مکتبی که حاصل تسلیم در برابر مغول‌هاست

رویین پاکباز در کتاب «نقاشی ایران، از دیرباز تا امروز» درباره شکل‌گیری این مکتب نوشته است:«خطه فارس از یورش ویرانگرانه مغول در امان ماند شیراز مرکز تجمع هنرمندانی شد که با سنت‌های هنری پیشامغولی آشنایی کافی داشتند. از اوایل سده هشتم،‌ کارگاه‌های شیراز تحت حمایت امیران «اینجو» فعالیت وسیعی را در مصورسازی متون ادبی و خصوصا شاهنامه آغاز کردند. در واقع، اینجویان به منظور مقابله با ایلخانان و تحکیم موقعیت خویش سیاست تجلیل از تاریخ گذشته ایران را در پیش گرفته بودند. در نتیجه چینی‌مآبی رایج در تبریز، کمترین تأثیر را در نقاشی شیراز گذاشت و همزمان با نوآوری نگارگرانی چون احمد موسوی و شمس‌الدین، مکتب شیراز سنت پیشین نقاشی ایران را تداوم بخشید.»

نگارگران مکتب شیراز در مصورسازی این کتاب‌ها به وجه حماسی و تاریخی آن‌ها بیش از داستان‌های عاشقانه توجه داشتند. پیکرهای زمخت و درشت، القا نشدن حجم یا عمقی در فضای تصویری، به کار بردن رنگ‌های محدود و رنگ‌پردازی ساده و جسورانه توأم با طراحی قوی از ویژگی‌های نگاره‌های نقاشی شده در این دوره است.

از مهم‌ترین ویژگی‌های دوره اول مکتب شیراز نگاه واقع‌گرایانه به طبیعت است. در این مکتب از تاثیر هنرهای بیگانه خبری نیست و آثار این دوره با شیوه هنر کهن فارسی خلق شده‌اند. در نقاشی‌های مکتب شیراز به طور خاص به «انسان» توجه شده است و انسان در مرکز آثار این دوره قرار دارد و از رنگ‌های اصیل ایرانی چون آبی لاجوردی و آبی ایرانی برای رنگ آمیزی این نقاشی‌ها استفاده می‌کردند.

مصورسازی کتاب‌های ادبی و تاریخی در این دوره مورد توجه کارگاه‌های نگارگری شیراز قرار گرفت و هنرمندان آثار قابل توجهی را با پایبندی به اصول نقاشی سنتی ایران خلق کردند.

دوره دوم مکتب شیراز پس از فروپاشی حکومت مغولان به وجود آمد و رشد کرد. هنرمندان که برای امنیت خود به شیراز مهاجرت کرده بودند در زمان تصرف تیموریان بر شیراز با حمایت پادشاهان مکتب شیراز دوم را بنیان نهادند. قرینه‌سازی، تضاد رنگی عناصر نگاره و پس زمینه آن، استفاده از ابرهای پیچان و سادگی در ترکیب‌بندی‌ها از مهم‌ترین ویژگی‌های مکتب شیراز دوم است. از دیگر ویژگی‌های این دوره تاثیرپذیری از مکتب جلایری بود.

اسکندر سلطان، ابراهیم سلطان و ترکمنان پادشاهانی بودند که پس از به حکومت رسیدن تیموریان مکتب شیراز دوم در زمان حکومت آن‌ها به وجود آمد. آثاری که هنرمندان ایرانی در دوره حکومت آن‌ها به وجود آوردند از معروف‌ترین نگارگری‌های ایرانی است که در موزه‌های مختلف دنیا نگه داری می‌شود.

ظفرنامه علی یزدی از کتاب‌های دوره ابراهیم سلطان بود که شامل 14 تصویر است و هم اکنون در نیویورک نگهداری می‌شود. شاهنامه فردوسی 19 نگاره‌ای این دوره هم در کتابخانه دانشگاه لیدن است. تاریخ جهانگشا شامل 6 نگاره در کتابخانه ملی پاریس و خمسه نظامی با 19 تصویر در کتابخانه رایلندز منچستر نگه‌داری می‌شود.

انتهای پیام