تغییر سبک زندگی دلیل افزایش آسیب های اجتماعی/ لزوم مدیریت فرابخشی در پیشگیری

به گزارش خبرنگار مهر، تنظیم سندی که بتواند برنامه های مبارزه و کنترل آسیب های اجتماعی دستگاه ها را ساماندهی کند در سال 90 توسط بهزیستی استان انجام شد. نقشه راهی که برای همسویی با واقعیت های روز جامعه در سال 92 بار دیگر به روز رسانی شد و در نهایت بر اساس اسناد بالادستی وظایف 13 دستگاه اجرایی در امر مبارزه با آسیب های اجتماعی در این برنامه مشخص شد.

وظایفی که در جداول ساده سازی شده و با مشخص کردن وضع موجود و وضع مورد انتظار حتی گروه های هدف را نیز در اختیار دستگاه ها قرار می دهد.

با وجود اینکه شناسنامه اجتماعی استان مهم ترین برنامه کنترل دامنه آسیب های اجتماعی است برخی دستگاه های دخیل در امر تصمیم سازی و برنامه ریزی این سند معتقدند توجه دستگاه ها نسبت به اهمیت طرح مقبول نیست. تاجایی که دامنه آسیب رو به افزایش بوده و دستگاه ها از تمام ظرفیت و توان خود برای کنترل آسیب ها بهره نمی گیرند.

در خصوص وضعیت فعلی برنامه های کنترل آسیب های اجتماعی استان و گروه های خاص آسیب دیده با مدیر کل بهزیستی استان به گفتگو نشستیم.

رویا احمدیان تاکید دارد که مدیریت آسیب اجتماعی فرابخشی است و خلاصه کردن آن در شرح وظایف یک دستگاه خاص خروجی مطلوبی نخواهد داشت.

خانم احمدیان چرا دستاورد سند کنترل آسیب های اجتماعی مطالعه نمی شود؟

بی توجه به این موضوع نبودیم. سال گذشته این سند را با توجه به واقعیت های روز جامعه به روز کردیم و وظایف دستگاه ها را به آن ها اعلام کردیم.در اوایل سال جاری دستاورد برنامه ها و عملکرد ادارات در سال گذشته جمع آوری می شود.

بعد از جمع آوری و جمع بندی وضعیت فعالیت هر دستگاه در توجه به اهداف سند مورد ارزیابی قرار گرفته و در کارگروه امور اجتماعی استان مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

نتایج بررسی تا چه حد در تغییر برنامه های این سند دخیل است؟

در واقع برنامه های سند بر اساس خروجی عملکرد سال قبل خرد شده و در دستگاه ها هدف گذاری می شود. علاوه بر این سند، بهزیستی از جمله دستگاه هایی است که بر اساس برنامه راهبردی سیاست گذاری می کند.

بطوریکه بر اساس سند چشم انداز 20 ساله کشور برنامه راهبردی و استراتژی های سازمان بهزیستی تدوین شده و بر اساس این برنامه، برنامه راهبردی استان ها و شهرستان ها تدوین می شود. در این راستا طی سال گذشته استان اردبیل موفق به تحقق 105 درصدی برنامه های خود شد و توانست رتبه پنجم کشوری را از آن خود کند.

با وجود اینکه استفاده از برنامه راهبردی یکی از خلاهای عملکردی دستگاه ها است اما به نظر می رسد دستاویز دو برنامه کلان راهبردی و سند کنترلی نتواسنته است آسیب های اجتماعی را کاهش دهد. افزایش آمار سالانه زنان سرپرست خانوار در اردبیل را می توان در این خصوص مثال  زد.

دلیل آن محدود به استان نیست. با تغییر سبک های زندگی و ورود الگوهای جدید سطح آسیب ها به صورت عمومی در حال افزایش است. با وجود این افزایش در اردبیل به لحاظ آسیب های اجتماعی وضعیت مطلوبی داریم و بسیاری از تجربه های استان های دیگر را نداشته ایم.

علت افزایش آمار زنان سرپرست خانوار به دلایل متعددی است. بهزیستی در حال حاضر هفت هزار و 199 پرونده زنان خانوار را تحت پوشش دارد. رقمی که در تفکیک دلایل به گستردگی علل افزایش آمار این حوزه می انجامد.

بطوریکه علت بی سرپرست بودن زنان این گروه در 35 درصد موارد فوت همسر، 38 درصد طلاق، 16 درصد از کار افتادگی همسر، سه درصد متواری بودن سرپرست، دو درصد اعتیاد، دو درصد زندانی بودن سرپرست و دو درصد خود سرپرست شامل دختران بی سرپرست باسن بیش از 35 سال با فقر مالی است.

بنابراین علت افزایش دائمی آمار این گروه متفاوت است. در این میان بهزیستی آموزش و توانمند سازی را راهکار اصلی حمایت می داند.

آموزش زنان آسیب دیده در چه موضوعاتی و توسط چه دستگاه هایی صورت می گیرد؟

در آموزش به تناسب نیاز فرد توجه می شود. به عنوان مثال بهزیستی با دستگاه های مختلف از جمله قوه قضاییه، کانون مساجد، دانشگاه و آموزش و پرورش دارد. تا هم زنان آسیب دیده، هم در معرض آسیب و هم زنان با سلامت بهداشت زندگی بتوانند مهارت های مختلف را فراگیرند.

نمونه از این آموزش ها آموزش قبل از ازدواج، مشاوره خانواده، آموزش مهارت های زندگی، پیشگیری از طلاق و اعتیاد است. تمامی آموزش ها به صورت رایگان از طریق مراکز مشاوره ارائه می شود تا فرد فرصت مهارت آموزی برای مواجه با مشکلات اجتماعی و فردی خود را کسب کند.

برخی کارشناسان معتقدند دستگاه های مداخله گر در آسیب های اجتماعی در وظایف خود همپوشانی دارند. به طوریکه یک زن سرپرست خانوار گاهی از کمیته امداد و گاهی از بهزیستی مدد می گیرد. چرا تجمیع حمایت ها حداقل با هدف ساماندهی صورت نمی گیرد؟

هرچند ممکن است در ظاهر شائبه همپوشانی وجود داشته باشد اما در عمل وظایف حمایتی کمیته امداد و بهزیستی مجزا است. بطوریکه کمیته امداد بیشتر بر روی مددجویان از کار افتاده با سن بالای 50 سال تمرکز دارد و در عین حال بهزیستی به سن زیر 50 سال و به ویژه گروه های سنی آسیب دیده از جمله کودکان، دختران خیابانی، زنان ویژه، زنان بی سرپرست و معلولان متمرکز است.

علاوه بر این دو نهاد موسسات خیریه تنها مراکز ارائه خدمات حمایتی هستند. اما برای کنترل همپوشانی بهزیستی در هنگام تشکیل پرونده برای یک فرد از شش دستگاه اجرایی شامل کمیته امداد، بنیاد شهید، تامین اجتماعی، هلال احمر، بهزیستی و خدمات درمانی استعلام می کند.

این استعلام به منزله عدم عضویت و کمک گیری فرد از دستگاه های ذکر شده است. به عنوان مثال ممکن است فرد در پارس آباد تحت پوشش بهزیستی بوده و  اردبیل نیز اقدام به تشکیل پرونده کند.

با توجه به اظهارات شما بهزیستی با گروه های سنی حساس تری تعامل دارد. اقدامات بهزیستی برای توانمند سازی این گروه به چه شکلی است؟

در حال حاضر بهزیستی استان هفت هزار و 199 پرونده در بخش زنان سرپرست خانوار و 16 هزار و 516 پرونده در حوزه توانبخشی دارد. پوشش کل خدمت رسانی به 45 هزار و 510 نفر است. رقمی که حتی روزانه تغییر کرده و این دستگاه آمار ورودی و خروجی مراجعان متغیری دارد.

سال گذشته برای هشت هزار و 131 مستمری بگیر مبلغ چهار میلیارد و 892 هزار و 620 هزار ریال پرداخت شد. با این وجود سیاست بهزیستی قطع وابستگی و توانمند سازی است. تا جایی که سال گذشته دو هزار نفر توانمند شده و از لیست حمایتی خارج شدند.

علاوه بر این 934 نفر نیز تحت پوشش بیمه قرار گرفته اند. اما در ابتدا فرصت شش ماهه برای رونق دهی به شغل فرد داده شده و سپس مستمری قطع می شود. در حوزه توانمند سازی برنامه کاری گروه های مختلف متفاوت است. مراکز مشاوره، توان بخشی معلولان، مراقبت در منزل بیماران خاص، تامین هزینه های ازدواج، اشتغال و مسکن و برگزاری کارگاه های آموزشی از جمله مهم ترین برنامه ها است.

در بخش مشاوره اقبال عمومی شهروندان را چطور ارزیابی می کنید؟

در حال حاضر 27 مرکز مشاوره در سطح استان دایر است که در سه گروه تخصصی، عمومی و سلامت روان محلی ارائه خدمت می کنند.

مشتریان این مراکز رو به افزایش است و در وضعیت  فعلی بسیاری از شهروندان بر این باورند برای رفع موانع زندگی سالم در تحصیل، ازدواج، اشتغال و اعتیاد به مراکز مشاوره مراجعه کنند. بطوریکه در سال گذشته هشت هزار و 940 نفر با شماره تلفن مشاور 1480 تماس گرفتند و مشکلات خود را طرح کردند. علاوه بر این 17 هزار و 729 نفر نیز به مراکز مشاوره مراجعه کردند.

امسال در نظر داریم طرح مرکز مشاوره با رویکرد اسلامی را در استان راه اندازی کنیم.

مزیت مراکز مشاوره اسلامی به نسبت سایر مراکز چیست؟

مراکز مشاوره اسلامی توسط طلبه ای که دکترای روان شناسی دارد ایجاد می شود. اولین مرکز به امام جمعه شهرستان کوثر پیشنهاد شده است. در این مراکز علوم دینی با علوم روان شناسی تطباق یافته و الگوهای فکری بر مبنای آموزه های دینی به فرد پیشنهاد می شود.نیاز سنجی این طرح در اسفند ماه انجام شد و فعلا فقط امام جمعه شهرستان کوثر حائز شرایط اخذ مجوز این مرکز مشاوره است.

شما به طرح حمایت و مراقبت از بیماران خاص در منزل اشاره کردید. در این خصوص توضیح بفرمایید.

این طرح یکی از مهم ترین طرح های حمایتی بهزیستی است که از سال گذشته اجرای آن در دستورکار است. این طرح در سه بخش برای بیماران سالمند، برای معلولان با درجه معلولیت بالا و برای بیماران ذهنی اجرا می شود.

در حمایت از سالمندان سرانه 80 هزار تومانی ماهانه برای هر فرد سالمند به مرکز درمانی پرداخت می شود و این مرکز موظف است نیروهای مددکار و پرستار خود را به منزل سالمند اعزام کند. در پی حضور مددکار در منزل فرد سالمندان به سادگی تحت حمایت قرار گرفته و درمان دارویی نیز به صورت جدی اجرا می شود.

در این طرح طرف قرارداد بهزیستی درمانگاه نجات است. مشابه آن برای بیماران ذهنی و روانی نیز اجرا شده و سرانه 120 هزار تومانی برای هر بیمار پرداخت می شود. در بخش معلولان با وجود اینکه جامعه هدف رقم بالایی دارد اجرا به صورت پایلوت برای 80 بیمار در شهر اردبیل آغاز شده است و امسال نیز برای 80 نفر سهمیه گرفته ایم.

در این طرح 20 مددکار مشارکت دارند که حقوق ماهانه 480 هزار تومانی دریافت می کنند.برخی از افراد توانمند شده و از لیست حمایتی خارج می شوند و افراد دیگری جایگزین این تعداد می شوند.

این طرح به مدت شش ماه اجرا شد و با استقبال قابل توجهی از سوی معلولان و خانواده های آن ها مواجه بود. جا دارد سهمیه معلولان تا 300 بیمار افزایش یابد اما فعلا سهمیه مصوب 80 نفر است.

یکی از مهم ترین برنامه های حمایتی بهزیستی ساخت مسکن برای معلولان است که در طول مدت اجرا با حواشی بسیاری مواجه بوده است. تا جایی که امروز به عدم نصب آسانسور در ساختمان پنج طبقه، عدم حمایت معلول در گرانی مصالح و ناکافی بودن تعداد ساختمان ها اشاره می شود. وضعیت مسکن معلولان را برای مخاطبان ما تشریح کنید.

مسکن معلولان از برنامه های شاخص بهزیستی است تا جایی که تاکنون هزار و 77 واحد مسکن تحویل شده که فقط 283 مورد متعلق به پروژه های سال گذشته بود.

در سال گذشته 94.33 درصد از تعهد ساخت مسکن محقق شد و علت اینکه مسکن ناکافی است به دلیل کم رنگ بودن مشارکت معلولان است. بهزیستی در حال ساخت 600 واحد مسکن است و برای ساخت قرارداد سه جانبه با پیمانکار و بانک عامل دارد.

هر معلول 40 میلیون ریال کمک هزینه بلاعوض ساخت دریافت کرده و یک وام 150 میلیون ریالی هم برای هر واحد مسکونی در نظر گرفته شده است. سال گذشته به دلیل گرانی مصالح 10 میلیون ریال مازاد نیز به هر متقاضی پرداخت شد.

با این وجود گرانی مصالح موجب شده است پیمانکار پول مازاد مطالبه کند که نمونه آن در مشگین شهر است. بهزیستی تمام توان خود را برای ساخت مسکن متمرکز کرده و بعد از این باید خیرین ورود کنند.

در استاندارد سازی ساخت و ساز ها نیز مطابق مصوبه راه و شهرسازی نصب آسانسور برای طبقات بیش از چهار نفر الزامی است و بارها نصب آسانسور تاکید شده و با این وجود به دلیل بار مالی دستگاه مسئول از پذیرش اجرا خودداری می کند.

از جمله نیازمندی های معلولان مناسب سازی معابر و ساخت و ساز ها است که به نظر می رسد در کارگروه مناسب سازی نظرات بهزیستی هیچ گاه تامین نمی شود. طرح تخصیص یک درصد از اعتبارات عمرانی دستگاه ها به امر مناسب سازی به کجا ختم شد؟

سال گذشته به بهانه محدود بودن اعتبارات این طرح اجرایی نشد و بهزیستی استان وضعیت توجه به شاخصه های مناسب سازی را رصد کرده و بر اساس مولفه های مناسب سازی دستگاه ها را رتبه بندی می کند.

در 10 شهرستان 108 ساختمان اداری و 26 معبر و فضای شهری مورد ارزیابی قرار گرفت. نهایتا خروجی ارزیابی نشان می دهد تنها 36.2 درصد از 134 فضای نمونه مناسب سازی شده است.

مناسب سازی یکی از ضروریات حضور اجتماعی معلولان است و به صورت مداوم وضعیت دستگاه ها در خصوص توجه به این طرح رصد می شود.

...............................

گفتگو: ونوس بهنود