گام بلند تهران و برلین برای گسترش روابط اقتصادی

روابط جمهوری اسلامی ایران و آلمان اگرچه طی دهه های گذشته از فراز و نشیب هایی در حوزه سیاسی برخوردار بوده اما در حوزه اقتصادی همواره روند ثبات و تداوم را پیموده است.

پیشینه روابط ایران و آلمان به دوران حکومت زندیه در ایران باز می گردد اما آغاز رسمی این روابط سال 1952 میلادی و همزمان با گشایش دفتر نمایندگی ایران در این کشور است. از آن زمان به بعد، 2 کشور مناسبات خود را با یکدیگر در حوزه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و آموزشی گسترش دادند.

به جز روابط سیاسی و اختلاف در برخی حوزه های تعاملی بویژه در هشت سال گذشته، این روابط اقتصادی تهران - برلین بوده که کم و بیش روند مثبت و پایدار خود را حفظ کرده است. اما پس از روی کار آمدن دولت تازه در ایران، نه تنها روابط اقتصادی 2 کشور تقویت شده که مناسبات سیاسی نیز بهبود یافته است.

در این ارتباط، «حمید چیت چیان» وزیر نیروی جمهوری اسلامی ایران از روز دوشنبه پانزدهم اردیبهشت در صدر یک هیات عالی رتبه اقتصادی مرکب از معاونان و مدیران این وزارت خانه و مدیر عامل شرکت توانیر به آلمان سفر کرده است.

گفت و گو با مقام های عالی رتبه آلمان و بازدید از نمایشگاه بین المللی آب و فاضلاب شهر مونیخ (ایفات) به عنوان بزرگ ترین نمایشگاه جهان در صنعت آب و فاضلاب از ماموریت های این سفر است که بسیاری از مقام های ارشد کشورهای جهان به ویژه اروپا در این حوزه در آن شرکت دارند.

حمید چیت چیان که روز پنجشنبه هجدهم اردیبهشت در همایش «فرصت های همکاری ایران و آلمان» حضور یافته بود، از شرکت های آلمانی برای همکاری در بخش آب ایران دعوت کرد. وزیر نیرو گفت: «نگاه دولت جدید برای همکاری ها و فرصت های ایجاد شده از طرف این دولت و امکان خرید زمین برای سرمایه گذاری در ایران راه را برای ورود شرکت های آلمانی به ایران هموار کرده و امیدواریم ماحصل این نشست، گسترش همکاری های ایران با آلمان در زمینه آب باشد».

به گزارش ایرنا چیت چیان با بیان این که ایران در زمان حاضر به چهار کشور ترکیه، عراق، افغانستان و پاکستان برق صادر می کند و با کشورهای ترکمنستان، جمهوری آذربایجان و ارمنستان نیز تبادل انرژی برق دارد، گفت: در آینده کشورهای دیگری در شمال و جنوب ما به شبکه برق ایران متصل خواهند شد و ایران به یک منبع بزرگ برای تامین انرژی الکتریکی برای کشورهای منطقه تبدیل می شود.

وزیر نیرو میزان صادرات برق ایران در سال را 12 میلیارد کیلووات ساعت عنوان کرد و گفت: تفاوت بازار برق ایران و اروپا در این است که بازار اروپا اشباع شده اما ایران سالانه به طور متوسط به 7 درصد رشد تولید نیاز دارد و هر سال باید معادل 5 گیگابایت به ظرفیت تولید برق کشور افزوده شود که همین وضعیت مشارکت سرمایه گذاران خارجی برای تولید برق مورد نیاز را می طلبد.

چیت چیان همچنین در بخش دیگری از سخنان خود به تصویب ارایه انواع تسهیلات دولتی به شرکت های خارجی علاقه مند به سرمایه گذاری در ایران اشاره کرد و گفت: تسهیلات و تضمین های خوبی به سرمایه گذاران خارجی برای مشارکت در پروژه های اقتصادی ایران از جمله در بخش برق و انرژی ارایه می شود که شرکت های آلمانی با توجه به سابقه مثبتی که از انها در ذهن ایرانیان وجود دارد می توانند از این فرصت مناسب استفاده کنند.

وزیر نیرو در ادامه «سرمایه گذاری خارجی مستقیم در ایران، فعالیت در زمینه ساخت تجهیزات و سیستم ها در داخل کشور و همچنین فعالیت به صورت فاینانس در پروژه های برق و انرژی» را از جمله شکل های همکاری و سرمایه گذاری خارجی ها در بازار انرژی های تجدید پذیر ایران عنوان و از شرکت های آلمانی فعال در این بخش دعوت کرد که از فرصت پبش آمده برای توسعه همکاری ها با توجه به فضای سیاسی حاکم بر کشور و همچنین لغو بخشی از تحریم های اقتصادی علیه ایران پس از توافق هسته ای ژنو، استفاده کنند.

چیت چیان با بیان این که بازار انرژی ایران فقط محدود به مرزهای این کشور نیست، گفت: آلمانی ها باید به ایران نه به عنوان یک کشور 75 میلیون نفری بلکه یک بازار چند صد میلیون نفری نگاه کنند.

همچنین، وزیر نیرو ابراز امیدواری کرد «با توجه به تجربیات طولانی و موفق فعالیت شرکت های اقتصادی آلمانی در ایران، در فضای جدید حاکم بر کشور شاهد توسعه همکاری های ایران و آلمان در حوزه صنعت انرژی های تجدید پذیر باشیم».

سفر وزیر نیروی ایران به آلمان را می توان به عنوان بخشی از دیپلماسی اقتصاد دولت تدبیر و امید برای گسترش روابط اقتصادی با طرف های اروپایی تفسیر و ارزیابی کرد.

** روابط اقتصادی ایران- آلمان

روابط سنتی و پویای اقتصادی میان جمهوری اسلامی ایران و آلمان در سه دهه گذشته باعث شده تا این روابط با وجود چالش هایی در حوزه سیاسی، همواره پابرجا و با ثبات باشد. نشانه این تداوم روابط را می توان در اولویت قرار داشتن آلمان برای جمهوری اسلامی ایران در اروپا و نیز ایران برای آلمان در خاورمیانه دانست.

آلمان پس از پیروزی انقلاب اسلامی به جز در سال 2001 میلادی (در رتبه دوم بعد از ایتالیا) همواره بزرگترین صادرکننده اروپایی کالا و خدمات به ایران بوده است.

انتخاب «محمد خاتمی» به عنوان رییس جمهوری اسلامی ایران در سال 1997 میلادی (1376 خورشیدی) و طرح گفت وگوی تمدن ها از طرف ایشان و تصویب آن در سازمان ملل یک عامل شتاب دهنده به تقویت روابط محسوب می شود که باعث شد تا افزون بر روابط سیاسی، روابط اقتصادی 2 طرف نیز گسترش یابد.

سفر رییس جمهوری وقت ایران به آلمان در سال 2000 (تیر ماه 1379) و در پی آن گسترش مراودات دیپلماتیک میان تهران و برلین به تقویت روابط اقتصادی میان 2 کشور کمک چشمگیری نمود؛ تا آن جا که ایران در سال 2004 (1383) به مهمترین بازار شرکت های آلمانی در سراسر خاورمیانه تبدیل شد. در این سال، صادرات آلمان به ایران 3 و نیم میلیارد یورو برآورد شد که این رقم نسبت به سال 2000 میلادی، 2 برابر افزایش یافته بود. در این سال صادرات ایران به آلمان نیز به میزان 35 درصد افزایش یافت.

همچنین «وارنر مولر» وزیر اقتصاد آلمان در 11 مهر 1379 به ایران سفر کرد تا در خلال آن 2 طرح (پروژه) بزرگ اقتصادی مربوط به گسترش پتروشیمی بندر امام و پارس جنوبی در مجموع به مبلغ 850 میلیون پوند به شرکت آلمانی «لینده (LindeAG) واگذار شود.

ساخت 6 فروند کشتی اقیانوس پیما در سال 1381 به ارزش 189 میلیون دلار میان شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و مجتمع کشتی سازی «آکر» (Aker MTW)، انتقال فن آوری ساخت کشتی های کانتینربر، ساخت مجتمع پی‎وی سی توسط شرکت «یو.اچ.د. ای» (UHDE) به ارزش 509 میلیون دلار در منطقه ویژه پتروشیمی امام خمینی و به وسیله ی سازمان نوسازی و گسترش صنایع ایران از مهمترین طرح های مشترک میان ایران و آلمان بوده است.

با روی کار آمدن دولت نهم در ایران، همکاری های سیاسی و اقتصادی 2طرف به نحو آشکاری کاهش یافت. مذاکرات سطح بالا و مبادله هیات ها و رفت و آمدهای سیاسی و اقتصادی بسیار کاهش یافت و ما دیگر شاهد سفرهای سیاسی دیپلماتیک و اقتصادی تجاری در سطح رییسان کشورها و حتی وزیران امور خارجه یا وزرای اقتصادی به پایتخت های یکدیگر نبودیم.

رویکرد تحریم های همه جانبه و هدفدار اتحادیه اروپا علیه ایران به ویژه از ابتدای سال 2010(1389) روند جدی تری به خود گرفت که در این میان آلمان به عنوان عضو قدرتمند اتحادیه اروپا از این موضوع جدا نبود.

در این پیوند و به نقل از تارنمای کنسولگری ایران در هامبورگ، حجم چهار میلیارد و 851 میلیون یورویی تجارت میان 2 کشور در سال 2005 (1384) به 2میلیارد و 868 میلیون یورو در سال 2012(1391) رسید.

**بازخیزش در روابط اقتصادی

با انتخاب «حسن روحانی» به عنوان رییس دولت یازدهم در خرداد ماه 1392، رویکرد احیای روابط جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا در اولویت سیاست خارجی ایران قرار گرفت. در این قالب گسترش روابط با آلمان، کشوری که در قلب اروپا و به عنوان موتور قدرتمند اقتصاد این قاره قرار دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است.

در این میان خود آلمانی ها با درک فضای تازه تلاش کردند تا مناسبات اقتصادی خود با جمهوری اسلامی ایران را گسترش دهند. پیام تبریک وزارت امور خارجه آلمان پس از اعلام پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری نشان داد که تا چه حدی این کشور به دنبال گسترش روابط خود با ایران است.

همچنین، تارنمای مجله «فارین پالیسی» در تحلیلی با عنوان «شرکت های آلمانی در راه ایران» نوشت: کم شدن فشار تحریم ها، شرکت های اروپایی و آلمانی را بر آن داشت تا شانس خود را برای کسب منافع مالی در جمهوری اسلامی ایران آزمایش کنند.

فارین پالیسی نوشت: با کم شدن یا لغو برخی تحریم ها، شرکت های اروپایی می خواهند از فضای تنش زدایی استفاده کنند؛ در همین چارچوب اکنون بیش از 100 شرکت آلمانی در ایران در حال فعالیت تجاری هستند و رقیبان اروپایی می خواهند به آنها برسند. با هجوم سیل آسای این بنگاه ها، سرمایه گذاری بیش از 25 میلیارد دلاری به اقتصاد ایران تزریق می شود.

به نوشته فارین پالیسی گرچه دولت و خزانه داری آمریکا اعلام کرده است که موانع تجارت با ایران به طور کامل برداشته نشده است اما تاجران اروپایی به آن گوش نمی کنند؛ به ویژه آلمانی ها که مهمترین شریک تجاری ایران در اروپا هستند، پیشرو شده اند. آلمانی ها با این که در دوره ی تحریم ها نیز دست از ایران نکشیده بودند، اکنون می خواهند فعالیت خود را در ایران گسترش دهند.

**جمع بندی

روابط اقتصادی ایران و آلمان به صورت همکاری های اقتصادی و صنعتی با محور تجارت و صدور تجهیزات صنعتی دارای پیشینه است. حجم روابط 2 کشور در سال های 1999 تا 2006 میلادی روند صعودی داشته است اما آمار نشان می دهد که حجم مناسبات اقتصادی طی سال های پس از 2006 به شدت کاهش یافته است.

با روی کار آمدن دولت یازدهم و تلاش تهران و برلین برای احیا و گسترش روابط و با توجه به ظرفیت های بالا اقتصادی 2 کشور، به نظر می رسد ایران و آلمان می توانند در یک فضای تعاملی در حوزه سیاسی و اقتصادی قرار گرفته و ظرفیت های خود را به صورت عملیاتی ، اجرا کنند.

در این میان آن چه اهمیت دارد، منافع مشترک ناشی از گسترش همکاری های اقتصادی میان تهران - برلین خواهد بود که می تواند 2 طرف را در یک وضعیت برد- برد قرار دهد.

از سهراب علمداری (گروه تحلیل و تفسیر خبر)

تحقیق**2040**1459