تهدید القاعده؛ جهان در خواب زمستانی است

به گزارش ایرنا، القاعده که هنوز در بخش هایی از خاورمیانه و حتی آسیای شرقی و مرکزی و نیز غرب آفریقا از حمایت های مالی ، لجستیکی و تسلیحاتی برخی کشورهای ثروتمند خلیج فارس برخوردار است، حالا با سیطره بر منابع نفتی شرق لیبی و فروش نفت، به استقلال مالی هم رسیده است.

ایجاد بزرگترین پایگاه القاعده در لیبی را بهتر است با حساسیت ویژه مورد توجه قرار دهیم. محدوده و گستره نفوذ القاعده از این منطقه، بخش های بزرگی از جهان را می تواند متاثر کند و از همین رو از همین حالا باید زنگ های خطر را به صدا در آورد.

** وضعیت القاعده در منطقه

در غرب قاره آفریقا و خاورمیانه عربی، الجزایر، تونس ، مغرب، نیجریه، از جنوب سودان، چاد و مالی و از شرق و جنوب شرق مصر تا اوگاندا و کنیا و حتی سنگال ، حوزه نفوذ و میدان عملیات تروریستی شبکه القاعده است.

در غرب آسیا هم اکنون سوریه، عراق و لبنان، یمن و حتی فلسطین را در بر می گیرد و در آسیای مرکزی و قفقاز نیز به اعتقاد ناظران منطقه ای، بسترهای لازم برای نفوذ این شبکه تروریستی وجود دارد.

علاوه بر هند و پاکستان، منطقه آسیای شرقی نیز از سوی افراط گرایان سلفی و گروههای نزدیک به القاعده مورد تهدید قرار دارد. بطوری که اخیرا بزرگترین گردهمایی و همایش جریان های سلفی تندرو در اندونزی برگزار شد که در آن شعارها و بیانیه های خشونت آمیز علیه سایر مذاهب اسلامی انتشار یافت.



**اهمیت مساله

ایجاد یک پایگاه بزرگ که منطقه ثروتمند در لیبی را شامل می شود، ابتدا می تواند سراسر این کشور را ببلعد و در ادامه با بدست آوردن منابع بزرگ مالی ناشی از فروش نفت به بازار جهانی، دست این جریان را برای حمایت از گروههای هم سلک و هم سو باز بگذارد.

اهمیت موضوع از آنجاست که ؛

- لیبی از بزرگترین تولید کننده های نفت جهان است و بزرگترین میدان های نفتی نیز در شرق این کشور محل استقرار پایگاه القاعده قرار دارد .

- منابع مالی جدید به القاعده این امکان را می دهد که گروههای تروریستی را در نقاط مختلف جهان حمایت کند .

- مردم شرق لیبی که اکنون تحت سیطره القاعده هستند، عمدتا ثروتمند بوده و در عین حال به شدت تعصبات مذهبی افراط گرایانه دارند، بنابراین این منطقه می تواند به یک کانون بزرگ حمایت از تروریسم در جهان تبدیل شود.

- تسلط القاعده بر سراسر لیبی ، جهان را با حکومت جدیدی روبه خواهد ساخت که می تواند بعد از طالبان دومین دولت افراطیون تلقی شود

- قدرت القاعده در لیبی می تواند به سرعت الجزایر، تونس و مغرب و نیز مصر را تحت تاثیر قرار داده و زمینه های تشکیل دولت تندروها را در این کشورها فراهم کند.

- در صورت تشکیل دولت توسط القاعده، بخش های مهمی از جهان به سمت ناامنی و بی ثباتی بیشتر میل خواهد کرد .

- پای مافیای بین المللی به این منطقه باز خواهد شد و در نتیجه مقابله و سرکوب آن دشوارتر .

- در صورت اشاعه این جریان در منطقه و بویژه در صورت تشکیل دولت های القاعده ای، تصمیم گیری بین المللی درباره برخورد با این تشکیلات بسیار دشوارتر خواهد شد، از آنچه در افغانستان و در برابر طالبان صورت گرفت.



** تحرکات القاعده

- آفریقا

کار همین حالا هم دشوار شده است. در مصر ، ارتش این کشور علاوه بر التهابات داخلی با القاعده در صحرای سینا درگیر است. در نیجریه گروه وابسته به القاعده به رهبری ˈبوکوحرامˈ کشورهای مالی ، چاد و حتی سنگال را تهدید می کند. جنگجویان این گروه در آخرین اقدام 234 دختر دبیرستانی را در نیجریه ربوده و به چاد منتقل کردند و اطلاعاتی هم از آنان وجود ندارد.

گروه وحدت و جهاد در غرب آفریقا فعال شده و شاخه القاعده در مغرب عربی به آن حد از قدرت نظامی دست یافته که سال گذشته برای کمک به گروههای هم کیش در مالی نیروی کمکی اعزام کرد.

فرانسوی ها برای سرکوب این گروهها نظامیان خود را به مالی گسیل کردند ، اما هنوز توفیقی نیافته اند، بویژه آنکه مقامات بین المللی با اذعان به اینکه القاعده همچنان به جذب نیرو ادامه می دهد، بی نتیجه بودن عملیات نظامی فرانسه در مالی را تایید کردند.

مختار بالمختار الجزایری تبار و از خطرناکترین عناصر القاعده در شمال آفریقا که سابقه نبرد با ارتش شوروی سابق را دارد نیز سال گذشته به مالی رفت و ظاهرا ارتش فرانسه برای کشتن او تلاش زیادی کرد و ارتش چاد هم خبر داد که او را کشته است.

اما این متحد ایمن الظواهری بعد از مارس 2013 یک پیام صوتی انتشار داد که در آن گروههای تروریستی ضد سوری را بخاطر درگیری با یکدیگر سرزنش می کرد و آنان را به اتحاد فرا می خواند که این امر نشان می داد مختار زنده است و بعد هم خبر رسید که او به لیبی رفته و به همقطارانش در این کشور پیوسته است.

در سومالی هم گروه الشباب جولان می دهد و به صورت شناور از سوریه و عراق تا لیبی و از آنجا تا قلب آفریقا در حرکت است.

این گروه که در مرکز و جنوب سومالی متمرکز است، از متحدان القاعده در آفریقا محسوب می شود. اعضای این گروه درمناطق تحت حاکمیت خود قوانین سخت به ظاهر اسلامی را حاکم کرده اند، از جمله تراشیدن ریش و ضمن آنکه جنگجویان این گروه، در نبرد نیروهای القاعده در یمن حضور دارند.



- خاورمیانه

در عراق، اگرچه گروه تروریستی دولت اسلامی عراق و شام با دولت در جنگ رسمی است، اما این گروه از زیرشاخه های القاعده است. این گروه را ابوبکر عمر البغدادی پایه گذاری کرد که از مریدان اسامه بن لادن و متحد ابومصعب الزرقاوی بود.

در سوریه نیز القاعده و گروههای متحد آن از جمله النصره و داعش و چندین گروه کوچک سرگرم جنگ با دولت اسد هستند. اگر چه در برهه هایی از جنگ 40 ماهه اخیر سوریه آنها در مقابل هم قرار گرفته و دست به کشتار یکدیگر زده اند، اما عمده این گروهها از طریق شبکه مخوف القاعده تامین مالی و تسلیحاتی می شوند و ایمن الظواهری نیز تلاش زیادی کرده تا آنان را از اختلاف و درگیری بازدارد.



- آسیای مرکزی و شرق آسیا

در شرق آسیا هم القاعده دو پایگاه مهم یکی در اندونزی و دیگری در فیلیپین دارد. گروه جماعت اسلامی در اندونزی مستقر است و گروه ابوسیاف هم در فیلیپین که هدف ابوسیاف تشکیل یک دولت اسلامی در جزایر میندانائو و سولو اعلام شده است.

این گروهها در هفته های گذشته یک همایش سراسری در اندونزی برپا کردند که محوریت آن دگرستیزی مذهبی و بر تفرقه میان فرقه های مسلمان متمرکز بود.

در آسیای مرکزی و قفقاز نیز بستر برای رشد و اشاعه تفکر افراط گری هم به لحاظ نظری و هم نظامی، فراهم است، بطوری که هم اکنون در سوریه ،عراق، یمن و لیبی حضور فعال داشته و در رده های فرماندهی نیز بکار گرفته می شوند.



- شبه قاره هند

پیش از تولد القاعده در افغانستان، تفکر افراط گرایی در شبه قاره هند وجود داشت و بعد از قرن ها منازعه با ادیان و مذاهب دیگر، با تاسیس حوزه علمیه ˈدیوبندˈ گام اول در اشاعه افراط گرایی از طریق مدارس وابسته به آن برداشته شد.

شاه ولی الله دهلوی متاثر از افکار ابن تمیمه و با تفکرات دگر ستیزی مذهبی، به توسعه نفوذ افکار خود در منطقه بزرگی شامل هند، پاکستان، بنگلادش ، افغانستان و سریلانکا پرداخت و شاید مهمترین گروههای ایجاد شده توسط این مکتب را بتوان گروههای تندرو و افراطی جنگوی و سپاه صحابه در پاکستان دانست.

با اشغال افغانستان توسط ارتش سرخ شوروی سابق و هجوم داوطلبان نبرد با ارتش شوروی، تفکر مکتب دیوبندی ، محلی برای خودنمایی یافت تا جایی که بعدها در پیوند با وهابیت، جنگجویان طالبان و تشکیلات القاعده در افغانستان متولد شد.



- القاعده در سه دهه

برای القاعده شعبه شبه جزیره عربستان، باید به دهه 80 میلادی بازگردیم، زمانی که اسامه بن لادن برای نبرد با ارتش سرخ در افغانستان ابتدا به پاکستان رفت.

او با تفکر وهابیت وارد منطقه ای شد که علما و مریدان آن به مکتب دیوبندی گرایش داشتند. بنابراین یک اتفاق تاریخی می افتد؛ القاعده وارد ادبیات سیاسی جهان می شود. آنها به کمک طالبان که در مدارس علوم دینی شبه قاره از نظر عقیدتی تربیت شده بودند و تحت نظارت سازمان اطلاعات ارتش پاکستان (SIS) آموزش نظامی دیده بودند، رفتند و سرانجام توانستند اولین حکومت اسلامی مورد نظر خود را بعد از پایان اشغال افغانستان توسط ارتش سرخ در این کشور تشکیل دهند.

همزمان القاعده شمال آفریقا در الجزایر هم در حال شکل گیری است. دهه 90 میلادی قرن بیستم و ناآرامی های الجزایر، گروههای افراطی را با القاعده بن لادن پیوند می دهد.

لشکرکشی آمریکا به افغانستان در 2001 و سقوط دولت طالبان، نه تنها به از میان رفتن ساختار تشکیلاتی القاعده منجر نشد، بلکه هسته های پراکنده را به مین هایی برای سراسر منطقه تبدیل کرد.

به این ترتیب اولین کشوری که توانست میزبان القاعده، بعد از افغانستان باشد، عراق بود که در سال 2003 به اشغال آمریکایی ها درآمد و آنان به بهانه مبارزه با اشغالگری به این سو روانه شدند.

آنان دو نبرد بزرگ در سالهای 2004 و 2005 را در فلوجه به جهنمی برای سربازان و نظامیان آمریکایی تبدیل کردند. با اینکه آمریکایی ها تا سال 2011 هنگام خروج از این کشور تمام نیروی خود را برای نابودی و یا مهار القاعده بکار بردند، اما هرگز نتوانستند این گروه مخوف را از عراق برانند.

در مقابل ، القاعده اگر چه آمریکایی ها را آزار داد، اما در برپایی حکومت مورد نظر خود در عراق، همانند آنچه در افغانستان رخ داد، نشد.



- القاعده عربستان

اگرچه خاستگاه القاعده عربستان است، اما القاعده عربستان در ژانویه 2009 و در پی ادغام دو گروه از پیکارجویان سنی در یمن و عربستان اعلام موجودیت کرد. این گروه جدید هدف خود را سرنگونی رژیم های یمن و پادشاهی عربستان و تاسیس خلافت اسلامی اعلام کرد و سوگند یاد کرده که به تاسیسات و اهداف غربی ها و نیروهای خارجی در منطقه حمله کند.

از 2010 با وقوع تحولات جدید در خاورمیانه و شمال آفریقا، القاعده دایره فعالیت های تروریستی اش را از عراق به لیبی، یمن و مصر گسترش داد که از این کشورها ، یمن به کشوری جنگ زده تبدیل شده و لیبی عملا دو پاره شده و بخش هایی از مصر نیز توسط القاعده ناآرام است.

اما به غیر از این کشورها، سوریه از سال 2012 به جولانگاه انواعی از گروههای وابسته به القاعده تبدیل شده است. از سراسر جهان هزاران جنگجوی داوطلب به این کشور آمدند و این کشور را که به یکی از اعضای مهم محور مقاومت ضد صهیونیستی معروف شده بود، به ویرانه ای تبدیل کردند.

اکنون در سوریه گروههای موسوم به النصره، داعش و دهها گروه دیگر وابسته به القاعده سرگرم جنگ هستند.

درعراق، القاعده شاخه عراق و داعش، دولت مرکزی در بغداد را آزار می دهد و هم اکنون فلوجه را در کنترل خود دارد.

در لیبی، القاعده شمال آفریقا شرق این کشور را به تصرف خود در آورده است و با تسلط بر منابع نفتی ، وابستگی مالی خود را به دولت های ثروتمند منطقه کاسته اند.

در سومالی ، گروه الشباب ، از زیرشاخه های القاعده حضور دارد که هنوز معلوم نیست آیا آنها با راهزنان دریایی سومالی ارتباطی دارند یا نه؟!

در چاد، مالی و نیجریه نیز القاعده به رهبری افرادی چون ابو مصعب الودود ، بوکوحرام و مختار بالمختار فعالیت های خود را تشدید کرده اند.

آنها در سالهای اخیر در بیشتر کشورهای آفریقایی از سودان تا کنیا، اوگاندا، عملیات تروریستی انجام داده اند.

در اندونزی و فیلیپین در شرق آسیا نیز رد آنان دیده می شود؛ گروه جماعت اسلامی اندونزی و ابوسیاف فیلیپین قصد دارند دولت اسلامی خود را تاسیس کنند و تفکرات دگر مذهب ستیزی در این مناطق به شدت گسترش می یابد.

هسته ها و کلنی های القاعده در سراسر منطقه وسیعی از آسیا و آفریقا پراکنده است و تازه ترین خبرها حکایت از آن دارد که برای جنگ در روسیه هم آماده می شوند.

جنگجویان چچن و قفقازی سالها در افغانستان، عراق، سوریه و لیبی و یمن جنگیده و آبدیده شده اند.

آنان امروز برای جهان به یک مساله تبدیل شده اند. یکپارچگی القاعده دربخشی از این منطقه بزرگ ، می تواند جهان را بطور جدی تهدید کند. ضمن آنکه تصمیم گیری برای عملیات نظامی علیه این گروه نیز سخت و دشوار خواهد شد.

از طرفی پخش این نیروها و تکه تکه شدن آنان در نقاط مختلف و در قالب گروهها و تشکیلات زیر زمینی نیز همچنان یک خطر جدی برای امنیت جهانی خواهد بود و هزینه گرانی را به جامعه جهانی تحمیل می کند.

با همه این اوصاف ، القاعده را نمی توان یک گروه تروریستی خاورمیانه ای صرف معرفی کرد، القاعده، شاخه اروپا و آمریکا هم دارد. اعضای اروپایی و آمریکایی القاعده که ماهها در سوریه حضور داشته اند، به لیبی رفته اند، در یمن جنگیده اند و درعراق نیز تعداد قابل توجهی از آنان در نبرد هستند، مردان و زنانی هستند که هر کدام یک بمب متحرک تلقی می شوند.

این یک واقعیت است که بیشتر کارشناسان غربی اعتقاد دارند ˈغربی ها در بحران سوریه و لیبی تحلیل درستی از اوضاع جاری نداشته اندˈ. هنوز هم در بحران سوریه از گروههای موسوم به جهادی حمایت می کنند و از همکاری لازم با دولت عراق در جنگ با تروریسم طفره می روند.

اوضاع به گونه ای است که القاعده در حال تکثیر سلول های خود می باشد و گویا جهان در خواب زمستانی !

**خاورم 1770**1586