هند و پاکستان - تلاشی مجدد برای عادی سازی روابط

به گزارش ایرنا، دفتر نخست وزیری پاکستان روزشنبه این هفته و دو روز پس ازدریافت دعوتنامه دولت هند برای نوازشریف به منظور حضور درمراسم تحلیف نخست وزیر جدید این کشور، اعلام کرد که وی به دهلی نو سفر می کند و هدف از این بازدید تلاش مجدد اسلام آباد درمسیر عادی سازی روابط با دهلی نو است.

براساس برنامه ریزی اعلام شده از سوی وزارت خارجه پاکستان؛ نواز شریف در راس هیات بلند پایه سیاسی شامل ˈسرتاج عزیزˈ مشاور ارشد نخست وزیر در امنیت ملی و امور خارجی، ˈطارق فاطمی ˈ دستیار ویژه نخست وزیر در امور خارجی و ˈاعزاز احمد چودری ˈ قائم مقام وزارت امور خارجه پاکستان امروز (دوشنبه) به دهلی نو سفر می کند.

وی علاوه بر برگزاری نشست های دوجانبه با نخست وزیر جدید هند و رییس جمهوری این کشور قرار است با رهبران کشمیر تحت نظارت هند در محل سفارتخانه اسلام آباد در دهلی نو دیدار انجام دهد.

رسانه های پاکستانی با انعکاس گزارش های مختلف از سفر مثبت و سازنده شریف به هند و تحولات مرتبط با این بازدید گزارش کردند که پاکستان و هند ضمن کنار گذاشتن اختلافات دراستای رفاه عمومی مردم دو کشور باید گام های موثری بردارند.

مقامات پاکستانی بارها تاکید کرده اند که این کشور خواهان حل و فصل اختلافات با هند بوده و تلاش می کند که از طریق مذاکرات جامع ؛ همگرایی و فضای دوستی پایداری میان دو کشور ایجاد شود.

با مشاهده عملکرد گذشته دولت های پاکستان و هند در بحث عادی سازی روابط و زدودن فضای بی اعتمادی با هدف رفع مشکلات وچالش ها میان دو کشور، مسایلی دیگری نیز وجود دارند که نه تنها دو کشور را به یکدیگر نزدیک نمی کند بلکه باعث شده تا تنش های گذشته هرچند وقت یکبار بار دیگر تشدید شوند.

استقلال پاکستان و جدایی از هند در سال 1947میلادی و سپس وقوع چند جنگ تمام عیار میان دو کشور، رقابت در آزمایش های اتمی و پرتاب موشک های بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته ای، بازداشت ماهیگیران در آبهای آزاد، موضوع برداشت از حوزه های آبی مشترک، و همچنین مجوز ندادن برای ترانزیت کالا ازسوی دولت های وقت و تعلیق سیستم حمل ونقل زمینی برای مسافران از موضوعاتی است که باعث شده تاکنون روابط بین دو کشور پیشرفت قابل توجهی نداشته باشد.

همچنین مشکلات اخذ روادید تجاری، اقدامات تروریستی در دو کشور، قربانی شدن شهروندان پاکستانی و هندی و انگشت اتهام بسوی اتباع دو کشور در این حملات و درگیریهای مرزی در خط کنترل کشمیر از دیگر دلایل عمده سردی روابط سیاسی و اقتصادی میان دو کشور همسایه در منطقه جنوب آسیا محسوب می شود.

این درحالی است که روابط هند و پاکستان طی چند دهه گذشته همواره با تنش های متعددی همراه بوده، تنش هایی که حتی موجب صف آرایی نیروهای نظامی دو کشور در منطقه مرزی شده است.

با این حال در مقاطع مختلف تلاش هایی نیز برای بهبود روابط هند و پاکستان از سوی سیاستمداران دو کشور و یا کشورهای ثالث بعمل آمده است.

با این وجود مقامات دولت پاکستان ضمن استقبال از سفر نواز شریف به دهلی نو و دیدار با نارندرا مودی نخست وزیر جدید هند امیدوارند که بار دیگر دو همسایه در مسیر اعتماد سازی متقابل و در نظر گرفتن منافع دو ملت و همگرایی جهت ارتقای صلح و ثبات در منطقه جنوب آسیا حرکت کنند.

از سوی دیگر دولت پاکستان یک روز قبل از سفر نخست وزیر این کشور به دهلی نو 151 ماهیگیر هندی را به نشانه حسن نیت از بازداشتگاه های شهرهای کراچی و حیدرآباد ایالت سند در جنوب پاکستان آزاد کرد و قرار است آنان امروز (دوشنبه) از گذرگاه مرزی واگه در شهر لاهور مرکز ایالت پنجاب در شرق این کشور به مقامات هند تحویل داده شوند.

به اعتقاد خانم ˈحنا ربانی کهرˈ وزیر سابق امور خارجه پاکستان ، سفر نواز شریف به دهلی نو نوعی موفقیت عرصه دیپلماسی برای دولت اسلام آباد محسوب می شود و دو کشور ضمن درک موقعیت ممتاز همسایگی، باید از فرصت پیش آمده برای توسعه همکاری ها و رفع اختلافات استفاده بهینه را ببرند.

وی با تاکید بر اینکه دولت پاکستان با استفاده از فرصت پیش آمده باید بار دیگر مواضع مسالمت آمیز خود را برای حل اختلافات به دولت جدید دهلی نو ابلاغ کند، معتقد است، نپرداختن به مسایل مشترک و یا بی توجهی به فضای بی اعتمادی باعث انجماد در روابط فیمابین می شود .

پس ازحملات تروریستی بمبئی در سال 2008 میلادی که به کشته شدن 166 نفر منجر شد دولت هند با متهم کردن لشکر طیبه و سازمان اطلاعات محرمانه ارتش پاکستان در انجام این عملیات، روند گفت وگوهای جامع صلح با اسلام آباد را متوقف کرد.

از سوی دیگر سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان درباره دستور کار دیدار نواز شریف و نارندرا مودی گفت: تمام مسایل از جمله اختلافات مربوط به کشمیر، سیاچین، مشکلات منابع آبی، توسعه مبادلات تجاری، همکاری های اقتصادی و مبارزه مشترک با تروریسم و افراط گرایی در این نشست مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

خانم ˈتسنیم اسلم ˈ تاکید کرد: پاکستان امیدوار است که دولت جدید هند نسبت به اهمیت گفت وگوهای دوسویه و پیشبرد روند عادی سازی روابط میان دو کشور آگاه بوده و همکاری متقابلی جهت پیشرفت آن انجام دهد.

ˈسرتاج عزیزˈ مشاور ارشد نخست وزیر پاکستان در امور امنیت ملی و روابط خارجی نیز ضمن استقبال از سفر نواز شریف به دهلی نو و شرکت در مراسم تحلیف نخست وزیر جدید هند تاکید کرده اسلام آباد از هیچ تلاشی جهت تحکیم روابط و گسترش همکاری ها با هند دریغ نمی کند.

تحلیلگران در پاکستان براین باورند نوع روابط این کشور با هند از زمان استقلال در سال 1947 میلادی رقابتی و به نوعی دارای سوءظن نسبت به یکدیگر بوده و مسایل مختلفی به تقسیم دو کشور منجر شده ولی یکی از مهمترین و حساس ترین آنها وضعیت منطقه بزرگ کشمیر تحت مناقشه دو کشورعنوان می شود.

اکثر کارشناسان سیاسی پاکستان در روزهای اخیر با حضور در برنامه های سیاسی مختلف در رسانه های جمعی با ارزیابی سفر قریب الوقوع نواز شریف به دهلی نو ابراز عقیده کرده اند با توجه به سه جنگ تمام عیار بین هند و پاکستان و جنگ بزرگ مرزی کارگیل در سال 1999 ، زمان آن رسیده تا دو طرف با چشم پوشی از اختلافات فیمابین به فکر ثبات و امنیت کل منطقه باشند.

تعمیق روابط بین دهلی نو و اسلام آباد می تواند به صلح منطقه و گسترش همکاری های اقتصادی و ایجاد جایگاه مشترکی برای دو کشور کمک فراوانی کند.

از دیدگاه کارشناسان مسایل سیاسی پاکستان، حرکت اسلام آباد به سمت گفت وگو و مذاکره با دولت جدید هند، تابع سه گزینه مهم یعنی ˈشرایط داخلی هند و پاکستان ، اوضاع بین المللی و رفتار مسوولان دستگاه سیاسی دو کشورˈ است.

از دهه 1970به این سو ، اسلام آباد و دهلی نو به این نتیجه رسیدندتداوم رقابت و مسابقه تسلیحاتی به سود هیچ کدام نیست چرا که در رقابت تسلیحاتی منابع مالی فراوانی صرف هزینه های نظامی شده و روند توسعه در بخش های دیگر کند می شود و این به گسترش فقر می انجامد که تهدیدی جدید برای امنیت دو کشور است.

پس از انجام آزمایش های اتمی در پاکستان و هند در سال 1998؛ هر دو کشور به این نتیجه رسیدند که حرکت به سمت نظامی گری و برخورداری از تسلیحات هسته ای نمی تواند برای این کشورها مفید باشد.

این واقعیت سیاستمداران پاکستان و هند را طی سالهای اخیر به سمت مذاکره و سازش سوق داده است. در زمان کنونی نواز شریف نخست وزیر پاکستان به موفقیت در عرصه سیاست خارجی نیاز دارد که یکی از این عرصه ها بحث توافق بر مساله کشمیر است و او نیز امیدوار است که بتواند در خصوص این مساله با دولت جدید دهلی نو همکاری قابل قبول البته در راستای منافع کشورش داشته باشد.

کارشناسان امور سیاسی منطقه نیز معتقدند در دیپلماسی هند، حلقه اول یا حلقه همسایگان یا به تعبیری ˈخارج نزدیکˈ بسیار مورد توجه قرار دارد ازسوی دیگر در پاکستان نیز نگاه غالب این است که نواز شریف و ذی نفعان سیاسی نباید از مسایل سیاست خارجی غافل بمانند.

براساس این دیدگاه، دیدار نواز شریف و نارندرا مودی می تواند موثر بودن آغاز دوباره مذاکرات جامع صلح برای دولت های دو کشور را تضمین کند.

از سوی دیگر با توجه به بدبینی های سنتی موجود در جامعه پاکستان نسبت به اهداف هند بویژه اینکه اکنون حزب ملی گرای بهاراتیا جاناتا به قدرت رسیده نباید توقع سریع و خوش بینانه ای از نتایج سفر نوازشریف به هند را داشت زیرا که عوامل و جناح های قدرت در دو کشور از جمله ارتش و سازمان های امنیتی به دلیل مواضع غیر انعطاف در قبال مسایل مورد مناقشه بویژه کشمیر که هر دو ادعای مالکیت آن را دارند مانعی بزرگ بر سر راه توسعه روابط هستند.

از سوی دیگر با توجه به استقبال زیادی که از سفر نواز شریف به هند و دیدار برنامه ریزه شده وی با ناراندا مودی در محافل سیاسی و احزاب مختلف در پاکستان شده این سفر می تواند روزنه ای روشن اما امیدی کم رنگ برای آغاز دوباره گفت وگوهای جامع صلح برای حل موضوعات مورد مناقشه بین دو کشور باشد.

آساق ** ا.ر ** 275 **