راهبرد جدید آمریکا در عراق و منافع راهبردی جمهوری اسلامی ایران

دکتر نوذر شفیعی*

مداخله نظامی آمریکا در بحران عراق و انجام حملات هوایی محدود به مواضع داعش از یک سو، و دعوت برخی کشورهای اروپایی مانند فرانسه و انگلیس از جمهوری اسلامی ایران برای همکاری های بین المللی در روند مقابله با داعش از سوی دیگر موجب گردیده تا مساله چگونگی مواجهه کشورمان با این موضوع در دستور کار محافل فکری و اندیشه ای سیاست خارجی قرار گیرد.
در این راستا، مجموعه تلاش های فکری و اندیشه ای در قبال این مساله ناظر بر دو پرسش اساسی می باشد:
1- نخست این که چه تغییرات احتمالی ممکن است در نتیجه مداخله نظامی جدید نظامی آمریکا در روند مقابله با داعش به وجود آید؟ 2-دوم این که موقعیت و منافع راهبردی جمهوری اسلامی ایران چگونه از این مساله تاثیر می پذیرد؟
در پاسخ به پرسش اول، تحلیل محتوای مواضع مقامات آمریکایی در مورد چگونگی اتخاذ راهبردهای جدید برای مقابله با داعش، بیانگر آن است که :
1-داعش بخشی از راهبرد منطقه ای آمریکاست.
2-راهبرد بلند مدت آمریکا در مقابل داعش همراه با رویکرد تغییرات جدی در نظم موجود منطقه ای خواهد بود.
3-داعش در محیط داخلی عراق کارکرد موازنه سازی قدرت خواهد داشت.
به همین دلیل کارشناسان معتقدند، راهبرد جدید نظامی آمریکا در عراق و به طور مشخص در قبال داعش مبتنی بر حفظ نگرش موزانه ها می باشد. در این چارچوب، اصل مهم راهبردی آمریکا بر اساس تولید نیازهای امنیتی برای کشورهای منطقه برای محقق ساختن موازنه سازی امنیتی است و به نظر می رسد آمریکا به دنبال پایه گذاری شیوه جدید حضور نظامی - امنیتی خود در عراق است.
در این راستا دعوت غرب از جمهوری اسلامی ایران برای مشارکت در ائتلاف بین المللی علیه داعش اگر چه از یک منظر می تواند به معنی اعتراف نسبی غرب به پذیرش رویکرد منطقه ای کشورمان باشد، اما نباید از 2 موضوع زیر در هدفگذاری های غرب غفلت کرد:
1-پیشنهادات جدید در محیط غربی برای همکاری با ایران فاقد شاخصه های قطعی راهبردی بوده و به همین دلیل جمهوری اسلامی ایران هم نباید نگاه راهبردی به آن ها داشته باشد.
2-غرب در تلاش است تا نقش آفرینی ایران در عراق را مشروط به مواضع غرب نماید.
بنابراین به منظور اتخاذ رویکردهای مناسب با شرایط جدید به نظر می رسد پیشنهادات زیر متضمن تامین منافع راهبردی کشورمان باشد:
1-خودداری از قرار دادن مزیت های ژئوپلیتیکی کشورمان در اختیار راهبردهای غرب بدون گرفتن مابه ازای ملموس و عینی؛
2-بهره گیری از برخی فرصت های جدید مانند پیشرفت روندهای سیاسی داخل عراق، واقف شدن کردها به اشتباهات گذشته خود، احساس نا امیدی از فروپاشی سوریه، تغییر محسوس در مواضع عربستان و ... برای هدایت تحولات به نفع جمهوری اسلامی ایران؛
3-تلاش برای نهادینه سازی قدرت کشورمان در عراق؛
4-ورود به هرگونه دیالوگ امنیتی با غرب از سوی جمهوری اسلامی ایران نیازمند توجه به مساله تعدد مواضع غرب است؛ در این راستا، اتخاذ سیاست های گزینشی با اروپا یک ضرورت می باشد.
5-پیگیری برای تصویب قطعنامه غیر الزام آور در زمینه محکوم کردن هرگونه حمایت مالی و لجستیکی از گروه تروریستی داعش در سازمان ملل؛
6-اتخاذ رویه های مناسب حقوقی و سیاسی مناسب نسبت به نحوه شکل گیری شیوه های جدید مداخله نظامی آمریکا در عراق.

*عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی

5252