حجم زیاد ندانسته‌ها برنامه‌ریزی محیط‌زیست را پیچیده‌ کرده است

عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط‌زیست جهاددانشگاهی گفت: آنچه برنامه‌ریزی محیط‌زیست را از سایر حوزه‌های برنامه‌ریزی متمایز یا شاید پیچیده‌تر و مشکل‌تر می‌کند، حجم زیاد ندانسته‌ها یا عدم قطعیت‌هاست.

محمد پناهنده در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)منطقه گیلان، درباره برخی ملاحظات در تهیه سند آمایش سرزمین گیلان اظهارکرد: آنچه برنامه‌ریزی محیط‌زیست را از سایر حوزه‌های برنامه‌ریزی متمایز یا شاید پیچیده‌تر و مشکل‌تر می‌کند، حجم زیاد ندانسته‌ها یا عدم قطعیت‌هاست که این موضوع باعث شده برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست دارای رویکرد احتیاطی‌تر نسبت به سایر حوزه‌ها باشد.

وی افزود: از جمله علل حجم بیشتر ندانسته‌ها و عدم قطعیت‌ها، وجود تعداد زیاد متغیرهای نقش آفرین و وجود ارتباطات متعدد غیرخطی بین آنهاست. از طرف دیگر متغیرهای نقش‌آفرین در مقیاس مختلف زمانی و مکانی عمل می‌کنند که برخی موارد، زمان‌ها و مکان‌های به ظاهر دور، منشا تغییراتی بسیار مهم و با اهمیت می‌شوند.

پناهنده گفت: برخی موارد ارتباطات عمودی منشا تغییرات است و در موارد دیگر ارتباطات افقی متغیرها. در مواردی، متغیرها در عین حال که بعنوان عامل درونی موثر هستند، اما موقعیت آنها در حوزه و مکان دیگر اثرگذار است. متغیرها در عین حال که در محل پیدایی و حضور خود موثر هستند بلکه نسبت آنها با دیگر عوامل خود یک عامل تغییر است. بعبارت دیگر در محیط زیست با ترکیب و توزیع متغیرها مواجه هستیم و این ترکیب عوامل در کنار توزیع‌های متعدد، الگوهای مختلفی را ایجاد می‌کند که فرایندها و کارکردهای مختلفی را رقم می‌زند.

وی ادامه‌داد: سلسله مراتب سیستم‌ها، مقیاس‌های تودرتویی ایجاد می‌کند که براساس آن یک زیرسیستم از عوامل مختلفی در موقعیت‌های مختلف زمانی و مکانی متاثر می‌شود. در برخی موارد اثر متغیرهای خارج بستر بیشتر از متغیرهای داخل بستر نقش آفرینی می‌کنند و این نقش‌آفرینی در برخی مواقع حمایت‌کننده و تامین‌کننده فراپایداری و برخی مواقع شکننده و تحلیل برنده ظرفیت برد و زایل کننده پایداری هستند. ترکیب و توزیع متغیرهایی در بستر، تامین‌کننده پایداری و در بستر دیگر عین ناپایداری هستند. در این میان پرسپکتیو انسان از محیط‌زیست نیز بر عمق پیچیدگی می‌افزاید.

عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط‌زیست جهاددانشگاهی با اشاره به اینکه ویژگی‌های فوق محیط‌زیست بیانگر آن است که شیوه‌های برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست نیز بسیار متفاوت از سایر رشته‌هاست گفت: به همین خاطر است که بدنبال کاربرد روش‌های متاخر برنامه‌ریزی محیط‌زیست مانند ارزیابی پیامدهای محیط زیست (EIA) و حتی ارزیابی استراتژیک محیط‌زیست و آمایش سرزمین در مقیاس اکوسیستم، این روش‌ها جای خود را به پایش درشت مقیاس براساس آستانه‌ها و نشانه‌ها و حدود تغییرات قابل قبول براساس مولفه‌های ارزشمند اکولوژیک و اقتصادی، اجتماعی و آمایش در مقیاس سرزمین داده‌اند.

این دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی محیط‌زیست تصریح‌کرد: پس از مقطعی کاربرد ارزیابی پیامدهای محیط‌زیست و آمایش در مقیاس اکوسیستم، نقص‌ها و محدودیت‌های این روش‌ها در تامین انسجام و هویت سرزمین، تنوع‌زیستی و تامین پایدار نیازهای انسانی مشخص شده است و معلوم شده که این روش‌ها فقط در طول آمایش در مقیاس سرزمین و پایش‌های درشت مقیاس سرزمین دارای عملکرد اثربخش خواهند بود.

وی اضافه‌کرد: روش‌های ارزیابی پیامدهای محیط‌زیست و آمایش در مقیاس اکوسیستم قادر به شناسایی زیربناها و سازه‌های استراتژیک سرزمین نبوده و بعلت عدم لحاظ رویکرد سلسله مراتبی و عدم کاربرد مقیاس‌های چندگانه زمانی و مکانی، محدودکردن ارتباطات به ارتباطات عمودی و غفلت از روابط افقی، عدم لحاظ تجزیه و تحلیل‌های مرتبط با ساختار، عملکرد و الگوها و ناهمگونی‌های سرزمینی و ناتوانی روش شناختی در ارایه تحلیلی از طیف عوامل و زیرسیستم‌های سرزمینی و ظرفیت برد سیستم‌های اجتماعی- اکولوژیک، در مواردی باعث تباهی انسجام سرزمینی و اغتشاش در ساختار طبیعی سرزمین می‌شود و ترکیب و توزیع عناصر ساختار طبیعی را که تامین کننده پایداری و فراپایداری است را زایل می‌کند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط‌زیست جهاددانشگاهی خاطرنشان کرد: باید در رهیافت‌ها و رویه‌های آمایش سرزمین و ارزیابی پیامدهای محیط‌زیست تجدیدنظر کرد و رویه‌ها و رهیافت‌هایی را اتخاذ کرد که تامین‌کننده انسجام سرزمینی و تامین‌کننده پایدار نیازهای انسانی باشد.

انتهای پیام