اقتصاد چین و گام های فراتر از آمریکا

بانک جهانی به تازگی گزارشی منتشر کرد که بر پایه آن، سال 1393 خورشیدی یکی از مهمترین سال ها از نظر اقتصادی برای جهان خواهد بود و احتمال تبدیل شدن چین به نخستین اقتصاد جهان وجود دارد.

این در حالی است که به نوشته همان روز تارنمای شبکه روسی «راشاتودی»، از سال 1251 خورشیدی تاکنون ایالات متحده آمریکا به عنوان اقتصاد نخست جهان شناخته می شود.

با این همه، بانک جهانی احتمال داده است که رده بندی های اقتصادی طی سال جاری تغییر کند و چین به صدر جدول برود.

گرچه آمریکا طی سال های گذشته در این زمینه قدرت برتر بود اما چین از زمان بروز بحران اقتصادی در سال 1387 خورشیدی و پس از درگیر شدن آمریکا در این بحران، یک چهارم رشد اقتصادی جهان را بر عهده گرفت.

دی ماه 1392 و همزمان با آغاز سال جاری میلادی، صندوق بین المللی پول اعلام کرد اقتصاد چین از سال 1390 خورشیدی (2011 میلادی) تاکنون نزدیک 24 درصد رشد داشته و رشد اقتصاد آمریکا طی همین مدت فقط 7.6 درصد (هفت و 6 دهم درصد) بوده است.

به گزارش پانزدهم اردیبهشت خبرگزاری انگلیسی «رویترز»، چین طی سال های گذشته اصلاح های عمده ای به ویژه در زمینه برداشتن کنترل دولتی بر نرخ بهره بانک ها انجام داده است. از نظر کارشناسان اقتصادی روند کنونی تاییدکننده رشد اقتصادی پکن و ادامه اصلاح های مورد نظر خواهد بود؛ به گونه ای که پیش بینی می شود پکن طی سال های آینده از واشنگتن نیز پیشی گیرد.

از نظر کارشناسان بین المللی، اقتصاد چین مشکل آمریکا در عرصه اقتصادی را «دوچندان» کرده است و اگر همین روال را طی کند، بزودی واشنگتن را پشت سر می گذارد.

حتی تارنمای آمریکایی «امریکن دریم» هم شانزدهم اردیبهشت نوشت: چین در حال پشت سر گذاشتن آمریکا و تبدیل شدن به بزرگ ترین اقتصاد جهان است. برخی کارشناسان پیش بینی کرده اند تا اواسط قرن کنونی، اقتصاد چین سه برابر بزرگ تر از اقتصاد آمریکا خواهد شد و جالب اینکه بیشتر مردم آمریکا هنوز نمی دانند چه بر سر کشورشان آمده است.

چند دهه پیش شرکت های بزرگ در آمریکا با این راهبرد حرکت می کردند که اگر از شرکت های خارجی کالاهای بیشتری بخرند ارزان تر تمام می شود که این به سود مردم آمریکا است؛ اما مقام های بلندپایه کاخ سفید به فکر این نبودند که اقتصاد پکن در راه توسعه به سرعت رو به جلو حرکت می کند و اقدام های آمریکا شکوفایی مالی چین را به دنبال دارد.

در کنار رشد روزافزون چین، رشد اقتصادی آمریکا کاهش و نرخ بیکاری آن افزایش یافت.

پکن از 2 دهه پیش روند تبدیل شدن به قدرت اقتصادی را آغاز کرد و حتی زمانی که بیشتر کشورهای جهان با بحران اقتصادی روبرو شدند، به رشد خود ادامه داد.

** راز توانمندی اقتصاد چین

چین در برخورد با نسخه های غربی برای توسعه، به صورت مستقل عمل کرد. این کشور دست نامریی خارجی ها را از اقتصاد خود کوتاه کرد تا بدون وابستگی مسیر رشد خود را طی کند.

بسیاری از سازمان های تجاری و اقتصادی بر این موضوع تاکید دارند که برای رسیدن به رشد اقتصادی مطلوب باید آزادسازی اقتصادی رخ دهد اما امروزه ویژگی های اقتصاد سوسیالیستی در چین حاکم است.

در گزارشی که پانزدهم فروردین ماه از سوی «سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی» منتشر شده، آمده است: چین تا سال 1400 خورشیدی به طور تقریبی برابر نیمی از کل بازدهی اقتصادی سالانه کشورهایی صنعتی جهان را خواهد داشت و به بزرگ ترین اقتصاد جهانی تبدیل می شود.

کشورهای سلطه گر راه کشورهای در حال توسعه را به گونه ای ترسیم کرده بودند که از آن به سود خود استفاده کنند اما چین از کشورهایی بود که در این دام نیفتاد.

ویژگی اقتصاد چین طی سال های (1949- 1919 میلادی)، درون گرایی و توسعه صنایع سنگین با وجود کمبود سرمایه بود. به عبارتی چین تا پیش از پیروزی کمونیست ها، کشوری بر پایه کشاورزی سنتی بود که همزمان، سلطه خارجی ها را در زمینه صنعتی شدن برون زا تجربه کرده بود.

پس از پیروزی کمونیست ها، کشاورزی جدی گرفته شد و مقیاس تولید در کشاورزی، به صورت واحدهای بزرگ تعریف شد تا امکان صنعتی شدن کشت و کار فراهم شود.

چین برای اصلاح روند صنعتی شدن به یکباره سیاست درهای باز و خصوصی سازی و ساختار باز را انجام نداد؛ بلکه اصلاح هایی را نخست در حومه شهرها با تبدیل بنگاه های اقتصادی بخش ها و روستاها به تعاونی ها و شرکت های خصوصی و فردی آغاز کرد.

به این ترتیب فضای فعالیت و توسعه برای بخش خصوصی ایجاد شد، سپس این تجربه در شهرها بدون ایجاد تغییرهایی در روابط مالکیت موسسه های بزرگ دولتی به اجرا درآمد. در واقع بدون اقدام به خصوصی سازی بنگاه های بزرگ اقتصادی دولتی، با ایجاد فضای فعالیت برای شرکت های خصوصی در اندازه کوچک، بار بخش های دولتی در تولید صنعتی به سرعت کاهش یافت.

به عبارتی اصلاح تدریجی، علت پایه ای موفقیت چین بود.

** چین، همراه همیشگی کشورهای در حال توسعه

نخستین حوزه ای که می توان از روابط آن با چین سخن گفت، آفریقا است. به گزارش پانزدهم اردیبهشت «مرکز مطالعات ایران- اوراسیا»، حجم مبادلات چین با کشورهای آفریقایی در سال گذشته به 200 میلیارد دلار رسید؛ اما پکن به این رقم قانع نیست و قصد افزایش آن را دارد. در همین زمینه «لی که چیانگ» نخست وزیر چین، از چهاردهم اردیبهشت با سفر به قاره آفریقا برای افزایش سطح مبادلات کشورش با این منطقه گام هایی برداشت.

وی پیش از ترک پکن اعلام کرد شرکت های چینی برای سرمایه گذاری و ادامه کار در آفریقا باید از قوانین محلی و رسوم موجود در کشورهای میزبان پیروی و از منافع این کشورها نیز پشتیبانی کنند.

در سال 1388 خورشیدی بیش از دو هزار و 500 شرکت چینی در آفریقا فعالیت می کردند و هر سال این شمار به طور چشمگیری افزایش داشت.

در سال گذشته سطح مبادلات پکن با کشورهای آفریقایی به بیش از 200 میلیادر دلار رسید. این موضوع موجب شد چین به نخستین شریک تجاری قاره آفریقا تبدیل شود.

روابط ایران و چین هم از پیشینه ای بسیار طولانی برخوردار است. این 2 کشور میراث دار مهمترین تمدن های بشری اند.

به گزارش پانزدهم اردیبهشت 1392 تارنمای شبکه خبری «بی. بی. سی»، در سه دهه گذشته و در واقع از آغاز دوره «اصلاحات و سیاست درهای باز»، چین به سرعت در حال قدرت یابی است. اقتصاد این کشور طی این دوره ارتقا یافته و نقش آن در صحنه بین المللی پر اهمیت شده است. اهمیت این نقش به گونه ای است که اکنون کمتر تصمیم راهبردی در سطح بین المللی بدون مشورت با این کشور و در نظر داشتن دیدگاه های آن گرفته می شود.

چین در این دوران به عنوان یک کشور در حال توسعه و برخوردار از راهی مستقل در سیاست خارجی، با سایر کشورهای در حال توسعه از جمله ایران دارای اشتراک گسترده ای بوده و همچنان هم هست. نزدیکی جغرافیایی و فرهنگی 2 کشور و گذشته بسیار طولانی روابط آنان نیز این اشتراک را معنادارتر کرده است.

هم اکنون ایران در جایگاه سوم صادرات نفت به چین قرار دارد.

در مجموع می توان گفت که چین در آستانه تبدیل شدن به قدرتی جهانی است و این کشور در تلاش است که خود را یکه تاز اقتصاد جهانی و بالاتر از آمریکا و روسیه قرار دهد. آمارهای بین المللی هم از این واقعیت حکایت دارند.

گروه تحقیق و تفسیر خبر

پژوهشم**م.ک**1961**1358