آفتاب

ناگفته های هادی غفاری درباره احمدی نژاد،مصباح یزدی،دکترشریعتی،بنی صدر،هویدا...و رد و تایید صلاحیتش

ناگفته های هادی غفاری درباره احمدی نژاد،مصباح یزدی،دکترشریعتی،بنی صدر،هویدا...و رد و تایید صلاحیتش

هادی غفاری می گوید از مواضع گذشته اش دفاع می کند، نه تواب است و نه پشیمان.

محسن خانعلی-فاطمه استیری:

دومین ویژگی بنی صدر این بود که اهل دعوا بود. خاطرم هست قبل از پیروزی انقلاب در سفری که به پاریس داشتم منزل ایشان هم رفتم. منزل بنی صدر در فرانسه در محله کُشُن بود، آن زمان بنی صدر داشت در خانه‌اش اسنادی را علیه بازرگان، قطب زاده و دکتر یزدی جمع می کرد.

یعنی پرونده سازی می کرد؟

بله پرونده سازی می‌کرد.  اصلا بنی صدر طبیعتش چنین آدمی بود. در ایران دو نفر بودند که به شدت آرشیویست بودند. یک نفر را چون شهید شده است اسم نمی برم. این دو نفر مثلا اگر 35 سال پیش کسي کلمه‌ای گفته بود می گشتند، می‌گشتند و برای اینکه او را بی حیثیت کنند روی همان‌ها انگشت می‌گذاشتند. برای مثال من خاطرم هست این آقایی که شهید هم شدند زمانی من در مجلس از نخست وزیری میرحسین موسوی دفاع کردم، این آقا رفتندآرشیوی را آوردند که ببین در سال 57 و بلافاصله بعد از انقلاب آقای موسوی از من انتقاد کرده بود. می گفت ببین این فردی که دفاع می‌کنی منتقد تو بوده، من گفتم بخاطر همین چیزی که آوردی مصمم هستم که به او رای بدهم.

نفر دوم که به شدت آرشیویست بود هم همین آقای بنی صدر بود. . در پاریس که به دعوت ایشان به منزلش رفتیم باز هم برای من روشن شد که این فرد اهل دعوا است و هیچگونه تحملی در مقابل عقاید مخالف ندارد.

من در آن زمان یک جوان 30 ساله بودم که به شدت روحیه ضداستبدادی داشتم. برای من بنی صدر همان روحیه دیکتاتوری شاه را داشت و با این روحیه مخالف بودم.

به بنی‌صدر گفتم چه تضمینی هست که ابوالحسن بنی صدر، سلطان ابوالحسن خان اول نشود

خاطره‌ای را بگویم. جامعه روحانیت مبارز جلسه ای را با روحانیون سراسر تهران و شهرهای اطراف در مدرسه شهید مطهری گذاشت، در این جلسه قرار بود آقای بنی صدر اعلام موضع کند، در واقع یک نوع تبلیغ محترمانه برای کاندیدای جامعه بود. وقتی حرف‌های بنی صدر تمام شد گفت حالا سوالی هست بپرسید. من درست بغل دست او ایستاده بودم. آمدم پشت بلندگو و گفتم شما الان آقای دکتر سیدابوالحسن بنی صدر و کاندیدای ریاست جمهوری هستید، اگر شما یک روز به سلطان ابوالحسن خان اول تبدیل شدید چه ضمانتی برای ما وجود خواهد داشت که بتوانیم برای خودمان تصمیم بگیریم.

آقای بنی صدر دوتا دست‌هاش را بهم زد و گفت، اگر چنین روزی بوجود بیاید باز هم آقایانی مثل آقای هادی غفاری پیدا می‌شوند که مردم را از قیطریه به میدان خراسان بیاورند و رییس جمهور سقوط کند. در واقع  اشاره به راهپیمایی عید فطر سال 57 کرد. اتفاقا من این خاطره را یکبار به رخ ایشان کشیدم، جلسه‌ای بود که قرار بود آقای بنی صدر برای خانم‌هایی که گروه خونی شان به ما نمی‌خورد سخنرانی کند. در آن جلسه خانم ها داد می‌زدند که«ابوالحسن سلطان مایی، تا ابد رییس جمهور مایی». یاد همان روز افتادم و دیدم که چقدر پیش بینی ام درست بود. همان جا هم برخی بچه هایی که مثل ما فکر می‌کردند شعار می‌دادند«ابوالحسن پینوشه، ایران شیلی نمیشه».

  

آن زمان صحبت‌هایی می‌شد و لاان هم برخی می‌گویند امام حامی بنی صدر بودند.

اصلا چنین چیزی نبود. روحیه امام مراجعه به آرای عمومی بود. این روحیه را امام واقعا داشتند نه اینکه ژست باشد.  ما با امام بزرگ شده بودیم و به عنوان یک مدیر اجرایی نبودیم که دست به سینه بگوییم هرچه شما بگویید قبول داریم. ما با امام محاجه می‌کردیم، جدل می‌کردیم،  حرف می‌زدیم و ... پدر ما بیش از ما با امام زندگی کرده بودند، در سال‌های نوجوانی ما پدرم دائما خاطراتی را از این روحیه استبدادستیزی امام برایمان تعریف می‌کردند. واقعا ما از همان نوجوانی با امام زندگی می کردیم و با ایشان محشور بودیم، بعد هم به خارج از کشور رفتند ما هم نزد ایشان رفتیم و دائم با ایشان بودیم، بعد از انقلاب هم همیشه همراه ایشان بودیم. شاید به شوخی بتوان گفت که خانه زاد بودیم. شاید ما در سطحی نبودیم و لیاقت این همه محبت را نداشتم اما امام به شدت به ما بها می دادند.

حاج احمد آقا به امام نمی‌گفت پدر، ایشان را امام خطاب می‌کرد

یک خاطره ای را بگویم، یک روز با امام کاری داشتم، 8 صبح رفتم تا ساعت 12 با ایشان راجع به فردی صحبت کردیم، اسنادی بود خدمت ایشان ارائه دادم. آن جلسه تمام شد. گذشت تا ساعت 3 ظهر که یادم آمد مطلب مهمی را به امام نگفتم. برگشتم جماران. حاج احمد آقا راه نمی دادند، میگفتند تو صبح تا ساعت 12 اینجا بودی و نمی شود. گفتم برو به امام بگو من آمدم، راه نمی دهند بر می گردم. گفت پس تو هم بیا. رفتیم دمِ در اتاق امام، حاج احمد آقا امام را امام خطاب کرد، من تا آن زمان نمی دانستم حاج احمد اقا پدر نمی گفتند و ایشان را امام صدا می زدند، گفت امام اقای غفاری صبح 4 ساعت اینجا بودند حالا هم آمده و باز می‌خواهد نزد شما بیاید. امام گفتند«آنکه شاه بود حریف پدرش نشد، آقای غفاریه دیگه چیکارش کنم، بنشین پسرم، بنشین اقا» همین تعبیر را به کار بردند.(خنده)نشستم و آن چیزهایی که فراموش کرده بودم را مفصل گفتم که بعد از آن امام با مشورت با دیگران تصمیم قاطعی گرفتند.

چه کسی را در آن جلسه از کار بیکار کردید؟

کسی را از کار بیکار نکردیم، از کار به اعدام سپردیم.

اعدام! کی بود؟

فرمانده نیروی دریایی. آقای ناخدا افضلی که جاسوس روس ها بود و اسناد به کلی سری نظامی را به روس‌ها می‌داد، روسیه هم آن اسناد را به عراق و صدام می‌داد و باعث شده بود که ما کشته زیادی بدهیم.

خودتان پیگیر پرونده او بودید؟

من هم بودم، ولی افرادی دیگر هم بودند که زحمت زیادی کشیدند. منتها من پرونده را نزد امام بردم.

بنابراین می خواهم بگویم رابطه ما با امام خیلی خوب بود. امام یک ذره روحیه مردم گریزی نداشتند و به این امر واقعا معتقد بود. یک نکته این است که آیا امام مشروعیت تنها را برای حاکمیت خودش و ولایت قبول داشت یا مقبولیت را؟ این نیست که امام هم مشورعیت را قبول داشت هم مقبولیت را، نه این نیست. اصلا مقبولیت بخشی از مشروعیت است. به اعتقاد امام مقبولیت در حکومت چیزی جدا از مشروعیت نیست.

بگذارید به زبان ساده تر بگویم، اگر به عصمت علی، به قدرت علی، به دیانت علی، به پاکی و عدالت علی باشی اما مردم تو را نخواهند علی مکلف نیست و حق ندارد که شمشیر بردارد و در مقابل حکومت بایستد. از عصمت علی که بالاتر که نداریم. این یعنی مقبولیت مردم برای حاکمیت اهمیت داشت. امام به جد به این مقبولیت مردم اعتقاد داشتند برای همین هم وقتی بنی صدر رای آورد ایشان کاملا نظر مردم را پذیرفتند. حتی تا آخرین روز امام رد مقابل بنی صدر نایستاد، چندجا بنی صدر دائما من من می‌کرد امام گفت این من شیطان است، هی نگویید من، بگویید مکتب، دیانت، ایران، کشور و ... امام این مواضع را بدون اینکه از کسی اسم ببرند، می‌گرفتند ولی در مقابل رای مردم مخالفت نکردند.

آیت الله خامنه‌ای مواضع تندی علیه بنی صدر داشتند

فارغ از ما، فردی که بیشتر از ما موضع تند نسبت به بنی صدر داشت، آیت الله خامنه‌ای بودند. آن زمان ایشان نماینده تهران بودند و مواضع تندی علیه بنی صدر داشتند. البته نه اینکه این تندی را از جنبه بد و منفی آن بگوییم، من از مواضع ایشان دفاع می کنم.

 


در آن جلسه جامعه روحانیت به جز شما که مخالف بودید و آقای امامی کاشانی که رای ممتنع دادند، آیت الله خامنه ای چه رایی دادند؟

ایشان در آن جلسه نبودند، در آن جلسه آقایان خامنه‌ای، هاشمی و باهنر غایب بودند.

عمدی در این عدم حضور بود؟

نمی‌دانم.

ولی مخالف بودند؟

در جلسه حضور نداشتند. اما خب آقای بهشتی خودشان دبیرکل حزب جمهوری اسلامی بودند و کاندیدای حزب هم آقای فارسی بودند طبیعی بود که حامی او باشند. در کل طیف خط امام آن روزها خیلی با آقای بنی صدر روی خوش نشان نمی داد. افرادی مانند آیت الله خامنه ای،شهید بهشتی و من ...که خیلی از استبداد می ترسیدیم با  بنی صدر مخالف بودیم. منتهی  برابر قانون عمل کردیم و ایام رای گیری برای ایشان هیچ جا علیه او صحبت نکردیم. خود آیت الله خامنه ای در سخنرانی گفتند اگر اقای جلال الدین فارسی انتخاب نشود انقلاب تضمینی برای بقا ندارد. من خاطرم هست این جمله ایشان تیتر روزنامه های آن روز شده بود.

در تحولات بعد هم دیدیم که بنی صدر به راحتی در دامن صدام و منافقین و تروریست‌ها افتاد، اگر کسی دیکتاتور نباشد که در دام رجوی نمی افتد، در خط ترور نمی افتد، آنهم ترور پاکترین جوانان و شخصیت‌های موثر نظام.

یک مثال بزنم. یک بنده خدایی بود در جوادیه تعمیرکار این چراغ های پیریموس بود، چون چراغ دوتا از بچه‌های سپاه را تعمیر کرده بود منافقين داخل مغازه‌اش نارنجک گذاشتند. بعد هم گفتند این فرد عامل امپریالیست بوده است. می خواهم بگویم اینها به یک پیرمرد بیچاره فلاکت بار هم رحم نکردند. آقای بنی صدر با همین آدمها جفت سیاسی شد.

 

آقای غفاری! به بحث اعدام‌ها اشاره کردید، بعضي ها در آن زمان و امروز از برخی رفتارها تعبیر به تندروی می‌کنند و معتقدند آن اعدام کردن ها و رفتارهای تند آن زمان مناسب نبوده است. تحلیل تان چیست؟

من باید دوسه جا جواب بدهم. من در اعدام‌ها هیچ نقشی نداشتم، آن فردی که مثال زدم را هم من تنها آن مسائلی که در پرونده اش وجود داشت و تماس‌هایی که با روس ها داشت را به اطلاع مقامات رسانده بودم. والا من در هیچ یک از این اعدام ها نقشی نداشتم. من به عنوان تماشاچی به دادگاه هویدا رفتم ...

من فرزند انقلاب نیستم، که انقلاب من را بخورد، من مادر انقلاب هستم

 تماشاچی هم نبودید، ردیف اول نشسته بودید؟

تماشاچی بودم. قبل اینکه جواب شما را بدهم یک شوخی هم بکنم، یک زمانی گفته بودند که انقلاب فرزندان خود را می خورد گفتم درست است ولی من فرزند انقلاب نیستم من مادر انقلاب هستم. مادر را نمی‌شود خورد، مادر لقمه گنده‌ای است که کسی بخواهد آن را بخورد اول خودش خفه می‌شود.

آن زمان و حتی حالا هم همه می‌دانند که هادی غفاری سال‌های سال و بهترین سال‌های زندگی‌اش را در شکنجه گاه‌های رژیم پهلوی گذراند، من هم می‌توانستم مثل خیلی‌ها دیپلم بگیرم و به خارج بروم.خیلی هم باهوش و بااستعداد بودم، مسلط به زبان انگلیسی، اشنا به زبان فرانسه و آلمانی هم بودم. می توانستم مثل خیلی‌ها به آلمان یا آمریکا و کانادا بروم، یک دکترا بگیرم، بستنی ایتالیایی گاز بزنم، شیرینی دانمارکی بخورم، بعد از پیروزی انقلاب هم برگردم ایران و بگویم«انا رجل». ولی من این کار را نکردم. چند سال پیش مصاحبه‌ای خواندم از فردی که آن زمان معاون

من انقلابی زندگی کردم، الان هم انقلابی هستم. اخیرا مد شده آقایی دائم سخنرانی می کند، در انقلاب اندازه نوک سوزن جان نکنده است، یک سیلی  نخورده، یک تو برای انقلاب نشنیده است، آن کت و شلواری را نمی گویم...

 

آقای حمید روحانی!

من نمی خواستم اسم ببرم، شما گفتید. این آقا در نواری گفته بود هادی غفاری دنبال فرصت می گردد، دنبال پست و مقام است. خب آدم دانا من بعد از آنکه احمدی نژاد رای آورد مخالف احمدی نژاد شدم، بعد از آنکه کروبی و موسوی رای نیاوردند طرفدار و حامی شان شدم، من اگر فرصت طلب بودم فورا در دامن احمدی نژاد می افتادم، امروز که دفاع از موسوی و کروبی نه نان دارد نه نام، پس من ادم فرصت طلبی نیستم، اتفاقا ضدفرصت‌طلبی هستم. آدم کاسب کاری نیستم.

 

علیه این کسانی که با آنها مخالف بودید اقدام عملی هم می کردید؟

نه من فقط تریبون داشتم و حرف می زدم



اما آنچه در تاریخ و خاطرات افراد در مورد شما آمده این نیست که فقط اهل حرف و گفت و گو و اینگونه برخورد ها بوده باشید. آن زمان شما جز کسانی بودید که گفته می شد طرفدار مشی مسلحانه بودید و معتقد بودید که با سلاح باید مبارزه کرد؟

من این مشی را در زمان شاه داشتم، آن هم یک روز بود. شاه به ما حمله مسلحانه جدی کرد، بچه ها نه چوب داشتند نه چماق نه... وضعیت گلوگیری شده بود، برای اینکه مردم را علیه شاه تحریک کنیم گفتیم«تنها ره رهایی، جنگ مسلحانه اس»...

 

آقای غفاری! یک نکته بگویم، این مباحثی که مطرح می شود مواضع ما نیست، ما مباحثی که مطرح می شود را بیان می کنیم که شما پاسخ دهید. به هر حال آنچه در مطالب مختلف در مورد شما نوشته این است که شما تندرو بودید و حالا رویه تان عوض شده و پیگیر آزادی و این حرفها هستید

اتفاقا این کار خوبی است. امروز کسانی که در گذشته یک تو برای انقلاب نشنیده اند، برای جبران آن حقارت گذشته به ما که جان داده ایم انتقاد می کنند. یعنی مطرح کردن خودشان نه با گذشته روشن شان بلکه با تاریک کردن گذشته دیگران.

آن زمانی که من می گفتم تنها ره رهایی جنگ مسلحانه‌ است تعداد بی شماری از عمامه به سرهایی مثل من گوشه مسجد طیب الله، اسعدالله و... می گفتند. من از این دسته نبودم.

 استبداد نعلین و عمامه به شدت خطرناک تر از استبداد چکمه و کلاه قزاقی است

من دین را عامل ارتجاع نمی دانم، من با استبداد نعلین به شدت مخالفترم تا با استبداد چکمه. این موضع سیاسی من است آن را پنهان هم نمی کنم. من می دانم این حرف که منتشر می شود برای من گران تمام مي شود  اما به جد می گویم که استبداد نعلین و استبداد عمامه بسیار خطرناک تر از استبداد چکمه و کلاه قزاقی و رضاخانی است.

امروز کسانی ما را متهم می کنند که خودشان گذشته بسیار تاریکی دارند. چون نمی توانند خودشان را روشن کنند مجبورند روشن ها را تاریک کنند. با تاریک نمایی روشنی ماها قصد پنهان کردن گذشته خود را دارند.

این خاطره را بگویم که بحث مان عملی شود.چند وقت پیش یکی از نزدیکان ما از دنیا رفته بود، جوان هم بود، در مراسم این بنده خدا شاید نزدیک به 500 جوان پای منبر بودند، یک آقای روحانی منبر رفت و شروع کرد به حرف زدن، که جوانی بهار زندگیست، جوانی طراوت است، جوانی بوی خوش گل است و ... بعد گفت حالا برای اینکه مجلس را منور کنیم بگوییم علی یا علی، صدا عقب نمی آید، بلندتر، بلندتر و ... باور کنید 500 جوان پای این منبر بودند که شاید با این حرف‌های یاوه برای اولین و آخرین بار  پای منبر آمدند. رفتم با این روحانی سلام علیک کردم گفتم ببخشید شما خجالت نکشیدی آقای روحانی؟ 500 تا جوان، 500 تا نیم ساعت می‌شود 250 ساعت، 250ساعت زمان یک ترم کامل دانشگاهی است، شما یک زمان ترم کامل دانشگاهی را به هدر دادید، این چی بود به مردم تحویل دادید؟  ما به اینها شامورتی بازی می گوییم یا به تعبیر بسیار تند اینها را باید شارلاتانیزم نامید.

 

نه از گذشته ام پشیمانم نه توبه می کنم

متاسفانه امروز اینها، این طیف میدان داری می‌کنند. این طیف که گذشته خفه‌ای داشته اند امروز ما را تندرو می نامند. من نه تواب هستم، نه از گذشته پیشیمان هستم. امروز هم اگر همان سال 57 و مشکلات آن زمان باشد باز هم همان حرف‌ها را می زنم. همان موضع را می‌گیرم. ما در مقابل حکومتی قرار گرفته بودیم که تا بن دندان استبداد داشت. من چندین بار در زمان دانشجویی احضار شدم، کتک می‌خوردم. خاطرم هست در یک مراسم دانشجویی به مناسب ایام نیمه شعبان در دانشکده الهیات من سوال کردم که پول نفت این مملکت کجا می رود؟ فردای آن روز احضاریه آمد، از در ساواک که وارد شدم پرسید هادی غفاری هستی گفتم بله، چنان توی گوشم خواباند که تا مدتی گوشم وزوز می کرد و گوش میانی ام آسیب دید.

من می توانستم آن زمان مانند خیلی از دانشجویان آسه برم آسه بیايم که گربه شاخم نزند، مدرک بگیرم، مانند فلان آیت الله تا آمریکا و کانادا بروم و تحصیل کنم و ...

بیشترین مسئولیت مصباح در دوران انقلاب نقد نظریات شریعتی و تفسیر قرآن بود


  

آقای مصباح را هم آن زمان به خاطر دارید؟ چه می کردند؟

نه، ایشان در مدرسه حقانی تفسیر قرآن می کردند. آدم ملا و متدینی است. بیشترین مسئولیت ایشان در آن زمان این بود که نظریات شریعتی را نقد کند. در حالی که شریعتی تمام توان و تلاشش این بود که در جامعه خیزشی برپا کند ایشان در مدرسه شریعتی را نفی می کرد. آدم ملایی است، آدم فلسفه فهمی است، نمی گویم فیلسوف است، چون ما که فلسفه خوانده ایم به کسی فیلسوف می گوییم که دارای نظریه فلسفی باشد. این آقا هم فلسفه را بلد است اما صاحب نظریه فلسفی نیست. علامه طباطبایی و ملاصدرا فیلسوف بودند چون نظریه فلسفی داشتد.

من می‌خواهم بگویم امروز یعنی سال 1393 تحلیل ما از سال 57، 55، 54 باید به گونه باشد که به آن فضا برویم، آنجا باشیم، آن فضا را درک کنیم، از سال 53 تا سال 57 این مادر، خواهر و همسر بیچاره من دائما در ترس و لرز زندگی کردند، در خانه را که می زدند، احتمال اول این بود که آمدند  مرا بگیرند، خواهر از پشت بام می رفت، مادر زیرزمین می‌رفت، من از روی دیوار، همسرم از آن ور...

 انقلاب ارزان به دست نیامده است، البته من روحیه طلبکاری ندارم. اما برای اظهارنظر در مورد سال های 57، 58، 60 باید به آن فضا بروید،  روزهایی که چریک‌های فدایی خلق و حزب توده می خواستند ما را نوکر شوروی کنند.

خاطرم هست سفری به انگلیس داشتم برای تشییع جنازه آقای بابی ساندز، من او را دفن کردم و آقای کیران دوهرتی که بلافاصله بعد او فوت شد. من آن زمان بلفاست انگلیس بودم. در مراسم تشییع جنازه آنها هادی غفاری شان یک خانم بود(خنده) جمعیت زیادی از کلیسا به سمت قبرستان می رفتند، این خانم که نقش هادی غفاری را ایفا می کرد بالای یک فولکس ایستاده بود و شعار می داد. یک هو گفت بخاطر این قهرمان ملی یک دقیقه سکوت کنید. پریدم بالای ماشین، انگلیسی هم  بلد بودم، میکروفن را گرفتم و به انگلیسی گفتم دوستان، خواهران و برادارن ما، مگر دولت انگلستان به ما کم سکوت تحمیل کرده است؟ما به دست خودمان هم یک دقیقه سکوت کنیم؟ بلند داد بزنید مرگ بر تروریست. این اقا مقتول تروریسم استعمار انگلیس است. به یکباره آتشی در جمعیت به پا شد.

 

چه سالی بود؟

آن زمان نماینده مجلس بودم، شاید سال 67، 68. بعد که به سفارت برگشتیم، بی بی سی به کاردار سفارت زنگ زد و درخواست مصاحبه با من را کرد. من گفتم بیایند من ابایی ندارم ولی یک شرط دارم. شرطم هم این بود که هرآنچه گفتم پخش شود، اگر سانسور کنید مصاحبه می کنم و اعلام می کنم. در مصاحبه، مجری از من پرسید می توانید بگویید در بلفاست چه کار داشتید؟ گفتم همان کاری که شما 200 سال در ایران داشتید، شما در دوره قاجار در ایران چه کار داشتید منم همان کار را می کردم، گفت یعنی دخالت در امور داخلی ما، گفتم دخالت شما دخالت نبود یا بود؟ گفت اجازه می دهید یک نماینده پارلمان ما به کردستان ایران برود(آن زمان کردستان شلوغ بود) گفتم می توانید تضمین بدهید که همین الان هم کارمندان سفارت شما را در کردستان نگرفتیم و زندانی ما نیست، دید من مطلع هستم، دیگر ادامه نداد. آخر سر گفت شما اجازه می دهید یک نماینده مجلس ما این کار شما را انجام دهد؟ گفتم شما مطمئنید نماینده شما همین الان در ایران این کار را نمی کند، گفت اجازه می دهید ما به ایران جاسوس بفرستیم، گفتم می خواهید اسم چندتا از جاسوس های انگلیسی که درایران هستند را نام ببرم... آخر میکروفن رو داد به من، گفت شما سوال کن من جواب می دهم.

عده ای فکر کردند موقع تقسیم غنائم است، پس شروع کردن به انکار کردن دیگران

می خواهم بگویم امروز عده‌ای که راحت طلب بودند  فکر کردند موقع تقسیم غنائم است برای آنکه بگویند ما هستیم می گویند  دیگران نیستند. اما ما اینکار را نمی‌کنیم. ما می گوییم همه در انقلاب زحمت کشیدند جان کندند و امیدواریم که انقلاب در مسیر درستش حرکت کند، منتهی این اتهامات را هم قبول نداریم.

چرا زمانی می رسد که شمایی که مدعی هستید از سابقون هستید رد صلاحیت می شوید؟ چرا هاشمی رفسنجانی که بروبیایی در این انقلاب داشته است  مهر رد صلاحیت خورد؟

بی گناهی کم گناهی نیست در قاموس عشق، یوسف از دامان پاک خود به زندان می رود. ما دوتا ویژگی متاسفانه داشتیم. اول اینکه چاپلوسی در قامت ما نمی گنجد. هرگز اهل چاپلوسی نبودم و نان به نرخ روز خوردن بلد نبودم و نیستم، نه اینکه بلد نباشم ولی این کار را نمی کنم. دوم اینکه هرگز از اندیشه و آرمانم دست برنداشتم. اندیشه و آرمانم و باورهام را کنار نگذاشته ام. روزی که آقای احمدی نژاد رییس جمهور شد، در دوره ای با دوستانم، به آنها گفتم این آقا آدمی است با این ویژگی، این ویژگی....

سال 64 به خاطر میرحسین موسوی دعوای تندی با احمدی نژاد کردم

من سال 64 و 65 دعوای تندی را با احمدی نژاد کردم، در اوج جنگ. آن زمان این اقا در دانشگاه علم و صنعت دانشجو بود. اقای میرحسین موسوی نخست وزیر بودند، در آن شرایط سخت جنگ، یک باندی که امروز هم مخالف آقای میرحسین موسوی هستند آن روز هم علیه ایشان فعال بودند، اما امام طرفدار جدی آقای موسوی بود. من برای سخنرانی در دانشگاه علم و صنعت دعوت شده بودم، یک باندی که همه کنار هم نشسته بودند، یک آخوندی هم بین آنها بود، این باند علیه موسوی شعارهای تندی می دادند، یک آقایی بلند شد یک نسبتی به آقای میرحسین موسوی داد، من گفتم اگر راست می گویی بر پدرت لعنت. گفت با پدرم چه کار داری؟ گفتم اتفاقا من به پدرت لعنت نفرستادم چون می دانم دروغ می گویی.

آن فرد کي بود؟

 من آن زمان نمی دانستم که احمدی نژاد است.

چه نسبتی داد؟

دقیق خاطرم نیست اما نسبت ناروای سیاسی داد. خلاصه اینکه گدشت تا ایشان شهردار تهران شد. سال آخر شهرداری ایشان و در بحبوحه انتخابات ریاست جمهوری بود،  رفته بودیم نمایشگاه عطر سیب محرم که شهرداری راه انداخته بود، من هم که امام جماعت بودم رفتم ببینیم چه خبر است و چه چیزهایی می شود برای مسجد خریداری کرد.

یک آقایی که کارمند شهرداری بود آمد نزد من و بعد از سلام و علیک گفت اقای غفاری من را می شناسی گفتم نه، گفت چهره من یادت نمی آید، گفتم نه گفت من الان شهردار منطقه 7 تهران هستم. گفت آقای غفاری  این آقای احمدی نژادی که برای رییس جمهور شدنش انقدر مخالفت می کنی را به خاطر داری، گفتم نه من همین سال ها و رفتارهای او در اردبیل و  تهران را می بینیم، برخوردی با هم نداشتیم. گفت سال 64، 65 یادته، دانشگاه علم و صنعت نارمک یک نفر بلند شد به میرحسین موسوی مخالفت کرد، شما فلان جواب را به او دادی، آقای احمدی نژاد همان فرد است.

خاطره ای را بگویم. یکی از دوستان ما که معتقدیم ایشان دکترای هواشناسی دارد...

نان به نرخ روز خور؟

اووه هواشناس. الان هم مقام بالایی در کشور دارد. من با ایشان در مجلس بودم. جنگ به مشکل خورده بود، آقای رفسنجانی در موضع فرماندهی کل قوا چند نفر را جمع کردند و به هرکدام از ما یک سمتی را محول کردند و جدی هم از ما مسئولیت خواست. حتی گفتند اگر نرسیدید به مجلس بیایید نیایید اما اینکارها را انجام دهید. من شدم مسئول مجروحین جنگی که باید در سراسر کشور ستاد می زدیم و به همه بیمارستان‌ها اشراف داشتیم. بعد هم معاونانی را برای من تعیین کردند. آن موقع بین بهداری سپاه، ارتش، نیروی هوایی، بنیاد شهید،  وزارت بهداشت و ...دعوا بود. یک آقایی که همین آقای هواشناس باشند یک گوشه دیگر کار را گرفت. یک روز من را در مجلس دید گفت اقای غفاری نمی آیی به اقای رفسنجانی گزارش بدهی؟ حداقل هفته ای دوبار بیا گزارش بده، گفتم من دارم کارم را می کنم چه گزارشی بدهم. گفت نه برو نشان بده،  با دست اشاره می کرد برو خودت را نشان بده. من 6ماه یکبار هم گزارش نمی دادم ولی  در یک روز شاید به سه شهر و سه نقطه کشور سفر می کردم. من کارم را کردم، خودم را هم نشان ندادم، تملق و چاپلوسی هم نکردم. نه در گذشته نه امروز برای کسی سینه نمی زنم.

خاطرم هست نوجوان بودم، پدرم یک شب در مسجد مهمان داشت، به من گفت یک چایی برای این آقا بیاور، گفتم این آقا کیه، گفت نماینده تبریز در مجلس. پدرم از این آقا پرسید تو مجلس کارت چیه کدام کمیسیونی؟ به ترکی گفت ما فقط کُفُش را می زنیم. دست می زنیم. من در مجلس کف زن نبودم. عقبه من به من نهیب می زند که نه تملق کنم نه  چاپلوسی کنم نه طلبکار باشم.

هادی غفاری نرم و تند نیست، اصلاح طلب بودم امروز هم هستم

پس آقای غفاری نرمخو نشده ؟

من نرم و تند نیستم، من همان هادی غفاری هستم، آن روز هم اصلاح طلب بودم. روبروی من  بنی صدر بود. امروز هم اصلاح طلبم روبرویم همان کسانی هستند همان حرف های بنی صدر را می زنند اما قالب عوض کرده اند. امروز هم با صراحت می گویم طرفدار کسانی هستم که از آزادی مردم دفاع می کردند، آزادی که ما می گوییم آزادی حرام و گناه نیست که به بیخ ریش ما می بندند.

من یادم نمی آید راهپیمایی رفته باشم همسرم با من نبوده باشد، من به شدت زن ذلیل هستم(خنده) خیلی با هم رفیق هستیم و ایشان را در اوج قبول دارم. بعد از 88 در یکی از راهپیمایی هایی که برگزار می شد من هم حضور داشتم، خانمم با من بود، این بی انصاف های دروغگو یک عکسی را فوتوشاپ کردند و خانمی با حجاب بد را کنار من گذاشتند این را چاپ کردند و به تعداد فراوان پخش کرده بودند. یک روز مسجد خیابان نیلوفر رفته بودم آنجا دیدم آنجا این عکس را به عنوان بانیان فساد اجتماعی در لباس روحانیت چاپ و منتشر کرده بودند. من اصلا همچین عکسی ندارم، بینی و بین الله فتوشاپ است.

من در طول زندگی ام به کسی تهمت نزدم، بهتان نزدم، دروغ نگفتم. اصلاح طلبی یعنی همین. ما خواهان عدالت اجتماعی بودیم. ما خواهان آزادی بودیم. من علی ابن ابی طالب را بیش از همه چیز در آن چهره آزادی خواهی اش می شناسم. جای موعظه نیست ولی برای اینکه می خواهم از من بماند این را برایتان بگویم. بعداز جنگ نهروان علی ابن ابی طالب توی کوچه روی زمین نشسته بود، تعدادی از دوستان و یارانش اطراف ایشان نشسته بودند، برخی از خوارج هم اطراف امام بودند. همان خوارجی که تا دیروز علیه ایشان می جنگیدند با آزادی تمام کنار ایشان نشسته بودند.

حضرت داشتند صحبت می کردند. یک لحظه خانمی از آنجا رد شد، به جز عده معدودی همه حواس ها به سمت آن خانم جلب شد و سرشان را برگرداندند. یکی از یاران حضرت ناراحت شد و به آنها توپید. حضرت گفت آرام باش، مردان را به زنان توجه ویژه ایست اما هرگاه زنی توجه شما را جلب کرد به منزلتان بروید. آنچه را  که او دارد همسر خودتان هم دارد. ببینید چطور با واقعیت برخورد می کردند.

آن فردی از که خوارج بود بلند شد و گفت قتل الله کافرا ما افقهه. خدا این کافر را بکشد. یعنی علی را. چقدر خوب می فهمد. یکی برخاست تا با این فرد برخورد کند، بهرحال به علی گفته بود کافر. حضرت فرمودند بنشین، این اقا یک بد به ما گفته حداکثر حقش این است که یک بد بشنود.علی این چنین فردی است. کسی است که نهروان و جمل را خوابانده اما در بین مردم چنین است. من خندق و خیبر و احد  را قبول دارم اما علی برایم بیش از همه در این آزادی خواهی تعریف می شود.

ما اینگونه رفتار می کنیم؟ کسی جرات می کند به ما بگوید بالای چشمت ابرو است؟ این تفکر به مردم اندیشه و آزادی می دهد، با واقعیات اثباتی برخورد می کند نه اینکه زود چماق بردارد و بر دهان و سر مردم بکوبد. ما همچنان در برابر ظلم می ایستیم با کسی هم تعارف نداریم، چیزی هم نمی خواهیم.

من به شدت به شریعتی علاقمند هستم این را پنهان هم نمی کنم، چون با او هم بند بودم. سلول او روبروی سلول من بود. من بخاطر اینکه می خواستم او را بيشتر ببینم بهانه اي درست می کردم تا از سلول بیرون بیایم و سلام و علیکی با ایشان کنم. دکتر شریعتی می گوید نه چیزی دارم که ترس از دست دادنش و نه چیزی می خواهم که از ترس از بدست نیاوردنش سازشکار باشم. نه چیزی دارم که از من بگیرند، نه چیزی می خواهم که بترسم به من ندهند.

چاپلوس نبودن و دفاع از اندیشه هزینه دارد، من هم هزینه دادم

اینکه چرا آقای رفسنجانی، چرا من و چرا خیلی های دیگر ردصلاحیت می شوند یا این برخوردها با آنها می شود به این خاطر است که دفاع از اندیشه هزینه دارد، چاپلوس نبودن و نان به نرخ روز نخوردن هزینه دارد من هم این هزینه را دادم

 

سوالم را پاسخ ندادید، شورای نگهبان دقیقا در دلیل رد صلاحیت شما چه چیز را گفت. این را از این باب می پرسم که بعد از سال 88 آنچه که به شما نسبت داده می شد بحث عدم پایبندی شما به ولایت فقیه بود.

در انتخابات دوره چهارم مجلس من رد صلاحیت شدم. يعني در سال 70

 به جز مجلس هشتم و ششم که با جان کندن صلاحیتم تایید شد چندبار دیگر رد صلاحیت شدم. در مجلس چهارم که رد صلاحیت شدم نه اعتراض کردم نه حرفی زدم. آن زمان مسئول بررسي صلاحيتها فردي بودکه من ایشان را متدین می دانم اما خب در کار اوضاع فرق می کند.

یک سالی از رد صلاحیت من گذشت. یک روزی من ایشان را در جایی دیدم، گفتم  حالا که گذشته ولی می شود بگویی دلیل رد صلاحیت من چه بود؟ گفت وقتی پرونده ها را از وزارت کشور آوردند چهارهزارتا پرونده بود. اولین پرونده هم برای شما بود. راست هم می گفت چون من آن زمان نمی خواستم بروم ثبت نام کنم ولی ایت الله خامنه ای گفتند که بچه های انقلاب قهر نکنند و ...من هم به خاطر این سخنان رفتم و کاندیدا شدم. آخرین نفری که ثبت نام کردمن بودم و بعد از من در وزارت کشور را بستند.

پرسیدم چرا من را رد صلاحیت کردید؟ گفت پرونده اول مربوط به شما بود، گفت داخل پرونده ات همین عکس و مدارک تحصیلی و فتوکپی شناسنامه و اعلام آمادگی ات برای انتخابات بود. گفتم به جز اینها چه بود؟ گفت هیچی گفتم پس چرا من را رد صلاحیت کردید. (بینی و بین الله قرآن من را بگیرد اگر دروغ بگویم) گفت در باز شد یک جوانی آمد داخل .نفهمیدیم از دادگاه ویژه روحانیت بود یا وزارت اطلاعات. سوال کرد پرونده چه کسی مطرح است گفتیم پرونده اقای غفاری، گفت ایشان مسائلی دارد. ما هم پرونده را بستیم و رفتیم سراغ نفر بعدی. گفتم همین؟ گفت بله همین. گفتم چرا ؟گفت چون وقتمان کم بود و چهارهزارتا پرونده بود از این بیشتر به شما وقت نمی رسید. بيني و بین الله اگر دروغ بگویم یا کم و زیاد کرده باشم.

گذشت تا به انتخابات مجلس ششم شد. من رفته بودم حج. معمولا موبایلم را به طواف نمی بردم ولی آن روز استثنائا همراهم بود. مشغول طواف مستحبی بودم که تلفن زنگ خورد و گفتند از دفتر آقای جنتی تماس می گیریم، صلاحیت شما در انتخابات احراز نشده است. گفتم من طواف هستم چه کار کنم؟ گفت یک جایی بروید که بتوانیم دلایل عدم احراز صلاحیت تان را برایتان فکس کنیم. خلاصه اینکه برای من فکس کردند. به 4 یا 5 دلیل من را رد کرده بودند. اول عدم التزام عملی به اسلام یعنی من مسلمان نبودم، دوم عدم اعتقاد به قانون اساسی، سوم عدم التزام به ولایت فقیه، چهارم سوء شهرت در حوزه انتخابیه.

به آیت الله جنتی گفتم اگر من التزام به اسلام ندارم حکومت به چه مجوز شرعی می گذارد من امام جماعت باشم

من از مکه زنگ زدم شورای نگهبان و با خود آقای جنتی تلفنی صحبت کردم. گفتم من را به این دلایل رد کردید. گفتم من 30 سال است امام جماعت مسجد هستم، حکومت به چه مجوز شرعی می گذارد که منی که مسلمان نیستم امام جماعت این مسجد باشم. گفتید عدم التزام به قانون اساسی، من کجا علیه قانون اساسی یک کلمه حرف زده ام، اصلا باور ما به قانون اساسی است.

گفتم کجا من به ولایت فقیه اعتقاد نداشتم که من را متهم به عدم التزام و پایبندی به ولایت فقیه کردید، من از آقای میرحسین موسوی حمایت کردم حالا هم می کنم کجای این موضوع به ولایت فقیه ربط دارد. مهمتر از همه اینکه نوشتید سوء شهرت در حوزه انتخابیه، گفتم شما می دانید که سوءشهرت در قانون به معنای قواد، عرق خوری، فحاشی و ...است. من کدامیک از اینها را دارم. گفتم من به تهران می آیم با هم کنار خیابان برویم، شما آن ور خیابان بایستید من این ور خیابان. ببینیم تاکسی من را سوار نمی کند یا شما را. کدام مردم هستند که براي من مشکل اخلاقی قائل شدند؟ گفتم من نه مشکل مالی و اخلاقی دارم نه مشکل سیاسی. من بارها گفتم زیر مالی، سیاسی و اخلاقی ام خیس نیست.

چه گفتند؟

گفت کی بر می گردید؟ گفتم یک هفته دیگر برمی گردم، گفت اعمالتان تمام شد زود برگردید . برگشتم و دوباره زنگ زدم و ایشان بزرگواری کردند و جواب تلفن من را دادند و گفتند که اعتراضت را بنویس. اعتراض نوشتم و  خلاصه اینکه من را برگرداندند و تایید صلاحیت شدم.

مجلس ششم ولی رای نیاوردید

بله. من آن زمان یک بدسلیقگی بزرگی کردم. من معتقدم حرف حساب اسلام با مردم سه تا کلمه است. خدا، نان، آزادی. خدا معنویت است. نان اقتصاد سالم است و آزادی. آن موقع به ما تهمت زدند که نان همان حرف کمونیست‌ها است. ابوذر می گفت تعجب می کنم کسی که نان برای خوردن ندارد چرا علیه همه مردم شمشیر برنمیدارد. همه مردم در گرسنگی من دخیل هستند. آزادی هم منظور آزادی شهوت نیست، آزادی بیان، آزادی عقیده، آزادی اندیشه. 

کروبی به خاطر رد صلاحیت من در انتخابات مجلس هشتم، نزد رهبری رفت

در دوره هشتم هم من باز هم رد صلاحیت شدم. آن زمان رفتم پیش آقای کروبی و ایشان به خاطر من نزد رهبری رفتند. در این میان خود من هم با آقای یزدی هم صحبت کردم.من ایشان را از قم می شناختم.

یکبار هم در مجلس با آقای یزدی دعوا کرده بودید

نه من دعوا نکرده بودم، نظریه آقای یزدی  را قبول نکردم.

اقای هاشمی در خاطراتش آورده که  آقای یزدی و غفاری در صحن دعوا کردند

نه دعوا نبود. مجلس جای داد زدن است دیگر. مجلس که جای موش مردگی بازی نیست. خاطرم هست یکی از نمایندگان شهرهای استان آذربایجان غربی بود که 6 ماه کنار من می نشست، یک فرد روحانی بود، این انقدر حال نداشت که کفش بپوشد به مجلس بیاید با دمپایی به مجلس می آمد. تا می‌نشست شروع می کرد به چرت زدن، همینکه آقای هاشمی زنگ رای گیری را می زد از خواب بیدار می شد . مجلس جای این افراد است مگر؟ من بین خود و خدا شهادت می دهم من 4 سال با این فرد در مجلس بودم یک کلمه سخن نگفت. آن وقت صلاحیت این فرد تایید می شود و به مجلس می آید آنوقت من که اعتراض می کنم، نقد می کنم، بررسی می کنم، حرف می زنم، وزرا را سین جیم می کردم باید رد صلاحیت شوم؟ همان وزیری که به او رای داده بودم چون کم کاری کرده بود در مجلس تا پای استیضاحش پیش رفتم.

وزیر قُدَری مثل آقای رفیقدوست که مانند وزیر جنگ بود را به مجلس کشاندم، به من تهمت ضدجنگ زدند اما من عقب ننشستم، انقدر مستنداتم قوی بود که آدم راست راستی مثل آقای اکرمی نماینده سمنان به من گفت آقای غفاری به ادله حرفهايت رای کبود به آقای رفیقدوست می دهم.  گفت با تفکراتت مخالفم اما این حرفایی که می زنی مستند است. که بعد هم آقای رفیقدوست افتاد.

بعد از آن اقای رفیقدوست برایم تعریف می کرد که چندتا از نیروهای خودجوش به من گفتند که چون غفاری ضدجنگ است اجازه بدهید با تریلی زیرش کنیم، گفتم نه آقا ضد جنگ چیه، اقای غفاری یک پايش مجلس است یک پايش در جنگ است. با من مخالف بود. رای هم نیاورد و با اقل رای از وزارت سپاه بیرون آمد.

آن ماجرای رد صلاحیت مجلس هشتم را نیمه کاره گذاشتید، بحث رفتن تان پیش آقای یزدی

رفتم پیش آقای یزدی و گفتم مشکل من چیست؟ شما سال های سال است که من را می شناسید، حرف های من را گوش دادید، نایب رییس مجلس بودید و سال ها حرف ها و مواضع من را در مجلس شنیده اید، حالا هم که عضو شورای نگهبان هستید همه نظرات و افکار من را می شناسید، کجا نظرات من ضد دین است؟کجا صلاحیت ندارم؟ به بیگانه وابسته هستم؟ تقوا ندارم؟ بی اصالت هستم؟ مال مردم را خورده ام؟ آقای یزدی منزل من آمده بود، گفتم شما منزل من آمدید من هنوز تهران نو زندگی می کنم همین هم منزل پدری من است... گفت راست می گویی قطعا من اقدام خواهم کرد.

آقای یزدی گفت تایید صلاحیت شده‌ای اما آقای جنتی پرونده ات را در کشوی گذاشته و بیرون نمی آورد

چند روز گذشت دوباره با ایشان تماس گرفتم گفتم اقای یزدی چی شد، گفت آقای غفاری پرونده شما در جلسه شورای نگهبان رای آورده و شما تایید صلاحیت شدید اما آقای جنتی پرونده را توی کشوی خودش گذاشته و در نمی آورد، زور من هم بهش نمی رسد. اینها را می گویم چون پنهان نیست، این آقای یزدی و این خدای من. گفتم یعنی چه؟ گفت ما زورمان به آقای جنتی نمی رسد.هرچی می گوییم پرونده شما را از کشو در نمی آورد. به آقای یزدی گفتم شما یک وقتی از آقای جنتی بگیرید تا من خودم پیشش بروم و صحبت کنم. فردای آن روز با خود اقای یزدی رفتیم شورای نگهبان. رفتیم پیش آقای جنتی. آقای یزدی به آقای جنتی گفت آقای غفاری می گوید چرا پرونده من را از کشوی تان در نمی آورید، خلاصه این ور آن ور در نهایت گفتند که فردا جواب می دهیم. چهار روز مانده بود که تبلیغات شروع شود بالاخره ایشان در ساعات آخر پرونده از کشو بیرون آمد و ما تایید صلاحیت شدیم.

               مشکل من در تبریز که حوزه انتخابیه من بود این شد که اصلاح طلبان دور من جمع شدند

در دوران تبلیغات هم صریحا گفتم که من اصولگرا نیستم، مجلس هم بروم رودروی حاکمیت می ایستم منظورم احمدی نژاد بود که آن زمان رییس دولت بود. گفتم که مردم من به مجلس بروم از من آسفالت نخواهید من پیمانکار آسفالت شما نیستم، وظیفه من تصویب قانون و نظارت بر اجرای آن است، من مسئول آب و برق و نان و نفت شما نیستم. با صراحت همینها را گفتم.

بعد هم اعلام کردم من در مجلس چهارتا ابزار دارم، نظارت بر رفتار رییس جمهور و قوه مجریه می کنم اگر تخلف دیدم اول تذکر می دهم، نشد سوال می کنم، نشد استیضاح می کنم در وهله آخر هم اگر دیدم رییس جمهور محترم کفایت سیاسی ندارد طرح بحث عدم کفایت سیاسی را مطرح می کنم.

اینها را که گفتم برخوردها با من شروع شد. فلان آقا و فلان خانم رای گیری را به سمتی دیگر بردند، رفتم در یک ده سخنرانی کنم راهم ندادند . گفتم چرا گفت خانم کاندیدا 500 تا چادر برای ما آورده. شما چی آوردید.

می دانید به من چه تهمتی زدند، گفتند هادی غفاری دنبال تجزیه آذربایجان است، دنبال آذربایجان بزرگ است. آنهم سر اینکه من یک کلمه گفته بودم که چرا به اندازه قومیت ها در هیئت دولت نیستند.

به منی این تهمت را زدند که معتقدم و متکبرانه می گویم که امروز در کشور از من وفادارتر  به انقلاب و نظام نیست. من خون خودم و زن و بچه و زندگی مان را فدای یک وجب خاک کشورم می کنم، حاضرم برای یک میلیمیتر از خاک این کشور کشته شوم. [span]

همین جمله را من در ساری گفتم که اگر از من وفادارتر پیدا کردید بر او سجده کنید، یالثارات نوشته بود که مگر آقای غفاری نمی داند که سجده بر غیر خدا حرام است. نمی فهمند که اصلا من چه می گویم، فارسی که حرف میزنیم هم نمی فهمند یعنی چه(خنده)

 

مجلس دهم می آیید؟ فضا هم معتدل تر شده است؟

نه نمی آیم.

چرا؟

قطعا می دانم که به مصلحت دوستان مان نیست که من ورود کنم

کدام دوستانتان؟

دوستانی که ما را رد صلاحیت کردند.(خنده) تمام کسانی که با من اختلاف سیاسی دارند در سلامت نفس من مطمئن هستند من از این نظام به اندازه یک پیمانه سوءاستفاده نکردم، الان یکی از بچه های من مدیر تولید ایران خودرو است، تحصیلات بالای مکانیک دارد، دانشگاه پولی هم درس نخوانده است. بلد بودم برای پسرهایم معافیت از خدمت بگیرم اما اینکار را نکردم. من از این حکومت یک متر زمین نگرفتم، یک قران رانت نگرفتم، یک مسافرت تفریحی نرفتم، یک سوریه و کربلاو سفر زیارتی نرفتم، همیشه مثل کارگر برای نظام کار کردم و الان هم از نظام دفاع می کنم با هرکسی که قصد براندازی نظام را داشته باشد مخالف هستم. منتهی فرق من با خیلی ها شاید این باشد که نقد  می کنم. نقدم هم دوستانه است. این آقایی که این همه ازش دفاع می شد کشور را گرفتار کرد و رفت، کشور را به مخمصه انداخت و رفت.

/27220

عکس از: لیلا افشار

کد N355530

وبگردی