یک جهان چشم به وین و چند اتفاق خوب و امیدوارکننده

این روزها باز چشم و گوش افکار عمومی جهان به مذاکرات نمایندگان شش قدرت جهانی با تیم مذاکره کننده ایرانی در وین دوخته شده است. شمارش معکوس یکی از مهمترین تصمیم گیریهای سیاسی بین کشورهای جهان آغاز شده است و کمتر از 72 ساعت دیگر باید سرنوشت مذاکرات مشخص شود. 

اصلی ترین دستور کار این دور از مذاکرات کار بر روی متن توافق جامع بود ولی آنچه از وین شنیده می شود این است که این مهم هنوز محقق نشده است. روشن است طرف های این مذاکرات اختلافاتی دارند که هر یک از این اختلافات به تنهایی می تواند نقش یک مهره دمینو را باز کند که سرنوشت این مذاکرات را تعیین کند. تحقق نهایی خواسته های طرفین باید هم وزن و برابر باشد (رفع تحریم ها در مقابل اطمینان از صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران). گام ها باید موازی، همزمان، هماهنگ و متناسب ولی در دو سوی این صحنه برداشته شوند. ماهیت پیچیده «انتظارات و ضمانت ها» کار را در این مرحله متوقف کرده است و در ظاهر کار بر روی متن را عقب انداخته است. بدون تردید بدون توافق بر روی اصول و چارچوب های محتوایی متن، امکان ورود به جزئیات متن وجود نخواهد داشت. حتی پس از توافق بر روی اصول اصلی، چینش عبارات و واژه ها در متن موافقت نامه مرحله حساس و پیچیده بعدی است که می تواند وقت بسیار زیادی را به خود اختصاص دهد.

با وجود حضور چند هفته ای تیم های مذاکره کننده در وین و رفت و آمدهای وزراء خارجه غربی و بویژه توقف دو روزه جان کری در وین، هنوز نمی توان به طور قطع از احتمال رسیدن به توافق (جامع) سخن گفت. موفقیت یا شکست این مذاکرات بیش از آنکه برد-برد و یا باخت - باخت برای طرف های مذاکره کننده باشد، برد-برد و یا باخت - باخت برای صلح، ثبات و امنیت منطقه ای و بین المللی است.
حساسیت بسیار زیاد این دور از مذاکرات همه را در ارایه تحلیل و اظهارنظر در خصوص سرنوشت آن بسیار محتاط کرده است. طرف های مذاکره کننده خیلی با احتیاط سخن میگویند؛ کلمات و عبارات را خیلی دقیق انتخاب و در اختیار رسانه ها قرار می دهند و تلاش بسیار دارند که رسانه ها از گمانه زنی هایی که احتمالا به مذاکرات آسیب بزند، خودداری کنند.
در این میان اما، اتفاقات خوب و امیدوارکننده ای - حداقل دو مورد - نیز در این دور از مذاکرات رخ داده است که شاید بتواند کمی از تردیدها در مورد امکان رسیدن به توافق نهایی را کم کند.

- ادامه مذاکرات به جای تمدید شش ماهه
پیش از آغاز این مذاکرات طرفهای ایرانی و غربی در تلاش بودند موضوع احتمال تمدید شش ماهه توافق اولیه را برای افکار عمومی کشورهای خود و جهان عادی جلو دهند ولی تنها از چند روز مانده به آغاز مذاکرات و اعزام هیات ها به وین، نشانه هایی ایجاد شد که نشان می داد طرفین تمایلی به تمدید شش ماهه ندارند و به نوعی آن را به نفع کلیت این مسیر نمی بینند و در چرخشی تاکتیکی بر روی این موضوع متمرکز شدند که نشان دهند عزمشان برای رسیدن به توافق جامع تا 20 جولای جزم است؛ این تغییر تاکتیکی هوشمندانه صورت گرفت تا ریسک به خطر انداختن توافق بالا رفته باشد ولی در عین حال با این تغییر تلاش کنند صرف پیش بینی «امکان تمدید شش ماهه» مانع جدیت طرف ها برای رسیدن به توافق جامع در این دور از مذاکرات نشود. حال تمدید مذاکرات در کانون گفتگوهاست. این موضوع می تواند نشانه ای خوب و امیدوارکننده برای رسیدن به توافق باشد. به نظر می رسد طرف های مذاکره کننده دوست ندارند فرصت کنونی را از دست بدهند و به دنبال آن هستند با تمدید چند روزه مذاکرات، به خود و آنانی که چشم به این مذاکرات دوخته اند شانس دیگری برای رسیدن به توافق جامع بدهند.

- مذاکرات رودروی ایران و آمریکا
اتفاق تعیین کننده دیگر این دور از مذاکرات را باید گفتگوی رودرو و بدون واسطه وزراء خارجه ایران و آمریکا دانست. امری که شاید می توانست خیلی زودتر از این رخ دهد ولی حق را به اصل «گذشت زمان» می دهیم و وقوع آن در این دور از مذاکرات را نیز به فال نیک می گیریم. بر هیچ کس پوشیده نیست که طرف های اصلی این «بحران غیرضروری» ایران و آمریکا هستند. مطمئنا اگر این دو در اصول و خطوط اصلی توافق کنند 4 طرف دیگر امکان به زیر سئوال بردن اساسی این توافق را نخواهند داشت. قابل پیش بینی است که سنگ اندازی هایی صورت گیرد ولی همه می دانند که این کشورهای اروپایی یا چین و روسیه نیستند که سرنوشت این موضوع مهم را تعیین می کنند. وزراء خارجه سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان سفری کوتاه به وین داشتند و مذاکراتی را نیز با طرف ایرانی صورت دادند ولی با ورود جان کری ادامه مذاکرات با همتای ایرانی به او سپرده شد. کشورهای روسیه و چین نیز از اعزام وزراء خارجه خود - احتمالا به دلایل کاری - خودداری کردند. طرف هایی که ایرانیان در مورد سازنده بودن حضور و نقش شان در حل این بحران غیرضروری تردیدهای جدید دارند.

حال عرصه مذاکره رودرو و بی واسطه طرف های اصلی گشوده شده است و این می تواند امیدواری برای رسیدن به توافق را بیشتر کند. لحن وزراء خارجه دو کشور ایران و آمریکا بعد از چند دور مذاکره رودرو لحنی امیدوارکننده بود. هر دو طرف عملگرایانه و مشخص و فارغ از شعارزدگی ساعات زیادی را به گفتگو نشسته اند. این گفتگوها می تواند سرنوشت مذاکرات و در نهایت سرنوشت موافقت نامه جامع را رقم بزند. شاید مهمترین توافقی که از دل گفتگوهای وزراء خارجه ایران و آمریکا بدست آمده باشد ادامه مذاکرات برای چند روز بیشتر - بعد از 20 جولای- باشد.

سخن پایانی
بیراهه نیست اگر بگوییم یک جهان چشم به وین دوخته شده است که شاهد سرنوشت مذاکرات باشد. نتیجه این مذاکرات تاثیر زیادی بر معادلات منطقه ای و بین المللی خواهد داشت و بدون تردید برای ایرانیان که خواهان بازگشتی با شکوه به شرایط عادی در مبادلات تجاری - مالی و اقتصادی با دنیا هستند، از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. تمام آنانی که نگران صنعت نفت و به یغما رفتن منابع مشترک کشورمان توسط کشورهای حاشیه خلیج فارس هستند، آنانی که دستی بر تولید دارند و می دانند طی سالهای گذشته چه بر سر تولید در این کشور آمده است، تمام پدران و مادران و پزشکان دلسوزی که ناامنی در بازار دارو آنها را نگران کرده است، آنانی که برای مبادله کالا با هزاران مانع و مشکل روبرواند و در نهایت تمامی ایرانیان مغروری که دوست دارند شاهد احیاء جایگاه و اعتبار استراتژیک تحلیل رفته منطقه ای و بین المللی ایران باشند, این روزها اخبار وین را با حساسیتی بیش از گذشته دنبال می کنند.

4949