرزند را منوط به وضعیت مالی خانواده ها می داند. گیتی رستمی معتقد است با گرانی های فعلی خانواده ها به جیب خود نگاه کرده و با هدف تامین همه جانبه فرزند اقدام به افزایش تعداد فرزندان خود می کنند.

سیاست ها مطابق با فرهنگ های رایج نیست

یک جامعه شناس نیز با تاکید به اینکه پیچیدگی زندگی فردی و اجتماعی امروز باید در برنامه های تقویت جمعیت مورد توجه باشد، معتقد است دلیل شکست اغلب این سیاست ها به دلیل عدم تناسب با نیازهای موجود جامعه است.

محسن باقری با بیان اینکه افزایش سن ازدواج و تمایل به فاصله دادن بین سال ازدواج و سال اولین تولد فرزند در جامعه به وضوح مشخص است، اضافه کرد: با بی توجهی به این دغدغه ها نمی توان سیاست افزایش جمعیت را اعمال کرد.

تاکیدات این کارشناس در حالی است که مطابق اظهارات استاندار اردبیل افزایش سن ازدواج یکی از چالش های فرهنگی استان محسوب می شود.

هرچند مطالعه دقیقی از دلایل این معضل صورت نگرفته اما بسیاری از جوانان معتقدند وقتی کار و پول نباشد ازدواج بی معنی است.

در عین حال دادستانی اردبیل پرونده های طلاق را در ردیف دوم پرونده ها عنوان می کند. طلاق هایی که اغلب در سال های ابتدایی ازدواج و در بازه زمانی مناسب فرزند آوری اتفاق افتاده است و زوج قبل از اینکه بتوانند به قوام و ثبات برسند شاهد از هم پاشیده شدن خانواده خود بوده اند.

تغییر وزنه های جمعیتی در روستاها

در کنار معضلات فرهنگی که اغلب در امر افزایش جمعیت مورد توجه قرار نمی گیرد تغییر وزنه های جمعیتی شهری روستایی را نیز باید اضافه کرد.

مرکز آمار ایران می گوید جمعیت اردبیل 1.66 درصد جمعیت کشور است. بالا بودن نرخ باروری در حالی است که طبق اندازه گیری های این مرکز رشد متوسط سالیانه جمعیت از سال 85 تا 90، 0.33 بوده که مناطق شهری را با رشد 2.23 و مناطق روستایی را با منفی 2.58 نشان می دهد.

بطوریکه موجب شده استان اردبیل در ردیف استان های با کمترین میزان رشد جمعیت قرار گیرد .درصد رشد شهرنشینی از 58.3 درصد در سال 85 به 64 درصد در سال 90  یعنی حدفاصل دو سرشماری افزایش یابد.

در حالی که در آن مقطع مهاجر فرستی اردبیل دلیل کاهش جمعیت عنوان شده رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان دلیل اصلی کاهش جمعیت استان را مهاجرت دانسته و در خصوص ایجاد برنامه برای تعادل جمعیتی اردبیل یادآور شد: اعتقاد داریم با بهینه کردن خدمات و افزایش سطح کیفی توان زمینه را برای مهاجرت معکوس و ایجاد تعادل جمعیتی فراهم کرد.

در عین حال نماینده مردم گرمی در مجلس شورای اسلامی اخیرا از کاهش قابل توجه جمعیت در روستاهای مرزی استان به دلیل خشکسالی ها ابراز نگرانی کرد.

حجت الاسلام میر قسمت موسوی تصریح کرد: رشد جمعیت در مرز استان به سفر رسیده و نبود زمینه اشتغال و حتی معیشت موجب می شود جوانان روستایی ترک دیار کنند.

این تاکیدات تا حدودی گواه این عقیده کارشناسان است که جمعیت اردبیل بیشتر از آنکه در مرحله افزایش جمعیت و فرزند آوری نیازمند دقت نظر باشد در مدیریت و حفظ جمعیت خود خلاء دارد.

خروج نخبگان به دلیل عدم توسعه یافتگی

بطوریکه در کنار مهاجرت عمده از روستاها که رشد جمعیتی اردبیل را منفی کرده است باید به مهاجرت نخبگان اشاره کرد که به دلیل نبود زمینه های تحصیلی و شغلی حاضر به پذیرش سختی دوری از خانواده و زادگاه خود می شوند.

موضوعی که مدیران ارشد استان نیز بارها در جلسات مختلف به آن تاکید داشته و معتقد بوده اند که بسیاری از تلاش ها جهت تربیت نخبگان در استان به نفع دانشگاه های خارج از کشور تمام می شود.

مجید خدابخش استاندار اردبیل در خصوص می گوید تا زمینه مناسب فراهم نشود نخبه بر نمی گردد و تاکید دارد که اردبیل برای حفظ نخبگان خود نیازمند توسعه آن هم از بعد صنعتی است تا با ایجاد صنایع دانش بنیان نخبه ها را جذب کند.

افزایش جمعیت در اردبیل نیازمند فرهنگسازی است

در حالی که سیاست گذاری ها در تغییرات وزنه های جمعیتی به جمع بندی نرسیده است معاون سیاسی امنیتی استانداری اردبیل معتقد است افزایش جمعیت در اردبیل نیازمند فرهنگ سازی و آگاهی دهی است.

طاهر شریفی در این خصوص گفت: علت کاهش جمعیت اردبیل بخشی به دلیل مهاجر فرست بودن این استان است که در سال های اخیر در ترکیب جمعیتی تاثیر قابل توجه داشته است.

وی به خبرنگار مهر افزود:حتی اگر زاد و ولد بالا باشد به دلیل مهاجرت گسترده به ویژه به استان تهران جمعیت استان کاهش یافته است.

شریفی عنوان کرد: علاوه بر این به دلیل فرهنگ سازی طولانی مدت برای کاهش جمعیت برای افزایش تعداد خانوار مقاومت هایی صورت می گیرد.

معاون سیاسی اجتماعی استاندار با یادآوری شعار "فرزند کمتر، زندگی بهتر" بیان داشت: مدتهاست مردم به این شعار عادت کرده اند و اگر امروز افزایش جمعیت یک ضرورت است باید به شکل مناسبی برنامه ریزی و فرهنگ سازی شود.

وی در خصوص مقاومت شهروندان به دلیل مشکلات اقتصادی و سطح پایین رفاه اضافه کرد: در عین حال افزایش جمعیت باید با بالا بردن سطح درآمد و شکوفایی اقتصادی همراه باشد.

شریفی تاکید دارد که مدیران باید به هر دو مقوله توجه کنند و زمینه بهبود اقتصاد خانواده ها را با هدف بالا بردن امکانات عمومی در نظر داشته باشند.

وی افزود: در صورتی که هر دو حوزه به شکل مناسبی پیش روی داشته باشد می توان استقبال از افزایش جمعیت را به سادگی شاهد بود.

نظرات مختلف نشان می دهد اردبیل بیشتر از آنکه باید نگران افزایش جمعیت خود باشد نیازمند مدیریت جمعیت است. دغدغه ای که در آینده نزدیک به یکی از موانع توسعه تبدیل خواهد شد. آن هم در وضعیتی که این استان قصد دارد در برنامه ششم توسعه پایه توسعه خود را در صنایع تبدیلی و دانش بنیان و تجارت قرار دهد، دو مولفه ای که نیازمند مدیریت و بکار گیری صحیح منابع انسانی به ویژه نیروی بارور و کار جامعه است.

................................

گزارش: ونوس بهنود